اینجا چراغی روشن است

نگاهی به فیلم های پر امید جشنواره سی ام فیلم فجر

پس از معرفی آثار بخش مسابقه سینمای ایران گمانه زنی ها در خصوص کیفیت این آثار در محافل مطبوعاتی پیچید. بسیاری از منتقدان با توجه به دیده ها و شنیده های خود از نمایش خصوصی این فیلم ها تحلیل های خود را ارائه داده اند. در این مطلب به پنج فیلم پرامید جشنواره امسال و معرفی کامل و جامع آن می پردازیم:

۱- نارنجی پوش

داریوش مهرجویی کارگردان بزرگ و با سابقه ایران در سال ۱۳۱۸ متولد شده است، او در سال ۱۳۴۶ با ساخت فیلم "الماس ۳۳" پا به دنیای کارگردانی گذاشت و یک سال بعد با ساخت فیلم به یاد ماندنی "گاو" توانست نگاه ها را به سمت خود برگرداند و افتخارات بسیاری را کسب کند."آقای هالو"، "پستچی" و "دایره مینا" نیز در زمینه کسب جوایز موفق عمل کردند تا اینکه در سال ۱۳۶۶ یکی از موفق ترین کمدی های پس از انقلاب یعنی "اجاره نشین ها" به دست مهرجویی ساخته شد، فیلمی که تا به امروز هم به عنوان یکی از بهترین کمدی های تاریخ سینمای ایران ازآن یاد می شود. مهرجویی در طول عمر فعالیت سینمایی خود به ژانرهای متفاوتی وارد شده است و فیلم های متفاوتی در کارنامه اش یافت می شود. هامون یکی دیگر از به یاد ماندنی ترین فیلم های اوست که نقشی جاودانه در کارنامه خسرو شکیبایی به شمار می آید. مهرجویی در دهه ۷۰ وارد فضای دیگری شد و فیلم هایی چون "پری"، "سارا" و "لیلا" را ساخت که در این میان سارا موفق به کسب جوایز جهانی بسیاری شد. اما او در دهه ۸۰ با ساخت "مهمان مامان" نشان داد با ورود به کهنسالی هنوز هم یک سر و گردن از خیلی از همکاران خودش بالاتر است، چیزی که در سنتوری کاملا اثبات شد. اما توقیف "سنتوری" به مدت بسیار طولانی شاید مهرجویی را خسته و دلزده کرد. او به ساخت مستنداتی چون همدان و ساخت اپیزود اول فیلم "طهران تهران" رو آورد که اولی نقطه ضعفی در کارنامه اش بود و دومی فقط دلگرممان کرد. در جشنواره بیست و نهم با رونمایی از آخرین فیلم خود یعنی "آسمان محبوب" تمامی مخاطبان و منتقدان را نا امید کرد، تا همگان به فکر فرو بروند که ایراد از کهولت سن است یا سیما فیلم که مهرجویی آسمان محبوب را برایش ساخته است؟ و حالا جشنواره سی ام میزبان آخرین ساخته او یعنی "نارنجی پوش" است که باز هم انگار فضایی متفاوت دارد.

اگر نگاهی به داستان یک خطی فیلم بیاندازیم با این جمله روبه رو می شویم: فیلم، داستان تحول یک عکاس است که تلاش دارد با پاکیزگی محیط اطراف، به تطهیر روح و روان خود بپردازد و در نهایت به پاکیزگی روح دست یابد.حالا ربط عکاس به نارنجی پوش و رفتگران چیست باید منتظر ماند و دید. در مورد فیلم نکات جالب و شاید نه چندان خوشایند زیادی وجود دارد. اولا داستان یک خطی فیلم یادآور فضای فیلم آسمان محبوب است، همکاری دوباره مهرجویی با وحیده محمدی فر نیز به این شائبه دامن می زند، فیلمنامه های مشترک این دو، رفته رفته ضعیف تر شدند. دیگر نکته مهم این فیلم این است که مهرجویی برعکس آسمان محبوب که با حساسیت بسیار زیادی مراحل فیلمبرداری و صداگذاری و تدوین را گذراند ، این فیلم را بسیار سریع جمع و جور کرد که این عجله شاید ضربه بزرگی به فیلم بزند. باید دید پس از فیلم ناامیدکننده "آسمان محبوب"، "نارنجی پوش" می تواند نقطه اوج دیگری برای مهرجویی باشد یا بازهم با فضای معناگرایانه ناموفق آسمان محبوب طرفیم. با توجه به اینکه حامد بهداد سال گذشته سیمرغ بلورین جشنواره را گرفته است شاید امسال شانس زیادی نداشته باشد مگر سیاست جشنواره تغییر کند. اما اگر فیلم خوب از آب درآید مهرجویی قطعا یکی از شانس های سیمرغ خواهد بود.

