آن اتفاق تلخ تاریخ

مطرح ترین آلبوم های موسیقی عاشورایی به روایت آمار

موسیقی مذهبی همیشه طرفداران خاص خودش را داشته است. همزمان با فرا رسیدن ایام ماه محرم، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند دل بسپارند به نغمه‌های عاشورایی تا حال و هوای آن اتفاق تلخ تاریخ را بیشتر لمس کنند. در طول سال‌های گذشته، آلبوم‌های عاشورایی همواره از سوی مخاطبان مورد توجه قرار گرفته است.

اگرچه تولید آلبوم‌هایی در این ژانر بسیار چشمگیر بوده، اما بعضی آلبوم‌ها توفیق بیشتر در جلب نظر مخاطبان داشته‌اند. در سال‌های گذشته، خوانندگانی همچون کویتی‌پور و نجفیان و مدرس و عصار و... توانسته‌اند با انتشار آلبوم‌هایی در این حوزه آثار قابل تاملی را به یادگار بگذارند. آنچه می‌خوانید معرفی تعدادی از آلبوم‌های مطرح عاشورایی به روایت آمار نسبی استقبال مخاطبان در سال‌های گذشته است که می‌تواند در این روزها پیشنهادهای خوبی به شمار بیایند. اگرچه زمان زیادی از انتشار بعضی از آلبوم‌ها می‌گذرد و ممکن است تهیه آنها در بازار موسیقی کار راحتی نباشد اما با پیشرفت تکنولوژی و همه‌گیر شدن اینترنت به آسانی قابل تهیه است. هرچند با دانلود رایگان آثار موافق نیستیم و ترجیح می‌دهیم آلبوم‌ها را به شکلی که صاححب اثر هم راضی باشد تهیه کنیم.

● «وداع» مهم‌ترین اثر حسام الدین سراج

حسام‌الدین سراج هم از آن دست خوانندگانی است که در عرصه موسیقی عاشورایی اثر قابل تاملی را برای مخاطبانش به یادگار گذاشت. مجموعه «وداع» مرثیه‌ایست بر مظلومیت شهیدان کربلا و به همین دلیل سراج آن را بهترین و مهم‌ترین اثر خود می‌داند. این اثر شامل دکلمه‌های اصغر فردی و آوازها و تصانیف حسام‌الدین سراج است که با آهنگ‌های سراج و تنظیم سیدمحمد میرزمانی و حول محور اشعار عمان سامانی از کتاب «گنجینه اسرار» شکل گرفته که در کنار آن از شعر شاعران معاصر هم روایت شده است. آنچه در مجموعه وداع به روشنی مشخص است، تکیه بر کلام عمان سامانی است. سراج در مورد اشعار عمان می‌گوید:

«عمان سامانی بی‌شک بی‌بدیل‌ترین مرثیه‌سرای معاصر ایران است. او حماسه شهادت و ایثار بزرگمرد عالم بشریت حضرت امام حسین (ع) را از افقی بسیار بلند و ملکوتی و منظری لطیف و شاعرانه چنان تصویر می‌کند که گویی روح ظریف و بلندش در جای جای آن حماسه عظیم حضور داشته و باطن امور را نظاره‌گر بوده است».

سوز نهفته در همه اجزای عناصر تشکیل‌دهنده اثر از مهم‌ترین ویژگی‌های این آلبوم است.

«وداع» در سال ۱۳۸۴ در قالب دو آلبوم و در ۱۶ قطعه و به آهنگسازی حسام‌الدین سراج و تنظیم سیدمحمد میرزمانی و توسط حوزه هنری تولید و روانه بازار شد.

