ردیابی بازمانده ی DNA دریانوردان باستان

این تمدن باستانی در هزاره ی اول پیش از میلاد مسیح, یک امپراطوری بازرگانی در دریای مدیترانه پایه گذاری کرده بودند مطالعه ی جدیدی که توسط یک گروه بین المللی انجام شده است, نشان می دهد که بازمانده های ژنتیکی آنان به نسل های کنونی منتقل شده است

این تمدن باستانی در هزاره‌ی اول پیش از میلاد مسیح، یک امپراطوری بازرگانی در دریای مدیترانه پایه‌گذاری کرده بودند. مطالعه‌ی جدیدی که توسط یک گروه بین‌المللی انجام شده است، نشان می‌دهد که بازمانده‌های ژنتیکی آنان به نسل‌های کنونی منتقل شده است.

طبق برآورد این محققان، ۱ نفر از هر ۱۷ نفر در مدیترانه اصل و نسب فنیقی دارد. این محققان برای ردیابی و کشف این آثار ژنتیکی نامحسوس از مهاجرت‌های باستانی در مردم امروزی، از روش‌های تجزیه و تحلیلی جدیدی استفاده کرده‌اند. نتایج از اطلاعات DNA بیش از ۶۰۰۰ نفر از سرتاسر مدیترانه جمع‌آوری شده است.

فنیقی‌ها از پایگاه اصلی خود که لبنان امروزی است در تمام دریا گسترش یافته بودند و کلنی‌هایی را پایه‌گذاری کرده و پایگاه‌هایی در نقاط دوری مثل اسپانیا و آفریقای شمالی و سرزمین «کارتاژ» داشتند. کارتاژ قدرت‌مندترین شهر آنان به شمار می‌رفت؛ از همین سرزمین بود که «هاینبال»، فرمانده‌ی بی‌باک ارتش برای مبارزه با امپراطوری روم در قلمروی خودش، ارتشی عظیم را از فراز رشته‌کوه‌های «آلپ»، گسیل داشت.

فنیقی‌ها به‌عنوان اولین طرفداران جهانی سرمایه‌داری شناخته شده‌اند آن‌ها داد و ستد از بندرگاه دریاچه‌ی مدیترانه را به مدت ۱۰۰۰ سال تحت کنترل داشتند تا این‌که در نهایت از رومی‌ها شکست خوردند و با گذشت قرون، اکثر چیزهایی که از این مردم اسرارآمیز وجود داشت، گم یا ویران شد.

این مطالعه روی کروموزوم نر یا «Y» تمرکز دارد؛ مجموعه‌ایی که فقط توسط پدران به پسران منتقل شده و کم و بیش بدون تغییر باقی مانده است.

دکتر «پیر زالوا» از دانشگاه آمریکایی لبنان در بیروت می‌گوید: "مردم واقعا" به این میراث توجهی نکرده‌اند و باید از این پس به آن‌ها توجه بیش‌تری شود."

«کریس تایلر ـ اسمیت»، یکی از نویسندگان این تحقیق در کمبریج انگلستان از انستیتوی «Wellcome Trust Sanger» اظهار داشت: "زمان شروع این تحقیق چیزی راجع به ژنتیک فنیقی‌ها نمی‌دانستیم و تنها راهنمایی که در اختیار داشتیم، تاریخ بود. فقط می‌دانستیم که آن‌ها کجا ساکن بودند ولی همین اطلاعات کافی بود و با کمک ژنتیک مدرن توانستیم یافته‌های جدیدی به‌دست آوریم." این اطلاعات با کمک پروژه‌ی «ژنوگرافیک» که برنامه‌ایی چند میلیون دلاری است و به منظور ردیابی مهاجرت انسانی با استفاده از ژنتیک طرح‌ریزی شده است به‌دست آمده. جزئیات این طرح در نشریه‌ی مشهور «Human Genetic» موجود است.