● همه افتخارات داریوش مهرجویی در تاریخ برگزاری جشنواره فیلم فجر

▪ نامزد بهترین کارگردانی و فیلمنامه برای "اجاره نشین ها" - دوره پنجم - ۱۳۶۵

▪ نامزد بهترین کارگردانی برای "شیرک" - دوره ششم - ۱۳۶۶

▪ برنده جایزه ویژه هیات داوران، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه برای "هامون" - دوره هشتم - ۱۳۶۸

(فیلم "بانو" قبل از آغاز جشنواره دهم توقیف شد)، برنده بهترین فیلمنامه و نامزد بهترین فیلم و بهترین کارگردانی برای "سارا" - دوره یازدهم - ۱۳۷۱

▪ برنده بهترین کارگردانی و نامزد بهترین فیلم و بهترین فیلمنامه برای "پری" - دوره سیزدهم - ۱۳۷۳

▪ نامزد بهترین فیلم، بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه برای "لیلا" - دوره پانزدهم - ۱۳۷۵

▪ نامزد بهترین فیلم برای "درخت گلابی" - دوره شانزدهم - ۱۳۷۶

▪ نامزد بهترین کارگردانی برای "میکس" - دوره هجدهم - ۱۳۷۸

▪ برنده بهترین فیلم و نامزد بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه برای "مهمان مامان" - دوره بیست و دوم - ۱۳۸۲

▪ برنده فیلم منتخب تماشاگران برای فیلم "سنتوری" - دوره بیست و پنجم - ۱۳۸۵

▪ نامزد بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه برای "آسمان محبوب" - دوره بیست و نهم - ۱۳۸۹

۲- برف روی کاج ها

پیمان معادی فیلمنامه نویس و بازیگر مطرح این روزهای سینمای ایران برای اولین بار کارگردانی را تجربه می کند. پسری ایرانی که در سال ۱۳۴۹ در نیویورک متولد شد با نوشتن فیلمنامه "آواز قو" در سال ۱۳۷۹ ساخته سعید اسدی پا به عرصه سینما گذاشت. سال بعد او فیلمنامه "عطش" را نیز نوشت که به اندازه اولی موفق نبود. "کما" اولین ساخته آرش معیریان با فیلمنامه پیمان معادی بدل به یکی از کمدی های خوب و آبرومند دهه ۸۰ شد. معادی در این فیلم با کارگردانی کار کرد که بعد از آن هیچ کمدی موفقی نساخت تا شاید موفقیت "کما" به نوعی زیر سایه معادی باشد. "کافه ستاره" ساخته سامان مقدم در سال ۸۴ نوشته بعدی معادی بود که با اینکه در جشنواره بیست و چهارم با استقبال از جانب منتقدان مواجه شد، اما بعدها کاشف به عمل آمد که چارچوب اصلی فیلمنامه و نوع روایتش کپی نعل به نعل از فیلم مکزیکی "کوچه میداک" است که این فیلم هم اقتباس آزادی بود از رمانی مصری به نام "کوچه مدق" نوشته نجیب محفوظ که در عنوان بندی کافه ستاره فقط نام رمان نجیب محفوظ آمده بود. فیلم سامان مقدم هیچ جایزه ای در جشنواره فجر نگرفت تا معادی به نوشتن فیلمنامه "شام عروسی" ابراهیم وحیدزاده رو بیاورد. فیلمی که ضعیف ترین فیلمنامه کارنامه معادی نام گرفت. معادی که در فیلمنامه نویسی تا حدودی تبحر خود را به معرض نمایش گذاشته بود با بازی در فیلم "درباره الی..." ساخته اصغر فرهادی به مرحله جدیدی از فعالیت سینمایی اش قدم گذاشت. بازی معادی در نقش پیمان بدل به یکی از ماندگارترین نقش ها در یکی از ماندگارترین فیلم ها شد و زمینه حضور بزرگ تر و موفق تر او در "جدایی نادر از سیمین" را فراهم کرد. فیلمی که معادی با بازی در نقش نادر برنده خرس نقره ای بهترین بازیگر از جشنواره برلین شد و هم اکنون منتظر اعلام کاندیداهای نهایی اسکار امسال است تا ببینیم آیا بازی معادی در این فیلم مورد توجه اسکار هم قرارمی گیرد یا نه. و حالا جشنواره سی ام به استقبال فیلمی می رود که پیمان معادی در آن کارگردانی را نیز تجربه کرده است. باید دید معادی بعد از دو همکاری با اصغر فرهادی چه تکنیک هایی را از او به ارث برده است؟