● غریبانه‌های کویتی پور در خاموشی

چند سال پیش غلام کویتی‌پور یکی از چهره‌های مهم و تاثیرگذار دوران دفاع مقدس آلبوم‌هایی را با عنوان غریبانه ۱ و ۲ روانه بازار کرد که تا قبل از آن آلبوم‌هایی با آن حال و هوا وجود نداشت. کویتی‌پور جزو نخستین کسانی بود که مداحی و موسیقی را باهم تلفیق کرد و اتفاقا استقبال چشمگیری هم از آن آلبوم‌ها شد. از آن سال تا کنون آلبوم‌های کویتی‌پور یکی از ماندگارترین آثار عاشورایی ایران لقب گرفتند و همزمان با فرا رسیدن ایام محرم، مرتب در تاکسی و خیابان و مغازه به گوش می‌رسد. آلبوم‌هایی که حالا بخشی از آثار خاطره‌انگیز موسیقی عاشورایی ماه هستند و توانستند مخاطبان جوان بسیاری را جذب کنند. البته کویتی‌پور دو سال پیش، آلبوم دیگری را با عنوان «خاموش» روانه بازار کرد که براساس شنیده‌ها، خودش آن آلبوم را اولین کار رسمی‌اش می‌داند و از دو مجموعه قبلی اظهار نارضایتی می‌کند. کویتی‌پور در گفت‌وگوهایش مطرح کرده که در آلبوم غریبانه ۱ پنج کار اتود بوده و همچنین در غریبانه ۲، فقط دو کار با صدای خودش و آنها هم به صورت اتود بوده‌اند و بقیه کارها را فرد دیگری خوانده است. با این حال مجید رضازاده به عنوان تنظیم‌کننده آثار قبلی معتقد است که خود کویتی‌پور کارها را اجرا کرده است. آلبوم خاموش نسبت به دو آلبوم قبلی کویتی‌پور کاری ضعیف‌تر است و علت اصلی آن هم به تنظیم‌کننده کار برمی‌گردد. دو آلبوم غریبانه را مجید رضازاده به عنوان آهنگساز و تنظیم‌کننده تولید کرده بود.

● «خروش بحر» علیرضا افتخاری

در میان آثار پرتعداد علیرضا افتخاری آلبوم «خروش بحر» را نسبت به کارهای دیگر این خواننده، می‌توان اثر قابل‌تامل‌تری نام نهاد. «خروش بحر» پنج سال پیش به خوانندگی «علیرضا افتخاری» و آهنگسازی «فردین کریم خاوری» توسط مرکز موسیقی حوزه هنری منتشر شد. این آلبوم ویژه ایام سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است و آهنگساز در خلق این اثر، سعی در بیان ابعاد حماسی و معنوی حماسه عاشورا با زبان نغمه و نوا داشته است.

افتخاری در این اثر قطعاتی سوگناک روی شعرهای «کاروان» اثر سعدی، «سروخدا»، «خروش بحر» و «وداع» از محتشم کاشانی و «فراق» اثر مهجوری اصفهانی را اجرا کرد. دو قطعه بی‌کلام «بربال ملائک» و «کیمیاگران» نیز از قطعات دیگر آلبوم «خروش بحر» به شمار می‌رود.

مدیریت تولید این اثر عاشورایی بر عهده «رضا مهدوی» بود و در آن مسعود آرامش مقدم نوازنده سنتور، شروین مهاجر نوازنده کمانچه و کمانچه آلتو، شهرام غلامی نوازنده بربط، پریچهر خواجه نوازنده قانون، سهیل سان احمدی،‌ کاووس صابونی و محمد برزین نوازندگان سه تار باس، مهرداد کریم خاوری نوازنده سازهای دف، دمام،‌ دهل، تاس، طبل بزرگ و سنج، فردین کریم خاوری نوازنده سه تار و فردین لاهورپور نیز با همخوانی، ‌آوازخوانی و نواختن نی، افتخاری را همراهی می‌کردند.

● سوز صدای محمد اصفهانی در «گلچین»

محمد اصفهانی موسیقی ایرانی را با بهره‌مندی از مکتب یکی از استادان و شاگرد وی علی جهاندار آموخت. سپس از استادانی چون همایون خرم، فریدون شهبازیان و بابک بیات در زمینه تصنیف‌خوانی و زیبایی‌شناسی در موسیقی ملی ایران بهره برد. «آوای فاخته» اولین سریالی بود که تیتراژش توسط محمد اصفهانی اجرا شد. بعد از آن سریال و انتشار آلبوم‌هایش به‌عنوان یکی از خوانندگان پر طرفدار ایران مطرح شد که تاکنون آثار درخشانی را منتشر کرده است. دومین آلبوم این خواننده «گلچین» نامداشت که اثری عاشورایی بود. در آن آلبوم آهنگسازانی همچون فریدون شهبازیان، محمد میرزمانی شهریارفر یوسفی، علی بکان و مجید اخشابی با اصفهانی همکاری کردند و ملودی تمام آثار این مجموعه به جز دو قطعه کار خود اصفهانی بود.

