مدیریت شهری و رسانه

مدیریت شهری به­ واسطه پیچیدگی­هایی که به­ سبب گسترش روزافزون شهرها با آنها مواجه است نیازمند ابزار جامع­ تر و منطبق با شکلهای نوین مسائل شهری است که این ابزار هم جنبه نرم­افزاری و هم سخت­افزاری دارند

مدیریت شهری به­ واسطه پیچیدگی­هایی که به­ سبب گسترش روزافزون شهرها با آنها مواجه است نیازمند ابزار جامع­ تر و منطبق با شکلهای نوین مسائل شهری است که این ابزار هم جنبه نرم­افزاری و هم سخت­افزاری دارند. ازآنجا که پیشرفت فناوری­ های نوین دست مدیریت شهری را برای کاربرد ابزار مختلف سخت­ افزاری به حد کافی باز گذاشته است مساله مهمی که در ارتقای مدیریت شهری باید موردتوجه قرار گیرد ابزار نرم­افزاری هستند که دامنه­ای از نیروی انسانی تا برنامه­های کامپیوتری را شامل می­شود. در مقاله حاضر نگاهی خواهیم داشت به یکی از کلیدی­ترین ابزار نرم­افزاری دراختیار مدیران شهری که می­تواند نقش بسزایی در حل­وفصل مساله­های پیچیده پیش­رو داشته باشد و آن رسانه­های ارتباطی است.

● مقدمه و طرح بحث

شهردار یک کلان­شهر مدرن، در نحوه مدیریتی که باید اعمال کند تفاوتهای زیادی با شهرداران شهرها در دوره­های زمانی پیشین دارد چراکه هم مشکلاتی که پیش­رو دارد با آنها تفاوت خواهد داشت و هم امکاناتی که برای مواجهه مناسب با این مشکلات در دست دارد. مدیریت یک کلانشهر مدرن، نیازمند برخورد سنجیده با شهروندانی است که در ایفای وظایف و حقوق شهروندی خود، دسترسی بیشتری به منابع آگاهی­دهنده دارند و دیگر نمی­توان برای دریافت عوارض جدید یا اجرای یک پروژه محدودکننده آنها را صرفا با ابزار قهری یا تشویقی قانع کرد. شهرنشینی مدرن، مدیریت شهری مدرن را طلب می­کند و این به ابزار مدرن احتیاج دارد.

در سنجش موفقیت مدیران شهری، دیگر ارایه آمار صرف درباره ساخت­وساز فیزیکی شهر و اتوبان­ها و پروژه­ها کافی نیست و امروزه وجه­مشخصه یک مدیر موفق، اثبات تداوم «توسعه پایدار و همه­جانبه شهر» است که لازمه آن برخورداری از درآمد پایدار و منظم حاصل از عوارض شهری است. تصمیم­گیری درباره امور شهری دیگر از حالت روزمره خارج شده و شکلی نظام­مند پیدا کرده است که این یعنی نیروی انسانی باید نیرویی آگاه و کارآزموده باشد. اما نقش رسانه­ها در چنین فرایند روبه­جلویی چیست؟

وقتی شهروندی در رسانه­هایی که با آنها سروکار دارد درباره یک پروژه عظیم شهری که در شهر محل سکونتش درحال ساخت است آگاه می­شود و از فواید آن بر زندگی روزمره خود کسب اطلاع می­کند، وقتی در رسانه­ها الگویی برای شهروندی ارایه می­شود که عمل منطبق با آن باعث مشارکت هرچه بیشتر او در اداره شهر خواهد شد، وقتی او در گروههای اجتماعی که به کمک رسانه­ها گردهم آمده­اند تا مثلا کمپینی را درجهت رسیدن به هدفی مثل بهبود وضعیت بهداشتی شهر سروسامان دهند احساس هویت جمعی کند مطمئنا همکاری بیشتری با مدیران شهر خواهد کرد و عوارض خود را به­موقع پرداخت می­کند چون می­داند سهمی که او می­پردازد در کنار سهم دیگران، به­درستی خرج بهبود وضعیت محیطی خواهد شد. همین ایجاد حس همکاری و اعتمادسازی در میان شهروندان از فاکتورهای مهم برای رسیدن به درآمد پایدار و نظام­مند است که استفاده درست از رسانه­هابه فرآیند آن شتاب بیشتری خواهد بخشید. اما تحقق این مهم باشرایطی همراه است:

ـ باید تدریجی اما مرتب و بی­وقفه باشد و در پاسخ به نیازجمعی که شهروندان احساس کرده­اند صورت گیرد. درواقع باید نقطه آغازی برای سایر اقدامات جمعی مفید باشد.