پیمان معادی ساخت فیلم "برف روی کاج ها" را که خود نگارش فیلمنامه آن را بر عهده داشته اواخر سال ۸۹ با فیلمبرداری محمود کلاری آغاز کرد. کلاری سال گذشته "جدایی نادر از سیمین" را فیلمبرداری کرده بود که معادی در آن بازی داشت. فیلمبرداری فیلم که اکثر صحنه های آن در خانه ای در شهرک غرب که لوکیشن اصلی فیلم است فیلمبرداری شده است، اواخر اسفند سال ۸۹ به اتمام رسید. این فیلم که از فضایی زنانه برخوردار است داستان زنی را روایت می کند که در یک دوراهی قرار می گیرد و مجبور به انتخاب می شود. تهیه کننده فیلم هم سیدجمال ساداتیان است. سپیده عبدالوهاب تدوین فیلم را انجام داده و کارن همایونفر موسیقی "برف روی کاج ها" را ساخته است. باید دید این فیلم که در تیم عواملش چهار برنده سیمرغ (مهناز افشار، ویشکا آسایش، محمود کلاری و کارن همایونفر) به چشم می خورد، چه سرنوشتی در جشنواره سی ام خواهد داشت.

۳- یه عاشقانه ساده

سامان مقدم متولد سال ۱۳۴۷ فعالیت سینمایی خود را با دستیاری مسعود کیمیایی آغاز کرد و در سال ۱۳۷۷ با کارگردانی سیاوش به جرگه کارگردانان پیوست. او آن زمان ادعا کرده بود که دومین فیلمش از دومین فیلم مسعود کیمیایی (قیصر) و داریوش مهرجویی (گاو) بهتر خواهد بود. پارتی در سال ۱۳۷۹ ساخته شد و در جشنواره فیلم فجر با استقبال نسبی منتقدان مواجه شد و سیمرغ بلورین بهترین تدوین به محمدرضا مویینی رسید. هر چند که به گرد پای قیصر و گاو هم نرسید! پارتی در اکران عمومی هم موفق شد پس از سگ کشی و با رقم ۳۱۰ میلیون تومان در رتبه دوم جدول فروش قرار گیرد. اما سامان مقدم در سال ۸۲ جنجالی ترین ساخته خود و به عقیده عده کثیری از منتقدان یکی از بهترین کمدی های پس از انقلاب یعنی مکس را ساخت. مکس با فیلمنامه درخشان پیمان قاسم خانی و با طعنه ها و کنایه های بسیار سیاسی اش ۲ سال را در توقیف به سر برد تا اینکه در سال ۸۴ رنگ پرده سینما را به خود دید. فیلم توانست پرفروش ترین فیلم سال ۸۴ شود و اکثریت تماشاگرانش را راضی کند. جالب اینجاست نسخه نمایش خانگی مکس ۴ سال بعد به بازار آمد و با حذف دقایقی از بازی امیر جعفری و عنوان بندی پایانی همراه شد. مقدم پس از آن کافه ستاره را ساخت که با حال و هوای مکس تفاوت داشت و با واکنش های متفاوتی روبرو شد. پس از کافه ستاره، مقدم فیلمی ساخت که با اینکه زمزمه هایی برای اکرانش هر از گاهی به گوش می رسد، تا به امروز در محاق توقیف است: صد سال به این سالها. این فیلم نمایش محدودی در جشنواره بیست و هشتم فجر داشت و با نظرات متفاوتی مواجه شد. اما محرم ۸۶ با ورود مقدم به تلویزیون همراه بود. سریال پریدخت با بازی لیلا حاتمی و علی مصفا از تلویزیون پخش شد که متاسفانه خیلی دیده نشد. اواخر سال ۸۷ سامان مقدم یک سریال کمدی روتین به نام شمس العماره را کارگردانی کرد که با استقبال روبرو شد. سامان مقدم در بحبوحه برگزاری جشنواره بیست و نهم فیلم فجر در کردستان و در سکوت خبری یه عاشقانه ساده را که نام قبلی باگت بر خود داشت فیلمبرداری کرد.

