هویت تاریخی فراموش شده در بازسازی میادین پایتخت

مدتی است شهرداری تهران بازسازی برخی میادین را آغاز کرده و این طرح را از میدان آزادی تا ونک, راه آهن, هفت حوض و انقلا ب و ولی عصر عج گسترانده است هرچند سازمان زیباسازی که متولی این کار است توضیح دقیقی در مورد آینده این میدان ها ارائه نداده است, به نظر می رسد قرار است در تمامی این میدان ها آبنما به کار رود و با ادامه این روند دغدغه بسیاری از کارشناسان که در نظر گرفته نشدن هویت تاریخی این میادین است, پررنگ تر احساس می شود

شهرداری تهران چند سالی است پروژه‌هایی را در دست گرفته که جنبه بازسازی دارد. پس از بازسازی پیاده‌راه خیابان ولی‌عصر(عج)، بازسازی خیابان انقلا‌ب و آزادی در دستورکار قرار گرفت و به پیاده‌روی خیابان وحدت اسلا‌می هم سرایت کرد. این رویکرد شهرداری تهران همیشه با ابهاماتی همراه بوده است و سپردن کار به پیمانکاران بی‌تجربه و عدم تعهد آنها همیشه در صدر انتقادات جای دارد. پروژه بازسازی پیاده‌راه خیابان انقلا‌ب و آزادی یک ماه متوقف شد و شهردار تهران دلیل این اتفاق را عدم تعهد پیمانکار عنوان کرد و در جمع خبرنگاران توضیح داد مصالح ارائه‌شده از سوی پیمانکار از کیفیت بسیار پایینی برخوردار بوده است. این اتفاق در بازسازی‌ها به مراتب روی داده است. کاشی‌کاری زیرگذر میدان امام حسین(ع) مدت بسیار کوتاهی پس از بازسازی ریخت و هزینه هنگفتی به هدر رفت. در کنار بازسازی پیاده‌راه‌ها، آسفالت معابر و رنگ‌آمیزی برخی المان‌های شهری، مدتی است شهرداری تهران دست به بازسازی میادین زده است. میدان‌های شهر تهران بارها بیش از المان‌های شهری، پیاده‌راه‌ها و... به چشم می‌آید و زیبایی یا عدم زیبایی آنها به شدت در نمای شهر تاثیرگذار است.

هرچند اطراف میدان‌های در حال بازسازی محصور شده است اما شرایط کنونی نشان می‌دهد قرار است در همه آنها روزی آبنما ساخته شود؛ آبنماهایی که بر سکوهای بلند و زمخت ساخته خواهند شد. هر پایتخت‌نشینی که یک بار گذرش به باغ فین کاشان افتاده باشد از دیدن این آبنماها لذت نمی‌برد. فواره‌هایی که باید آن‌قدر پایین نصب شوند که هر کس با رد شدن از کنار آن، گذر آب را احساس کند، در بازسازی میادین آن‌قدر بالا‌ خواهند رفت تا شکل مدرن به خود بگیرند و مکعب‌هایی که در آینده به حوضچه تبدیل خواهند شد آن‌قدر بلند هستند که دیدن آب و حرکت آن برای عابران به راحتی ممکن نیست.

علیرضا قهاری، رئیس هیات‌مدیره انجمن مفاخر معماری ایران، عقیده دارد در بازسازی میادین شهر تهران باید هویت تاریخی آنها هم حفظ شود: <شهر تهران نشان‌دهنده تاریخ معاصر ایران است و میادین این شهر نقش موثری در حفظ این هویت تاریخی دارد. بنابراین در بازسازی میادین پایتخت باید به این موضوع توجه کرد.>

او لا‌زمه رسیدن به این هدف را آگاهی از پیشینه تاریخی میادین می‌داند و تاکید می‌کند: <نباید تنها زیبایی شهر و از بین بردن هرج و مرج مد نظر باشد.>

او می‌گوید: <تاریخ تهران به اندازه کافی پربار است و به همین دلیل نیازی نیست که در بازسازی میادین و معابر شهری به طرح‌های سنتی روی آوریم و همین قدر که هویت آنها را در بازسازی‌ها حفظ کنیم، کافی است.>

قهاری عقیده دارد بازسازی میادین به این شکل که شهرداری در حال انجام آن است نه‌تنها دردی را دوا نکرده بلکه دردسرهایی را هم پیش می‌آورد: <پیشنهاد من این است که میدان را به صورت یک مجموعه ببینیم، نه‌تنها یک جزیره و آبنما. در شرایطی که شهرداری مشغول بازسازی بخشی از میادین است، با گذشت زمان سنخیت بخش مرکزی میدان با بخش‌های دیگر آن از بین رفته و در این شرایط به پس رفته‌ایم.>

از سوی دیگر شهریار یقینی، مدیرعامل شرکت مهندسان مشاور ارگ بم کرمان، عنوان می‌کند: <در اغلب میادین شهر تهران نقش سواره حاکم است و میدان‌هایی مثل امام حسین(ع) و فردوسی که روزی نقش پیاده در آنها بر سواره غلبه می‌کرده، امروز برعکس شده است.> او با توضیح این موضوع نتیجه می‌گیرد: <شهرداری باید در بازسازی میادین به نقش پیاده‌ها اهمیت دهد و با احداث زیرگذر یا راهکارهای دیگر به این هدف برسد.>

یقینی هم مانند بسیاری از کارشناسان دیگر عقیده دارد مهم‌ترین کار در احیا و بازسازی میادین، آزاد کردن سطح آنها و تفکیک مسیر سواره از پیاده است.

حجت‌الله ملا‌صالحی، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران که تاکنون به ندرت در مورد بازسازی میادین شهر تهران اطلا‌ع‌رسانی کرده است به اعتماد ملی می‌گوید: <برخی میادین را سازمان زیباسازی در حال بازسازی آنها است و بازسازی برخی دیگر بر عهده شهرداری مناطق گذاشته شده است. در این طرح در میادین آبنما و مبلمان شهری ساخته خواهد شد.> او معتقد است آبنما را باید در میادینی ساخت که محل مکث شهروندان است اما این طرح قرار است در میدان ونک هم ساخته شود.

ملا‌صالحی در پاسخ به این ابهام می‌گوید: <در میدان ونک آبنما نمی‌سازیم؛ آبنما بوده است و تنها موتور پمپ آن را تعمیر خواهیم کرد تا سرمایه صرف شده هدر نرود.>

میادین شهر تهران بهترین مجال برای جای‌گرفتن مجسمه مفاخر و بزرگان کشورمان است اما چنین موضوعی در بازسازی میادین دیده نشده است. البته ملا‌صالحی می‌گوید <در میدان تختی قرار است مجسمه شهید بهشتی را نصب کنیم.>

میادین شهر تهران که روزی گره‌گشای ترافیک پایتخت بودند امروز تبدیل به گره‌های شهری و ترافیکی شده‌اند. میدان نور در منطقه ۵ شهرداری، نمونه بارزی از این موضوع بود که هرچند میدان از میان رفت، اما شهرداری با یک طرح حساب شده، گره ترافیک آن نقطه را باز کرد. ای کاش مدیریت شهری پیش از آنکه به زیبایی میادین توجه کند به دردسرهای ترافیکی آن نگاهی بیندازد که بدون شک رفع این مشکل، تهرانی‌ها را ده‌چندان خوشحال خواهد کرد.

امیر گودرزی