● کار متفاوت نجفیان در «ذوالجناح می‌آید»

رسول نجفیان یکی از بازیگران و مجریان شناخته شده سینما و تلویزیون است که چند سال پیش با انتشار آلبوم«بی بی جان» با قطعه معروف «رسم زمونه» به عنوان موزیسین هم خودش را به شکلی رسمی معرفی کرد. تا پیش از انتشار آن آلبوم گاهی آثاری از او در برنامه‌های تلویزیونی‌اش به زمزمه در می‌آمد. بعد از «رسم زمونه» که بسیار مور استقبال قرار گرفت، او آلبوم «با عاشورا می‌گریم» را روانه بازار کرد که چندان مورد توجه قرار نگرفت تا اینکه دو سال پیش با آلبوم عاشورایی دیگری به عرصه موسیقی بازگشت. آلبومی که در نوع خود کار جدید و متفاوتی بود. «ذوالجناح می‌آید بی‌سوار» ریشه در موسیقی نواحی و اقوام مختلف ایران داشت و با استفاده از همان نواها و اشعار، توسط رسول نجفیان بازخوانی شده بود. به گفته نجفیان، تنها تغییری که در این نوحه‌ها داده شد تعدیل برخی لهجه‌های غلیظ محلی و نزدیک کردن آنها به گویش پارسی سره بود. او معتقد بود این تغییرات به منظور هرچه قابل فهم‌تر شدن «ذوالجناح می‌آید بی‌سوار» برای همه ایرانیان و مخاطبان این آلبوم موسیقی مذهبی بود. تهیه‌کنندگی این آلبوم را مهدی مظاهری بر عهده داشت و شرکت دنیای تصویر هنر هم پخش آن را در بازار نشر موسیقی انجام داد. همچنین، سرپرست گروه سازهای کوبه‌ای آلبوم «ذوالجناح می‌آید بی‌سوار» را هادی فرشچی، سرپرست گروه همنوایان را ژوبین نجفیان، ضبط را استدیو پژواک و میکیس مستر را رامین مظاهری انجام داده‌اند.

● خاطره«مولای عشق»علیرضا عصار

علیرضا عصار یکی از پرطرفدارترین خوانندگان پاپ ایرانی است که آثارش همواره با استقبال مخاطبانش روبه‌رو می‌شود. این خواننده که تاکنون آلبوم‌های موفقی را با آهنگسازان برجسته‌ای همچون فواد حجازی و شهداد روحانی روانه بازر کرده، چند سال پیش، آلبومی عاشورایی را با همکاری فواد حجازی منتشر کرد که بسیار موردتوجه قرار گرفت.

طرفداران او معتقدند «مولای عشق» هنوز یکی از بهترین آثار موسیقی عاشورایی است. در این آلبوم شعرهایی زیبا و تاثیرگذار از شاعری گمنام به نام مهدی شریفی به روایت درآمد که در تاثیرگذاری آلبوم بسیار نقش داشت. ورود کاروان به کربلا، خاک خونین، جنگ حضرت عباس، حسرت دینار، سجاده عشق، جنگ امام حسین، مولای عشق، خروج کاروان از کربلا و حجر یاران از قطعات آن آلبوم معروف بودند. ترکیب دکلمه و آهنگ در چند مجموعه تولیدی دیگر هم وجود داشته که شاید بتوان این آلبوم را از جهت ترکیب خوب و صدای رسای دکلمه‌کنندگان متمایز دانست. آلبوم شکلی روایی دارد و از بدو ورود کاروان عاشورا به خاک کربلا را توصیف می‌کند.

در ادامه صحنه‌های به میدان رفتن تنی چند از شهدا را به شکلی زیبا به تصویر می‌کشد و چنان روایتی دارد که حتی طعنه به مقتل‌خوانی می‌زند. نکته متمایزکننده در مجموعه، صدای حماسی عصار در دکلمه‌ها و در آهنگ‌هاست که چون با اشعار حماسی ترکیب شده، به خوبی رشادت شهدا را در ذهن شنونده به تصویر می‌کشد. علاوه بر این چون در انتهای هر بخش به حزن و اندوه می‌رسد، غالبا موسیقی زمینه اوج می‌گیرد و کلام را شنیدنی‌تر می‌کند. به عبارتی مولای عشق هم از سوز و گذار واقعه کربلا می‌گوید و هم هیجان و حماسه را در این واقعه در ذهن شنونده به تصویر می‌کشد. این آلبوم در سال ۱۳۸۲ توسط موسسه ایران گام تولید شد.