امیر عربی که فیلمنامه موفق سعادت آباد را در کارنامه دارد، فیلمنامه یه عاشقانه ساده را نوشته است. سامان مقدم در فیلم جدیدش قصه دختری به نام گندم را روایت می کند که گویا از بچگی توسط خانواده عهد و پیمان عشق و ازدواجش با پسری به نام کرامت بسته شده است. اما گندم نمی خواهد به این وصلت تن دهد. او دنبال عشق خودش است و می خواهد آن را پیدا کند. در لیست عوامل فیلم پستی با نام طراح حرکات موزون به چشم می خورد که باید دید چه اتفاقاتی قرار است برای این پست و عواملش بیفتد! گروه بازیگران این فیلم در زمینه افتخارآفرینی در جشنواره فجر توفیق زیادی نداشته اند اما مهناز افشار برای سعادت آباد سال گذشته سیمرغ بلورین دریافت کرد که با توجه به سیاست جشنواره فجر احتمالا امسال شانسی نخواهد داشت! خود سامان مقدم هم تاکنون افتخار زیادی در جشنواره نداشته است. آیا او با یه عاشقانه ساده سنت شکنی خواهد کرد؟ باید منتظر ماند و دید.

۴- پذیرایی ساده

مانی حقیقی متولد سال ۱۳۴۷ از خانواده ای کاملا فرهنگی هنری وارد دنیای سینما شده است. او نوه ابراهیم گلستان نویسنده و مترجم بزرگ ایرانی و همچنین فرزند نعمت حقیقی از فیلمبرداران به نام ایرانی است. مانی حقیقی با ساخت فیلم نه چندان موفق و توقیفی آبادان در سال ۱۳۸۱ وارد سینمای ایران شد اما ساخته بعدی او کارگران مشغول کارند با ساختاری بهتر از کار قبلی تا حدودی مورد توجه منتقدین و جشنواره فجر قرار گرفت و حقیقی سیمرغ بهترین فیلمنامه بخش بین الملل بیست و چهارمین جشنواره فجر را دریافت کرد. او نویسندگی را با همکاری اصغر فرهادی در اثر موفق چهارشنبه سوری ادامه داد اثری که شاید نقطه ای برای شروع کار حقیقی به عنوان نویسنده ای توانا در سینمای ایران باشد. این همکاری این بار در "کنعان" ساخته خود حقیقی ادامه یافت اما نتیجه "کنعان" اصلا شبیه "چهارشنبه سوری" نشد هرچند که "کنعان" در جشنواره سوت و کور بیست و ششم در چند بخش از جمله بازیگری نقش اول مرد (محمدرضا فروتن) و نقش مکمل زن (افسانه بایگان) کاندیدای سیمرغ بلورین شد."درباره الی..." آغاز مرحله ای دیگر در زندگی مانی حقیقی بود. او در این فیلم بازی بسیار درخشانی از خود ارائه داد و این آغازی شد بر دو بازی درخشان بعدی او در جشنواره بیست و نهم. بازی فوق العاده او در فیلم های "آسمان محبوب" و "ورود آقایان ممنوع" منتقدان را شوکه کرد.

فیلمبرداری «پذیرایی ساده» اواخر سال گذشته جلوی دوربین هومن بهمنش آغاز شد و فروردین امسال به پایان رسید. فیلمبرداری این فیلم در روزهای پر تب و تاب فروردین امسال که سینمای ایران معطوف اکران نوروزی بود در سکوت خبری انجام شد و از خلاصه داستان آن خبری به بیرون درز نکرده است. در عوامل این فیلم نام هایی چون هایده صفی یاری به عنوان تدوینگر و مهرداد میرکیانی در سمت گریمور به چشم می خورد که نام های بزرگی در سینمای ایران به حساب می آیند که می تواند باعث موفقیت "پذیرایی ساده" در جشنواره فجر شوند.

