نماز, چاره ساز دل شکستگی ها

بدن, ذهن و روح اجزایی آمیخته با یکدیگرند

بدن، ذهن و روح اجزایی آمیخته با یکدیگرند. آموزش های پزشکی معمولاً به علائم و نشانه های فیزیکی که گاه به سادگی انجام پذیرند، قناعت کرده و در مورد نیازهای حقیقی روحی بیماران سکوت اختیار کرده است. آموزش دیدگاه های روحی -روانی در معالجه پزشکی بیماران هنوز به شکل واحد مستقل درسی درنیامده است و بیماران معمولاً از این نوع مراقبت ها بی بهره و بی نصیب هستند. شاید بتوان در مورد نقش روح و روان در معالجات پزشکی سخن بیشتری گفت یا جایگاه آن را در طب جایگزین بهتر یافت، می توان روش های تقویت روحیه را آموزش داد و از آن در عملیات درمان بهره جست.چنانچه دغدغه خاطر اصلی کمک به بیماران باشد و رضایت پزشک در رضایت مندی بیمار خلاصه شود، آنگاه به عوامل نارضایتی توجه بیشتری خواهد شد. از جمله آنها می توان به کاغذبازی ها، کمبود وقت برای ارتباط با بیماران، ناتوانی در پیگیری وضعیت بیمار و نهایتاً ناتوانی ها و محدودیت های انسانی اشاره کرد. نهایت تلاش پزشک گاه بر این است که جدیدترین روش های جراحی، درمان های فیزیکی و جدیدترین راهکارهای طبابت و یا حداقل استفاده بهتر از طب قدیم را بداند و بیاموزد و با همه این تلاش ها و مستندات علمی، همچنان آنچه هست کافی به نظر نمی رسد. گاه همه استعداد، توان علمی و امکانات را جهت تشخیص و درمان درست بیماری به کار می گیریم، ولی هنوز ناتوانیم و نمی توانیم آنچه را که همان درمان کامل است به دست آوریم مثلا وقتی ملانوما تمام زحمات ما را به ریشخند می گیرد ، این همان محدودیت و ناتوانی بشری است، اما گاه قضیه برعکس و پیچیده تر می شود، آنجا که می دانیم کمکی از ما ساخته نیست و امیدی نیست، اما بیمار بهتر می شود و یا بهبود می یابد. این چیزی است که گاه Psychosomatics نامیده می شود و از مصادیق معنویت است. تعریف معنویت آسان نیست. در واقع چیزی مرتبط با وجود آدمی و باطن اوست که تحت تأثیر خصوصیات روانی، ارزش های باطنی، باورهای دینی و خاطرات است. معنویت در همه ادیان اصلی جهان مشترک است. فرضیه عدم قطعیت می گوید هیچ گاه با قطعیت نمی توانیم بگوییم در دنیای فیزیکی چه می گذرد. چیزهای بیشتری از دیدن یا فهمیدن هم وجود دارد که شاید آن را ایمان و باور بنامیم و این جایی است که معنویت به کار گرفته می شود. توانایی یک لبخند دوستانه، دست دادن، اثر دستی گرم بر شانه و یا نماز در این وادی معنا می شود. کشف و شهود در عالم معنویت همان جذبه های هدایت است و سلامت جایگزین نیز به همین طریق براساس مبانی روحانی و معنوی شکل می گیرد و ارزیابی می شود. روحانیت و معنویت آنقدر با طب مکمل یا جایگزین مرتبط و آمیخته اند که پذیرش یا رد هر کدام منجر به پذیرش یا رد دیگری خواهد شد. البته طب جایگزین منویل بر پایه امور روح و روان نیست، معنویت نیز می تواند در این فضا به شکل علمی ثابت شود و با سایر علوم پزشکی قابل مقایسه شود. اصطلاحی که دنیای علم به روحانیت و معنویت اطلاق می کند، Psychocomatic (روان تنی) است.

▪ روان تنی

بیماری های روان تنی به خوبی در دنیای علم شناخته شده و پذیرفته شده اند. اگرچه به سادگی مورد بررسی و تحقیق علمی قرار نمی گیرند و محققین کمتر به آن می پردازند چون به راحتی قابل اندازه گیری و کمیت سازی نیستند. بیشتر وقتی قادر به توضیح چیزی نیستیم آن را به روان تنی ارجاع می دهیم و رها می کنیم و به این ترتیب با نادیده گرفتن سایکوماتیک به جنبه های معنوی و روحی بیمارانمان بی توجهی می کنیم. به هر حال اگرچه توانایی علمی زیادی در این زمینه نداریم، ولی برخی مهارت ها برای بهبود وضعیت روحی و افزایش مهارت های روحی و معنوی قابل آموزش به بیماران هستند که به آنها می پردازیم.آنچه به آن اشاره می شود روش هایی است که بتوانیم شرایط روحی خود و بیمارانمان را بهبود بخشیم یا ارتباط معنوی با بیمارانمان داشته باشیم و در نهایت به روند درمان کمک کنیم.