فردین کریم خاوری در سال ۱۳۵۲ در سنندج به دنیا آمد. از سال ۱۳۶۱ به نواختن سه تار روی آورد و از استادانی چون محمدرضا لطفی و داریوش طلایی و... بهره برد. وی برادر کوچک مهرداد کریم خاوری نوازنده و مدرس دف می‌باشد که سال‌ها با گروه شیدا همکاری داشته و ده سالی است که سرپرست گروه دف‌نوازان مشتاق که همگی از شاگردانش هستند، می‌باشد. فردین فارغ‌التحصیل رشته موسیقی است. وی که بیشتر از بیست سال است سه تار می‌زند، استاد جهاد دانشگاهی است و مجموعه‌هایی هم روانه بازار کرده از جمله: «دردی کشان»، «باز باران» و «خروش بحر» (تولید مرکز موسیقی حوزه هنری).

● «ماه نی» مدرس و دکلمه تارخ در «خورشید»

امیرحسین مدرس یکی از مجریان معروف تلویزیون بود که ناگهان سر از موسیقی و بازیگری درآورد و مجری‌گری را فراموش کرد. او تا حالا دو آلبوم عاشورایی با عنوان «ماه نی» و «خورشید» منتشر کرده است.

ماه نی اولین آلبوم مستقل امیرحسین مدرس بود که بازسازی و بازخوانی ۱۲ نوحه قدیمی و اصیل را در برمی‌گرفت که برای بهتر به نمایش درآمدن کلام و ارتباط بیشتر با نسل جدید، فضای آن با آلات صوتی و موسیقی الکترونیک همراه شد تا تاثیرگذاری‌‌اش هم بیشتر شود. ‌برای گلچین نوحه‌ها از اطلاعات نوحه‌خوان‌های قدیمی تهران بهره گرفته شد و با تغییرات اندکی در برخی مصراع‌های ابیات، این مجموعه به سرانجام رسید. در ماه نی ملودی‌های اصلی نوحه‌ها رعایت شده و کار تنظیم آهنگ‌ها از سیدحمیدرضا صدری است. نوحه‌های موجود در اثر، یادآور مجالس روضه در گذشته است.

در این مجموعه قطعه‌ای تحت عنوان شیعتی نیز وجود دارد که هنوز هم در برخی هیات‌های قدیمی تهران در ابتدای مجالس خوانده می‌شود و مردم با زمزمه آن، خود را برای آغاز سینه‌زنی آماده می‌کنند. ماه نی در نوع خود اثری بدیع است که به جای بهره‌گیری از نواهایی که این سال‌ها در هیات‌ها و مجالس عزاداری باب است،‌ به سراغ نوحه‌های قدیمی و با محتواتر رفته است.

این آلبوم را مرکز موسیقی سازمان تبلیغات اسلامی در سال ۱۳۸۵ تولید و روانه بازار کرد. اتفاق جالب‌تر اما در آلبوم دوم مدرس در عرصه موسیقی عاشورایی افتاد، آنجا که امین تارخ بازیگر برجسته سینما و تلویزیون در کنار این خواننده قرار گرفت و دکلمه شعرهای آلبوم را انجام داد. این آلبوم شامل هشت قطعه قدیمی و جدید از نوحه‌های تهران در شان و منزلت سیدالشهدا است. در این آلبوم امین تاریخ سه قطعه از اشعار عاشورایی را دکلمه کرده و آلبوم از سوی موسسه فرهنگی خورشید هشتم منتشر شده است.

مدرس در مراسم رونمایی این آلبوم که یک سال از انتشارش می‌گذرد، گفت: هر کدام از ما در هر حوزه و ساحتی که هستیم، بزرگ‌ترین افتخار و خوش‌ترین حالت‌مان زمانی است که به چنین موضوعاتی گره خورده است. تلاش همه ما در این آلبوم مانند انگشت اشاره‌ای است که به سمت ساحت مقدس امام حسین(ع) است و این آلبوم را به ساحت ایشان تقدیم می‌کنیم.

امیر حسین مدرس این روزها بیشتر وقتش را برای موسیقی گذاشته و هم در تیتراژخوانی و هم در تولید آلبوم جزو خوانندگان پرکار کشور است. او موسیقی را به شکل علمی از محضر اساتید برجسته‌ای آموخته است.

محمد غلامی‌پور