ضرورت تشکیل کمیته اثبات ذخایر در اوپک

در شرایطی که ونزوئلا می کوشد مقام دومین دارنده ذخایر نفت اوپک را از آن خود کند, وجود معیار هایی برای بررسی ادعای کشورهای عضو در باره میزان ذخایر نفت, ضرورتی انکارناپذیر به نظر می رسد

در شرایطی که ونزوئلا می کوشد مقام دومین دارنده ذخایر نفت اوپک را از آن خود کند، وجود معیار هایی برای بررسی ادعای کشورهای عضو در باره میزان ذخایر نفت، ضرورتی انکارناپذیر به نظر می رسد.

مراد از ذخایر نفت در ادبیات اوپک، ذخایر قابل استخراج (recoverable Oil reserves) است؛ در این تعریف هیچ گاه ذخایر درجای نفت یا نفت های سنگین و فوق سنگین معیار ارزیابی نیست.

اوپک در تازه ترین بولتن آماری سالانه ‌خود اعلام کرده است ونزوئلا با پیشی گرفتن از ایران، عراق و کویت، دومین ذخایر بزرگ نفتی این سازمان را پس از عربستان سعودی در اختیار گرفته و این در حالی است که ونزوئلا میلیاردها بشکه نفت خام بسیار سنگین و قیر طبیعی دارد که بخشی از آن در «کمربند اورینوکو» واقع شده است. به دنبال اکتشاف های جدید که به طور عمده نفت های نوع بسیار سنگین بودند، ونزوئلا اسفند ماه گذشته اعلام کرد که ذخایر اثبات شده نفت این کشور با ۱۴ درصد افزایش، به ۱۷۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون بشکه رسیده است.

نگاهی به آمار ذخایر اثبات شده نفت این کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی، گویای آن است که ذخایر اثبات شده این کشور در این سال ۹۹ میلیارد و ۳۷۷ میلیون بشکه بوده است،‌ اما اوپک در تازه ترین بولتن آماری سالانه اش (سال ۲۰۰۸)، ذخایر اثبات شده ونزوئلا را ۱۷۲ میلیارد و ۳۲۳ میلیون بشکه اعلام کرد؛ از این رو آشکارا می‌توان گفت ارتقای جایگاه ونزوئلا در اوپک، با احتساب ذخایر غیر قابل استخراج صورت گرفته که امری غیر مرسوم است.

● تلاش های ونزوئلا برای ارتقای جایگاه در اوپک

ارتقای جایگاه ونزوئلا به سکوی دومین دارنده ذخایر نفت اوپک، به تلاش این کشور در سال های گذشته بر می‌گردد. ونزوئلا از سال‌ها پیش بر آن بود تا جایگاه خود را در اوپک از نظر دارا بودن ذخایر نفت ارتقا دهد و برای تحقق این هدف کوشیده است ذخایر غیر قابل استحصال را به ذخایر معمول نفت خود بیفزاید. این کشور سرانجام با ارسال نامه ای به دبیرخانه اوپک‌ آمار میزان ذخایر نفتی خود را افزایش داد.

زمانی که کشورهای عضو اوپک از افزایش ذخایر نفتی خود خبر می دهند،‌ اوپک رقم جدید ذخایر را رسمی و بدون بررسی کارشناسی در بولتن سالانه آماری اعلام می کند. اگر چه این شیوه ممکن است در اوپک مرسوم باشد، اما شماری از شرکت و نهادهای بین المللی از این نظر معیارهای سخت گیرانه و دقیق تری دارند و تا زمانی که با بررسی های متعدد، از میزان دقیق ذخایر کشورها اطمینان نیابند، ادعای آنان را مبنی بر افزایش ذخایر نمی پذیرند.

به این ترتیب این گونه نیست که کشوری به صرف اعلام افزایش ذخایر نفت خود، در رده بندی کشورها به جایگاهی بالاتر راه یابد، بلکه برای اثبات آن باید مستنداتی نیز ارائه کند. از سوی دیگر افزایش میزان ذخایر کشورهای تولید کننده نفت باید به وسیله نهادهای بین المللی معتبر تایید شود.