ترانه علیدوستی می تواند با بازی خوب همیشگی اش از شانس های پیروزی در جشنواره سی ام باشد یا همچنین صابر ابر که تاکنون به نوعی حقش نیز ادا نشده است با توجه به سیاست های جشنواره شانس قرار گرفتن در لیست کاندیداها را حداقل دارند. سورپرایز این فیلم هم می تواند نادر فلاح باشد که قبلا بازی های خوبی از او در "بی پولی" و "چند کیلو خرما برای مراسم تدفین" دیده ایم. تمامی عکس هایی که از فیلم پخش شده از صحنه های کوهستانی بوده و گویا فیلم در این حال و هوا ساخته شده است. گریم عجیب ترانه علیدوستی هم می تواند کنجکاوکننده باشد. امیدواریم این بار فیلم بهتری از مانی حقیقی ببینیم و همچنین بازی خوبی از بازیگران خوبش. گفتنی است رامبد جوان اظهار داشته است "پذیرایی ساده" اثری خاص از مانی حقیقی است که می توان ساعت ها درباره آن بحث کرد... باید منتظر ماند و دید آیا واقعا این چنین است؟

۵- بوسیدن روی ماه

"بوسیدن روی ماه" در حال و هوای عرفانی و دینی "طلا و مس" می گذرد و به گفته اسعدیان مضمونی اجتماعی دارد. داستان فیلم درباره دو زن سالخورده به نام های احترام السادات و فروغ با بازی شیرین یزدان بخش و رابعه مدنی است که سال هاست منتظر فرزندانشان هستند. فیلمبرداری این فیلم بهار امسال انجام شد. تدوین این فیلم را هایده صفی یاری انجام داده است. پخش آن بر عهده حوزه هنری است و طبق آخرین آمار بنیاد سینمایی فارابی فیلم کاملا آماده نمایش شده است و فقط باید فرم حضور در جشنواره را پر کند. گفتنی است در ابتدا شیرین یزدان بخش به دلیل اینکه ممکن است از پس نقش برنیاید، از بازی در فیلم سر باز زد. اما چون اسعدیان نظر مثبتی برای حضور وی داشت، او قبول کرد که بازی کند. باید منتظر ماند و دید آیا این فیلم هم در حد و اندازه "طلا و مس" است و آیا می تواند جوایز زیادی بگیرد؟ با توجه به مضمون آن اگر فیلم ساختار خوبی داشته باشد می توان آن را در زمره برندگان جوایز جشنواره قرار داد.

همایون اسعدیان با ساخت فیلم نیش در سال ۱۳۷۳ کارگردانی را به طور رسمی آغاز کرد. پس از این او در دهه ۷۰ تقریبا به طور میانگین هر ساله یک فیلم ساخت. "مرد آفتابی"، "شب روباه" و "شوخی" ساخته های دیگر او بودند. تا اینکه مهم ترین فیلم او در دهه ۷۰ یعنی "آخر بازی" در سال ۱۳۷۹ ساخته شد. فیلمی که معرف ستاره امروز سینما یعنی حامد بهداد بود و زنده یاد پوپک گلدره نیز در آن ایفای نقش داشت. ساخت فیلمی تلویزیونی چون "ده رقمی" که بعدا سینمایی شد از عجایب کارنامه او بود. تا اینکه جشنواره بیست و هشتم میزبان یکی از بهترین فیلم های دهه ۸۰ شد: طلا و مس ساخته همایون اسعدیان نگاه بسیاری از منتقدان را به خود جلب کرد. فیلمی که نقطه عطف مهمی برای کارنامه نگار جواهریان محسوب می شد و توانست چند سیمرغ بلورین را از آن خود کند. پس از موفقیت "طلا و مس" در گیشه اسعدیان اعلام کرد: اگر "طلاومس" نمی فروخت باز هم "ده رقمی" می ساختم!

گردآوری: احمد ا کبری- محسن آزاد دل