▪ برای خود

در دین های بزرگ جهان راه های ویژه ای برای یک زندگی معنوی ارائه شده مانند عبادت، نماز، دعا، تفکر و اندیشه و روزه .به هر حال تقویت روح، نیاز به تمرکز و توجه، زمان و خواست و کوشش پیوسته دارد و معمولاً امری آنی و فوری نیست. به همین جهت زندگی معنوی و روحانی را به سفر تشبیه می کنند یا «سفر روحانی» می نامند در این سفر توانایی های روح با مطالعه، نماز و عبادت، تفکر و اندیشه و ارتباط با جمع تقویت شده و رشد می کند.

▪ مطالعه

آنچه را برای خواندن انتخاب می کنید به دقت باشد. چیزهای زیادی برای خواندن هست، ولی باید ارزش وقت گذاشتن داشته باشد. کتاب های دینی مثل قرآن را بخوانید. بخش معنوی عقل و فهم خود را نیز تغذیه کنید، همانطور که خرد خود را با علوم دیگر تغذیه می کنید.

▪ نماز

نماز و دعا چیست اشکال متفاوتی از نماز در ادیان مختلف به چشم می خورد، اما در هر صورت نماز همان مکالمه با خدای هستی است و این مکالمه، تنها سخن گفتن نیست، بلکه شامل شنیدن هم هست. در نماز وتنها به سخن گفتن اکتفا نکنید، بلکه به همان اندازه بشنوید و گوش کنید. در دعای قنوت قبل از آن که چیزی بخواهید شکر و سپاس به جای آورید. دعا آن دسته سخن گفتن با خداست که چیزی از او می خواهید مانند این که در ورزش گروه شما برنده شود، بیماری علاج یابد یا در سفر تصادف نکنید. کافی است خواسته هایتان معقول باشد، نه ناشدنی و بهترین نماز، نماز خالصانه و خاضعانه است.متون دعایی شیعه نقل شده از اهل بیت (ع) نیز غنی از عبارات عالیه و مضامین بلند انسانی و سخنان ترمیم کننده روح و روان آدمی است. ارتباط با اجتماع نیز که همان کمک گرفتن از روح جمعی برای تقویت روح و معنویت است در مورد نماز در شکل جمعی آن اتفاق می افتد. گاه همه چیز با خواندن آموخته نمی شود یا به تنهایی امکان پذیر نیست و رشد معنوی ما نیاز دارد که توسط دیگران تغذیه و بارور شود.

▪ برای بیماران

بیشترین کاری که می توانیم برای روح بیماران مان انجام دهیم این است که آنها را به نماز و دعا تشویق کنیم تا با امید به کمک گرفتن از نیروی برتر جهان هستی امیدواری را به بیمار تزریق کنیم و حتی بدانیم اثربخشی کرم های کورتیکوستروئید، متوترکسات یا پسورالن UV-A نیز با نماز و دعا بیشتر خواهد بود و بیمار با دل بستن به نیرویی که خیلی بزرگتر از نیروی ما یا شیوه های درمانی ماست قوای ویژه ای در مبارزه با بیماری به دست خواهد آورد.به عنوان پزشک برای بهبود بیمارتان دعا کنید یا برای این که بهترین شیوه درمان را به کار بگیرید از خدا کمک بخواهید. برای دست یافتن به بهترین ها برای بیماران دعا کنید. صبح در نمازتان دعا کنید رنج و غم بیماران کم شود و با فهم مشکلات، تحمل برای شان آسانتر شود. دعا کنید که بتوانید شنونده خوبی برای مشکلات بیمارانتان باشید، درمان درست را به کار بگیرید و نشانه ها و علائم بیماری را خوب و درست بشناسید و هنگام غروب باز هم برای اثربخشی آنچه کرده اید و رفتار درست بیمار در جهت درمانش دعا کنید.

▪ شواهد و مدارک

مواردی از تحقیقات و بررسی های علمی و آماری در مورد تأثیر نماز و باورهای دینی در روند درمان پزشکی در ادامه عنوان می گردد.

اولیور اویاما گزارش می کند بیماران بیشتر از پزشکان امریکایی پایبند باورهای دینی هستند و از اعتقاداتشان در درمان کمک می گیرند و حتی مایلند که پزشکان آنها در این عقاید با آنها مشترک باشند و از معنویت و فضای روحانی نیز در درمان آنها استفاده کنند. بسیاری از گزارش ها حاکی از آن است که باورهای دینی و نماز و دعا در کاهش درد و رنج بیماران مؤثر است، امیدواری و صبر و شکیبایی ، مبارزه با بیماری را بطور چشمگیر و به شکل معنی داری در بیماران افزایش می دهد.

نتیجه آن که در بررسی متون علمی در رابطه با نماز و سلامتی یا بهبود بیماری آنچه مشاهده می شود، تأثیر مثبت و مستقیم نماز و دعا و ارتباط با خداوند در افزایش قوای روحی و معنوی است که به تبع آن امیدواری و توان مقابله با بیماری و علت های آن افزایش یافته و درد و رنج ناشی از بیماری کاهش پیدا می کند و گاه بهبود کامل حاصل می شود و در این راستا نماز و دعا توسط بیمار، پزشک یا هر دو اثرات قابل توجه فوق را به همراه خواهد داشت.

دکتر نفیسه صادقی