ـ باید گروه هدف آن به روشنی تعریف و مشخص شده باشد تا این اطمینان ایجاد شود که آنها برای تحقق منافع خودشان هم که شده ملزومات این همکاری و مشارکت را برآورده خواهند کرد و روند کسب آگاهی هرچه بیشتر را به تعویق نخواهند انداخت.

ـ آگاه کردن گروه هدف از اهداف و چشم­اندازهای پروژه­های شهری ازطریق تنوع در انتخاب رسانه­ها بسیار مهم است. همچنین باید موضع انتقادی رسانه­ها را در نحوه هزینه­کرد عوارض شهری تقویت کرد و امکانات نظارت هرچه جامع­تر را برای آنان فراهم نمود که از همه مهمتر ایجاد نهادهایی برای واسطه شدن میان سازمان مدیریت شهری و رسانه­ها است.

ـ برای آنکه ارتباط میان مسو.لین و شهروندان حفظ شود باید رسانه­ها بخشی از برنامه خود را به انعکاس فعالیتهای نهادهای مردم­نهاد از یکسو و نهادهای دولتی ازسوی دیگر اختصاص دهند و در فواصل زمانی معین، گزارش عملکرد مسوولین را به اطلاع شهروندان برسانند.

ـ نمایندگان نهادهای مردمی(به­ویژه در کشور ما شوراهای اسلامی) باید امکان به­چالش کشیدن تصمیمات مدیران را داشته باشند و باید بتوانند نقدهای خود را در رسانه­ها مطرح کرده و پیگیری نمایند.

ـ آموزش نمایندگان انجمن­ها و نهادها در زمینه شگردهای مدیریتی، ملزومات رسیدن به اجماع در تصمیم­گیری و نحوه محاسبه مالی فعالیتهای اقتصادی شرکتهای خصوصی فعال در شهر از ملزومات مشارکت آگاهانه آنها در فرایند مدیریت شهری است. این می­تواند هم ازطریق نهادهای رسمی آموزشی و هم ازطریق رسانه­ها به­ویژه رسانه­های تصویری صورت گیرد.

در تسهیل فرایندهای مشارکت شهروندان و مسوولیت­پذیر کردن آنان دربرابر تعهداتی که به­عنوان شهروندان جوامع شهری برعهده دارند(به­ویژه بحث پرداخت بهنگام عوارض شهری که اهمیت زیادی برای مدیران شهری دارد)، اطلاعات عنصر اساسی است. اطلاعاتی که باید در رسانه­ها ارایه شود چند خصوصیت مهم دارد که اگر به آنها توجه مناسب نشود ممکن است این فرایند را به فرایندی صوری و ظاهری مبدل کند. برخی از این خصوصیات عبارتند از:

▪ کمیت: اطلاعات ارایه شده باید ازنظز میزان و دامنه کافی باشد تا روند مشارکت مثبت با آگاهی بیشتری صورت پذیرد. البته نباید آنقدر اطلاعات تخصصی و دیرفهم ارایه داد که پدیده اضافه­بار اطلاعاتی روی دهد و شهروند به­دلیل ناتوانی از درک همه آنها، به توانایی خود در مشارکت شک کند و دلسرد شود. همچنین دامنه اطلاعات ارایه­شده باید متناسب با هدف مدیریت از جامعه هدف خود باشد.

▪ مرتبط­بودن: نباید اطلاعات نامرتبط با آنچه شهروندان و نهادهای متشکل از آنان می­خواهند ارایه داد و مرتبط­بودن آنچه ارایه می­شود و آنچه خواسته می­شود کلید موفقیت در این فرایند است.

