کوزه سرگردان و جزیره مثنوی

شناخت درون انسان با تمثیلی از کوزه

یکی از یخ کوزه یی ساخت وپرآب کرد ، چون آفتاب بتافت کوزه و آ برا یک چیز یافت .گفت «لَیس َ فی الّدار غَیرُنا دَیّار » (لمعات عراقی ،لمعۀ نوزدهم ) زندگی زبیاست ،ساخت زیباییها زیباتر ، نقش برنقش زدن روزگار ؛ در ی از درهای زندگی است که همیشه بر دست بشر نقش می بندد وبرطبیعت می رقصد ، دست ساز بشر ساخته می شود از هنرنمای خالق ، خالقی یکتا و تنها ، که از تفکر و عقل زیور برگردن آدمی می بند د وباوری می آراید ، تفکر می سازد ، اندیشه می نوازد ، خیال در تکاپوست ، افسانه به یاد می آورد :

خالی از خود بود و پر از عشق دوست / پس زکوزه آن تلابد که در وست (مولانا)

کوزه خود هنر آمیزه ای از تفکر و اندیشه و خیال است ، که دست هنر برلب کاغذ، قلم از او می گذارد . کوزه تشبیهی است پر از شباهت ، پراز آشنایی با درون تشنۀ انسان ، بشر می سازد اما سازنده نیست ، هنراز او می بارد اما بارنده نیست ، کوزه گر در کنار کوزه می خواند و می سازد و هر چه از دل به بالامی دوزد تاریکی درون را بیشتر و سیاهی را لبریز می کند:

جسمها چون کوزه های بسته سر / تا که در هر کوزه چه بود آن نگر(مولانا)

انسان از گل ،کوزه پر گل ، عشق از کوزه و انسان عاشق تر کوزه گر را آغوش دارد و درکوش فلک می پیچد ، آهای کوزه گر،درون کوزه چه می بینی ؟ نمی بیند جزء تمام شب را ، می شکند ته کوزه را ، می بیند ستارۀ روز را ، اما دیگر کوزه کوزه نیست ، راهی است از تاریکی به نور، بدون شکستن ، کوزه سنگینی است برچشم اما بهانۀ تلاش برای لحظۀ دیدن ، اما جسمهای آدمی چون کوزه های بسته سر،که دیگر باشکستن ته کوزه هم؛ امیدی به روشنای ونور و دیدن نیست . ایستادم از رفتن از گفتن و شنیدن ، می خواهم نگاه را در آغو ش بیگرم و فقط از چشمانم ببینم ،شاید راهی برای دیدن کوزۀ دل باشد ، نمی خواهم بشنوم، اما نمی شود گوشهایم به فرمان نیستند می شنوند و هر صدای آرامی را رسا تر می بینند؛ چشمانم را می بندم ، باز هم می شنوم اما نمی بینم ،می شنوم صدای یخ های درون کوزه را که برروی هم می لغزند و برهم پرده می دوزند تا شاید لحظۀ بدور از چشم دیگری نوری از آفتاب بگیرند . غافل مانده ایم ، غافل ماند ه ایم از چشم دل وبرچشم ظاهر می بالیم این چشم ظاهر نیست که می بیند بلکه چشم دلی است که سرشار از دیدن است .پرد های درون را باید درید و آفتاب را معنا کرد و راهی به سوی دریابرد ، یا شاید کوزه ها را باید شکست و برای به دریا رسیدن از قطره ها باید دل شست یا آنطور که مولانا می گویید دل سپرد :

جوی دیدی کوزه اندر جوی ریز / آب را از جوی کی باشد گریز (مولانا)

جویبار امانت داری است ، که به مقصد می رساند اگرچه باریک وکم عمق وصبور مسیر را درمی نورد اما آب رادر خود کم و ناپیدا نمی کند ، ودر دوسوی خود بستری آرام برای نشستن بیدوچنارو شمشاد دارد و گاهی لبخند بنفشه ها را جشن می گیرد ، برای رسیدن باید از قطره و جویبار و دریا هم گذشت و به انتظار نشست؛ انتظار رسیدن زیباست همانند انتظار سرک کشیدن آفتاب برلبۀ کوه که گلهای نیلوفر را به شوق شگفتن سحر خیزمی کند وبا همراهی نسیم ،قایق شکسته را به سوی اقیانوس روان می دارد ،اقیانوسی از معنویات که کوزه های شگسته را میهمان جزیره ای دارد.جزیره ای که او هم از مثنوی مولوی ؛ آهنگی به دل می نوازد تا شاید کوه یخ هایش را آب وروان سازد .جزیرۀ مثنوی نام کتابی است اثر یک هنرمند –یوسف سینه چاک -که سالهای متوالی میهمان دل آدمیان بوده است و از خاطر نمی رود ، کتابی که سرشار است از جویبارو کوزه ودریا در شگفتی و حیرانی دل عاشق. دکتر نعمت الله ایران زاده درتصحیح و توضیح این اثر این گونه می نویسد: جزیرۀ مثنوی خلاصۀ موضوعی بسیار دقیق وخوبی از مثنوی معنوی مولوی است ودر آن پدید آو رنده به بیان سی و چهار موضوع اساسی سیرو سلوک پرداخته است تا طالبان حقایق و راغبان دقایق را راهگشا باشد .

جزیر ۀ مثنوی در برگیرندۀ سیصدو شصت وشش بیت است ، یعنی به عدد روزهای سال خورشیدی ، یعنی هر روز یک بیت از مثنوی.استاد معتقد است ، جزیرۀ مثنوی متن مستقلی است که بین اجزای آن پیوستگی و همخوانی و هماهنگی موج می زند و خواننده هنگام مطالعه و تفرج در آن ؛ احساس خوشایندی دارد . هنر پدیدآورنده این است که خواننده را برای حرکت از جزیره به بحر مثنوی و اقیانوس معنوی ، آماده وتشویق می کند وجوینده را به یافتن گهرهای بیشتر وصید مرواریدهای آبدارتر و غواصی در اقیانوس عرفان امیدوارتر می کند .تا جسجو گری باشد ، درها را بکوبد ، دری باز شود و جرعه ای از کوزۀ دل بنوشد باشد که به معشوق برسد وسرودی از عشق بخواند .

زهرا جلوداریان

کارمایه :

۱-جزیره مثنوی /یوسف سینه چا ک: تصحیح و توضیح نعمت الله ایران زاده , تهران ، علم ودانش-۱۳۸۸

چاپ در روزنانه رسالت