اما واقعیت این است که این ادعای ونزوئلا در گزارش هیچ یک از نهادها یا موسسه های بین المللی تایید نشده است. در این میان شرکت بی.پی به عنوان یکی از بزرگ ترین شرکت های نفتی جهان که جزء معتبرترین منابع ارائه آمار در بخش انرژی است، در تازه‌ترین گزارش خود در باره بررسی جهان انرژی در سال ۲۰۰۹ اعلام کرده است که ذخایر نفت خام این کشور بزرگ آمریکای لاتین تا پایان سال ۲۰۰۸ میلادی، ۹۹ میلیارد و ۴۰۰ میلیون بشکه بوده و در مقایسه با سال پیش از آن (۲۰۰۷)‌ تغییر نکرده است.

● ضرورت تشکیل کمیته اثبات ذخایر در اوپک

اگرچه در اوپک کمیته ای با عنوان «کمیته تعاریف» وجود دارد که مقدار و سهمیه تولید کشورهای عضو اوپک را بررسی می‌کند، اما این کمیته تا کنون وارد بحث میزان ذخایر کشورهای عضو نشده است؛ به همین دلیل، ایران با ارسال نامه ای به اوپک خواستار تشکیل کمیته اثبات ذخایر و رسیدگی مستقیم به صحت آمار مربوط به اعلام ذخایر نفت شده است. از این رو در شرایطی که ممکن است هر کشوری با اعلام افزایش ذخایر نفتی خود (اعم از ذخایر معمول و غیر معمول)‌ مدعی ارتقای جایگاهش در رده بندی اوپک شود، شاید بهتر باشد که این سازمان با تشکیل کمیته یاد شده در این زمینه نقش مهم ‌تری بازی کند و تنها به آمار اعلام شده از سوی کشورها بسنده نکند.

به این ترتیب اگر شیوه ونزوئلا برای اعلام مقدار ذخایر نفتی پذیرفته شود و‌‌ جایگاه این کشور در اوپک ارتقا ‌یابد، این وضعیت ممکن است به دیگر کشورهای عضو اوپک از جمله ایران،‌ عراق، کویت و حتی عربستان نیز تسری یابد و آنان را به بازنگری در مقدار ذخایر خود وادارد.

گفته می‌شود قرار است دبیرخانه اوپک در ماه جاری میلادی (آگوست)‌ جلسه‌ای کارشناسی درباره موضوع کیفیت نفت برگزار کند. به نظر می رسد این‌ جلسه‌ می‌تواند محل مناسبی باشد برای بررسی واکنش های اعضای اوپک در برابر ادعای اخیر ونزوئلا.

● مقدار ذخایر اهمیت دارد، اما...

در کنار تمام موارد یاد شده در مورد ذخایر نفتی کشورها، به گفته کارشناسان بازار نفت اگرچه میزان ذخایر نفتی می‌تواند جایگاه اعضای اوپک را در این سازمان تغییر دهد، اما این تنها عامل تعیین موقعیت اعضای اوپک نیست، بلکه عوامل دیگری نیز در این امر دخیل است که «مقدار و ظرفیت تولید» نفت کشورها از جمله آنها است.

گذشته از این، برخورداری از فناوری و فراهم آوردن شرایط مناسب سرمایه‌گذاری، از دیگر عوامل تعیین جایگاه و توانمندی کشورهای تولیدکننده نفت است.

به این ترتیب هرچند ونزوئلا از اطمینان اوپک زیرکانه بهره برده و مدعی ارتقای جایگاه خود به عنوان دارنده دومین ذخایر نفت این سازمان شده است، اما به نظر می‌رسد با تلاش اوپک برای تشکیل کمیته اثبات ذخایر نفتی،‌ از این پس کشورهای عضو به سلیقه خود نخواهند توانست جایگاهشان را در جدول دارندگان بیشترین ذخایر نفت تغییر دهند.

مرضیه وثوقیان