▪ دقت: برای برخی از نهادهای مردمی و مردم عادی مهم است که آمار ارایه­شده دقیق باشند چراکه طبق آنها میزان و نحوه مشارکت خود را تعیین می­کنند و ارایه اطلاعات دقیق می­تواند وجهه مدیریت­شهری را ارتقا داده و زمینه­ساز اعتمادآفرینی بین شهروندان و مسوولین باشد. یک جنبه از دقت به توجه به رویکرد کارشناسی در بررسی مسایل مربوط می­شود و اینکه گزارش فعالیتهای نهادهای وابسته به مدیریت شهری تاچه­حد منطبق بر واقعیت است.

▪ به­روزبودن: تازگی اطلاعات هم نیاز رسانه­ها به عنصر تازگی(به­عنوان یکی از ارزشهای مهم خبری) را برآورده می­کند و هم انگیزه شهروندان را در استفاده منظم از رسانه­ها برای کسب اطلاعات را تقویت نموده و تاثیرگذاری عملیاتی این ابزار مفید را بالا می­برد.

▪ توجه به جلوه­های ظاهری جذاب و گیرا: اطلاعات را می­توان به­گونه­ای شکیل و گیرا ارایه کرد تا افراد بیشتری علاقه­مند آگاهی از آن شوند. حتی این مورد را می­توان در تولید برنامه­هایی که قرار است ازطرف سازمان مدیریت شهری از رسانه­ها پخش شود رعایت کرد.

در اینجا بد نیست اشاره کنیم که امروزه از میان همه رسانه­هایی که مدیران شهری دراختیار دارند، رسانه­های آنلاین بهترین ابزار برای رسیدن به اهداف فوق­الذکر هستند چرا که انعطاف­پذیری بیشتری دربرابر تغییرات دارند، خصلت دوجانبه بودن آنها بالاتر است و گرایش افراد به آنها پرشتاب­تر از گرایش به سایر رسانه­هاست. بازخوردی که در اینگونه رسانه­ها ایجاد می­شود بهترین فرصت را برای مدیران شهری فراهم می­کند تا از نظرات شهروندان آگاه شده و زمینه مشارکت فعال آنان را به­شکل بهتری فراهم نمایند. «رسانه­های کاربرسازنده» مثل سایتهایی که امکان درج مطلب را برای کاربران فراهم می­کنند و کاربران خالقین اصلی محتوای سایتها هستند و عکسها و پستهای تولیدی خود را در آنها بارگذاری می­کنند، بهترین واسطه برای بیان مشکلات توسط شهروندان هستند و رسانه­های جریان­اصلی مثل رادیو و تلویزیون می­توانند پیگیر توجه مسوولین به مشکلات مطرح­شده باشند و این یک چرخه مکمل می­سازد که چشم­انداز تازه­ای از همکاری شهروندان و مدیران شهری پیش­روی ما خواهد گشود.

موضوعات مرتبط با مشارکت شهروندی:

حال که بحث درباره برخی از عوامل مرتبط با مشارکت شهروندی و نقش رسانه­ها در آن به اینجا رسید ضرورت دارد نگاهی به موضوعاتی داشته باشیم که در بررسی مشارکت شهروندی مدنظر هستند. طبیعتا منطبق با موضوعی که برای مقاله انتخاب شده، تمرکز ما بر جنبه­های رسانه­ای خواهد بود.

در بحث درباره مشارکت شهروندی می­توان سه موضوع را مورد توجه ویژه قرار داد: ۱) اهمیت مشارکت ۲) شرایطی که طبق آن شهروندان مشارکت خواهند کرد ۳) رویکردهای دخالت­دادن شهروندان برای ارتقای فعالیتهای اجتماعی در سطح شهری.

مورد اول یعنی اهمیت مشارکت را باید با تحلیل هزینه- فایده صورت داد. اینکه دخالت شهروندان در تصمیم­گیری­ها و انگیزه آنان برای همکاری با نهادهای شهری تا چه حد برای شهر فایده دارد و تاچه­حد برای مدیران شهری دست­و­پاگیر است. همچنین این امر مرتبط با میزان استحکام رابطه فرد و جامعه است. گروههای اجتماعی- رسانه­ای که در این بین شکل می­گیرند رابط میان «افراد» و نهادهای کلان خواهند بود. شاید عمده­ترین فایده مشارکت شهروندان، افزایش زمینه پذیرش تصمیمات توسط عموم باشد یعنی حس مالکیت به شهر و درنتیجه انجام هرگونه همکاری برای بهبود اوضاع آن. لذا برای پی­بردن به اهمیت مشارکت شهروندان باید هزینه­های احتمالی این فرایند را در کنار منافع آن قرار داد و به نتیجه رسید.