این مطالعه روی کروموزوم نر یا «Y» تمرکز دارد؛ مجموعه‌ایی که فقط توسط پدران به پسران منتقل شده و کم و بیش بدون تغییر باقی مانده است، درست مثل نام خانوادگی که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. اما با گذشت سال‌های بسیار تغییر نسل در این کروموزوم‌ها نیز تغییرات کوچکی به‌وجود آمده و یا خطاهایی در سلسله‌ی DNA دیده می‌شود.

از این اطلاعات می‌توان برای طبقه‌بندی کروموزوم‌های نر به درون گروه‌های دیگر که تا اندازه‌ای تبار جغرافیایی یک شخص را نشان می‌دهد، استفاده کرد. محققان از مشخصات ژنتیکی موجود روی کروموزوم‌های Y مردان کلنی‌های پیشین فنیقی سرتاسر مدیترانه استفاده کردند. کلنی‌هایی که در سرزمین‌هایی مثل لبنان ساحلی، قبرس، جزیره‌ی کرت، جزیره‌ی مالت، جزیره‌ی سیسیل شرقی، جزیره‌ی ساردنی جنوبی، اسپانیای جنوبی، تونس‌ساحلی و مراکش زندگی می‌کردند. آن‌ها کروموزوم‌های این مردان را با کروموزوم‌های مردان ساکن در سرزمین‌های مجاور و اماکنی که فنیقی‌ها هیچ‌گاه در آن‌ها زندگی نکرده بودند، مقایسه کردند. این روش متمرکز تعداد کمی از علامت‌های ژنتیکی تکراری در مردان مناطق فنیقی را آشکار کرد که این تبار ژنتیکی به منطقه‌ی خاور نزدیک و زیست‌گاه فنیقی‌ها برمی‌گشت.

مهاجرت‌های انسانی متعددی - هم تاریخی و هم ماقبل تاریخی - از مدیترانه‌ی شرقی شروع شد و در اروپا و آفریقای شمالی گسترش یافت. مهاجرت کشاورزان اولیه از خاور نزدیک بعد از ۱۰۰۰۰ پیش از میلاد، گسترش یونانی‌های باستان که مثل فنیقی‌ها پایگاه‌هایی را در سرتاسر مدیترانه پایه‌گذاری کرده بودند و پراکندگی قوم یهود، از این دسته است. احتمال دارد مردم این اقوام به‌دلیل مجاورت جغرافی‌شان، علائم ژنتیکی مشابهی نیز داشته باشند. اما این گروه از محققان اعلام کردند که روش‌های تجزیه و تحلیلی ویژه‌ای دارند که می‌توانند اطلاعات ژنتیکی مربوط به فنیقی‌ها را از دیگران تشخیص دهند.

«اسپنسر ولز» سرپرست پروژه‌ی ژنوگرافیک گفت: "جداسازی اطلاعات از پیش‌زمینه‌ی گسترش کلی نوسنگی یا تشکیل مستعمره‌ی یونان بسیار دشوار است. به‌همین دلیل به نمونه‌های زیادی برای کشف و ردیابی این علائم نیاز داریم."

این روش، شش تبار فنیقی را شناسایی کرده است که مجموعا" ۶ درصد از تبارهای ژنتیکی یافت شده در جمعیت جدید از کلنی‌های فنیقی پیشین در سرتاسر مدیترانه را تشکیل می‌دهند. محققان می‌گویند این مطلب به این معناست که از هر ۱۷ نفر مرد این مناطق، یک نفر با اصل و نسب فنیقی یافت می‌شود.

دکتر ولز تشریح می‌کند که از این روش می‌توان برای محاسبه‌ی کوچ‌های دیگری که تأثیرات ژنتیکی ظریف و مبهم داشته‌اند نیز استفاده کرد. او به کوچ مردم «سلت»زبان از سرزمین‌شان در کوه‌های «هارز» آلمان به اروپای شرقی و غربی در هزاره‌ی اول پیش از میلاد اشاره کرد.

پروژه‌ی ژنوگرافیک در سال ۲۰۰۵ آغاز شد.