قرآن؛ هدایتگر خیرخواه

قرآن کریم که آخرین کتاب و پیام الهی است، کامل ترین کتاب هدایت و عالی ترین دستور سیر الی الله است. رسول اکرم(ص) خاتم پیامبران و کامل‌ترین خلیفه الهی است که به اوج قله رفیع "ثم دنی …

قرآن کریم که آخرین کتاب و پیام الهی است، کامل ترین کتاب هدایت و عالی ترین دستور سیر الی الله است. رسول اکرم(ص) خاتم پیامبران و کامل‌ترین خلیفه الهی است که به اوج قله رفیع "ثم دنی فتدلی فکان قاب قوسین او ادنی" (نجم: ۸ و۹) رسید و قرآن را از مقام "لدن" و لقای حق، برای انسان به ارمغان آورد: "و انک لتلقی القرآن من لدن حکیم علیم" (نمل: ۶) جایی که پای هیچ انسان کاملی به آنجا نرسید و بال هیچ فرشته مقربی در آنجا گشوده نشد؛ به همین جهت، هدایت قرآن، هدایتی برتر و کامل‌تر از هدایت سایر کتب آسمانی و واجد هدایت همه آنهاست.

خداوند متعال، قرآن کریم را در آیات فراوانی، کتاب هدایت معرفی کرده است: "و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء و هدی و رحمه و بشری للمسلمین" (نحل:۸۹) نیز می فرماید: "هذا بیان للناس و هدی و موعظه للمتقین؛ این بیانی برای مردم و راهنما و پندی برای پرهیزکاران است."

(آل عمران: ۱۳۸). این تعابیر بیانگر هدف نزول قرآن کریم است؛ یعنی قرآن برای هدایت انسانها نازل شده است. مرجع بسیاری از اوصاف قرآن مانند "نور"، "بصائر"، "برهان"، "فرقان" همین ویژگی "هدایت" قرآن است. تعبیر خدای سبحان در این آیات و دیگر آیات کریمه این نیست که قرآن کتابی دارای هدایت است بلکه می فرماید: عین هدایت است؛ هم در ذات و گوهر وجودی خود هدایت است و هم هدایتگر دیگران است. وقتی خداوند

می فرماید: "قرآن کریم هدایت است"، سخن از تقدیر و مبالغه نیست بلکه حقیقتاً قرآن هدایت محض است؛ هدایتی که به تعبیر امیرالمومنین علی(ع): "ان هذا القرآن هو الناصح الذی لایغش و الهادی الذی لایضل" (غررالحکم۲: ۳۱۰) هیچ ضلالت و گمراهی و تیرگی در آن راه ندارد و چنین هدایت ناب و خالصی، تنها یک اثر دارد آن هم هدایتگری برای انسان است.

حضرت علی(ع) با توصیف قرآن به وصف "هدایت"، آن را مرهم همه دردها و مایه رهایی از کفر و نفاق و سرگردانی معرفی نموده است: "بدانید کسی را با داشتن قرآن، فقر و بدون آن، توانگری نیست. از آن برای دردهای تان بهبودی و در سختی ها یاری بجویید. زیرا در قرآن درمان بزرگترین بیماری ها یعنی کفر، نفاق، گمراهی و سرگردانی، هست." (نهج البلاغه: خطبه۱۷۵). شرط هدایت‌یابی به‌وسیله قرآن، تسلیم شدن در برابر آموزه‌های شکوهمند آن است. حضرت علی(ع) می‌فرمایند: "استسلموا و سلموا لامره فانکم لن تضلوا مع التسلیم؛ تسلیم شوید و در برابر دستور قرآن سر فرود آورید. اگر چنین کنید، هرگز گمراه نمی شوید‌"(غررالحکم۲:۲۵۷). هدایت قرآن، محدود به زمان و مکان نیست. قرآن در همه زمانها و موقعیت‌ها، هدایتگر است و با نور افشانی خود، همواره پرده‌های جهل و گمراهی را می‌درد. بر این اساس، هیچ کس با داشتن قرآن، از فتنه ها و گمراهی ها، هراسی نخواهد داشت؛ چنانکه امام علی(ع) تصریح می‌فرماید: "بدانید که قرآن راهنمای شب و روز و روشنایی شب تاریک است برای دفع هر سختی و نیاز." (الکافی۲:۲۱۶).

علی مهدوی