درباره شرایط لازم برای مشارکت، باید به ساختار مناسب سازمان شهری و میزان استقبال عملی آن از مشارکتها اشاره کرد. همچنین ایجاد نهادهای روابط­عمومی و رسانه­ای که بتوانند به­خوبی کار هماهنگی و اطلاع­رسانی متقابل را انجام دهند. اصولا شهروندان زمانی با رغبت دست به مشارکت می­زنند که ببینند حرفها و اقدامات آنان مهم است و موردتوجه قرار می­گیرد.

رویکردهای مشارکت هم به روشهایی اطلاق می­شود که مدیریت شهری برای عملی کردن جنبه­های نظری مشارکت شهروندان در پیش می­گیرد مثل شیوه نظرخواهی از آنان، سازماندهی فعالیتهای داوطلبانه شهروندان، چگونگی تعامل با رسانه­ها برای انعکاس فعالیتها و مسایلی از این قبیل که نقش بسزایی در مدیریت شهری موفق دارند. برخی شهروندان درصورتی تن به همکاری با مدیریت شهری در اداره شهر می­دهند که بدانند منافع آنها هم در روند تعاملل همکاریها تامین خواهد شد که لازمه آن، ایجاد سازمانهای مجهز به رسانه است که محل دفاع از منافع قانونی آنان شوند. این سازماندهی می­تواند به با تفکیک شهروندان به گروههای مختلف سنی، جنسیتی و مهارتی صورت گیرد.

در ایجاد طرح جامع شهری کلانشهرها می­توان و باید به این نکات توجه کرد. طرح جامعی که همه اجزای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و مدنی را لحاظ کرده باشد درصورتی قابل دسترس است که مردم به­عنوان مخاطبین اصلی آن درباره اجزای آن نظر بدهند و تصمیم­گیران بتوانند با اتکا به قدرت تاثیرگذاری رسانه­ها، روی مشارکت شهروندان حساب کنند و طرحها را با نگاهی خوش­بینانه به حضور شهروندان آگاه دوشادوش سازمانهای رسمی مسوول بازآفرینی نمایند.

● نتیجه­گیری

رسانه­ها ابزاری برای تقویت مدیران شهری در ایفای وظایف خود هستند. مقابله با مشکلات مدرن به ابزار مدرن احتیاج دارد و رسانه­ها ابزاری کارآمد و امتحان­ پس­داده هستند که به­طرق گوناگون می­توانند زمینه تسهیل مشارکت شهروندان و همکاری آنها برای اداره بهتر شهر را فراهم کنند.

مشارکت تسهیل نمی­شود مگر با ذکر منافعی که برای شهروندان خواهد داشت و در رسانه­ها باید بر فواید ملموس و ناملموس آن تاکید شود.

مشارکت تسهیل نمی­شود مگر با ایجاد ساختارهای نهادی مردمی و رسانه­ای که پیگیر منافع تک­تک شهروندان باشند و درباره میزان تامین این منافع به آنها گزارش دهند.

مشارکت تسهیل نمی­شود مگر با کمک به شهروندان تا برای حل مشکلات خود در محیط شهری بتوانند واکنش مثبت و موثر نشان دهند کاری که اکثر مردم به آن تمایل دارند و اگر شرایطش فراهم شود هیچ مشکلی در نقش­آفرینی در این زمینه نخواهند داشت.

مشارکت تسهیل نمی­شود مگر با یادآوری الزام و تعهدی که هرکس نسبت به جامعه شهری خود دارد و مسوولیتهایی که باید برای زندگی در شهر و بهره­گیری از امکانات آن تقبل کند.

سرانجام اینکه موثرترین راه برای تسهیل مشارکت شهروندان، آگاه کردن آنان از مسایل و ارایه اطلاعات به­روز، بادقت، متناسب و جامع ازطریق رسانه­ها است.

مهرداد ملایی

توسط مهدی یاراحمدی خراسانی

http://athir.blogfa.com/