تاریخ انقضای لوازم آرایش را جدی بگیرید

هشدار دکتر هرمز شمس چشم پزشک و دکتر ندا باورصاد داروساز

با اینکه می‌دانیم محصولات آرایشی مانند هر ماده تولیدی دیگر روزی فاسد می‌شود اما کمتر خانمی را می‌بینیم که به تاریخ مصرف لوازم آرایش?اش دقت کند چون درک این حقیقت مشکل است که محصول آرایشی که تغییر شکل، رنگ و بو نداده، می‌تواند خطرناک باشد. از طرفی اگر هم قانع بشویم که ماده آرایشی تاریخ گذشته را باید دور بیندازیم، گران‌ شدن این محصولات ما را از این کار باز می‌دارد...

با دکتر ندا باورصاد، داروساز و عضو هیأت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی‌شاپور اهواز، دکتر محمد شیزرپور متخصص پوست و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر هرمز شمس چشم‌پزشک و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگویی داشتیم تا اهمیت توجه به تاریخ مصرف محصولات آرایشی را از این اساتید بپرسیم.

این‌ روزها که لوازم آرایشی و بهداشتی گران شده، بیشتر خریداران از خود می‌پرسند که آیا محصول موردنظرشان استانداردهای لازم را دارد. دکتر ندا باورصاد تاکید می‌کنند تمام محصولات آرایشی و بهداشتی باید «برچسب اصالت» داشته باشند؛ روی این برچسب نام فراورده، تاریخ تولید، تاریخ انقضا، مورد مصرف، نام شرکت تولیدکننده، نام شرکت واردکننده و سری ساخت محصول درج شده‌است و به این ترتیب می‌توان از نظارت وزارت بهداشت بر ورود محصول به کشور و توزیع آن مطمئن شد. بنابراین اگر محصولی برای شخص مشکل‌ساز شود، می‌توان زنجیره ورود محصول را تا رسیدن به دست مصرف‌کننده پیگیری کرد.

با این حال گاهی شاهدیم که گران‌ترین محصولات در گران‌ترین فروشگاه‌های سطح کشور فاقد این برچسب‌ها هستند، از طرفی فضای مجلل فروشگاه و مشتریان

رده بالای آنها، اطمینانی کاذب به ما می‌دهد که خرید این محصولات ایرادی ندارد. اما دکتر باورصاد با این تفکر مخالفند: «اگر محصولی فاقد برچسب اطمینان وزارت بهداشت باشد، یعنی یا محصول تقلبی است یا به‌صورت غیرمجاز به کشور وارد شده و مسوولیت مصرف آن بر عهده خود مصرف کننده است.»

مساله مهم دیگر این است که موادآرایشی معمولا در مدت زمانی که روی بسته درج شده تمام نمی‌شوند. آیا محصولاتی که فقط تاریخ مصرفشان گذشته و هیچ تغییر دیگری نکرده‌اند غیرقابل مصرفند؟ استادیار دانشگاه جندی‌شاپور این‌طور توضیح می‌دهد: «تولیدکنندگان فقط تا زمان مشخصی بعد از تولید محصول می‌توانند کیفیت آن را حفظ کنند. با گذشت زمان تغییرهای متفاوتی در محصول ایجاد می‌شود که کیفیت آن را دگرگون خواهد کرد. برخی از این تغییرات ظاهری‌اند: مثلا تغییر رنگ، بو و حالت شیمیایی محصول. برای نمونه محصول می‌شکند یا انسجام ساختار خود را از دست می‌دهد.

گروه دیگر تغییرها شیمیایی‌اند که در ساختار شیمیایی محصول رخ می‌دهند و قابل‌مشاهده نیستند. در این موارد اگرچه محصول ظاهرا سالم مانده اما تغییر ماهیت شیمیایی آن می‌تواند باعث کاهش اثربخشی یا ایجاد اثرات منفی توسط آن شود. گروه سوم تغییرهای میکروبی‌اند. مواد نگهدارنده تنها تا تاریخ مصرف اشاره شده روی محصول از رشد میکروب‌ها جلوگیری می‌کنند و بعد از آن محصول ممکن است توسط دست یا محیط آلوده شود.» سوال بعدی‌ام این بود که برای پیشگیری از هدر رفتن محصول آرایشی و استفاده آن قبل از اتمام تاریخ مصرف چه کنیم؟ ایشان پاسخ دادند: «بهتر است هر نوع ماده آرایشی را در بسته‌بندی با حجم کم و سطح مقطع اندک خریداری کنید. به این ترتیب محصول را زودتر به اتمام می‌رسانید و احتمال انتقال و رشد میکروب‌ هم به آن کم می‌شود.»

دکتر باورصاد در مورد نگهداری لوازم آرایش در یخچال می‌گوید: «سرما تاثیر چندانی بر ساختار شیمیایی محصول نمی‌گذارد اما می‌تواند ساختارهای روغنی را تغییر دهد و به این‌ترتیب قوام و روندگی محصول روی پوست کاهش یابد زیرا روغن محصول از حالت مایع به جامد تبدیل می‌شود. بهترین روش نگهداری محصول آرایشی، نگهداری آن در محیطی دور از نور با دما و رطوبت مناسب اتاق است به علاوه درب محصول باید بعد از هربار مصرف خوب بسته شود.»

حتما می‌دانید که اثرهای نامطلوب مواد آرایشی تاریخ گذشته جایی جز پوست و مخاط نیست به همین دلیل نظر دکتر شیزر‌پور را هم جویا شدم: «عمیقا متاسفم که به دلیل وخامت اوضاع اقتصادی، مصرف مواد تاریخ گذشته رواج پیدا کرده. محصولات تاریخ گذشته می‌توانند در اثر رشد میکروب در آنها باعث عفونت پوستی شوند و با تغییر ماهیت، شیمیایی واکنش حساسیت، خشکی و اگزما را ایجاد کنند و در مواردی باعث بروز آکنه شوند.»

دکتر هرمز شمس، متخصص چشم و استاد دانشگاه تهران در مورد تاریخ مصرف لوازم آرایشی چشمی این‌طور توضیح دادند: «در مورد محصولات آرایشی چشمی باید دقت بیشتری داشته باشید زیرا مواد شیمیایی آنها در تماس مستقیم با مخاط حساس چشم هستند و خیلی سریع می‌توانند آلودگی را جذب کنند و به چشم انتقال دهند. از طرفی محیط مایع آنها برای رشد میکروب‌ها مناسب‌ترند و در صورت بی‌تاثیرشدن نگهدارنده‌ها و گذشتن تاریخ، محیطی مناسب برای رشد میکروب‌ها می‌شوند و شخص را در برابر خطر عفونت چشمی قرار می‌دهند. البته مواد شیمیایی محصولات آرایشی تاریخ‌گذشته با توجه به نوعی که دارند، می‌توانند در افراد مستعد، حساسیت‌های چشمی ایجاد کنند.» برخی از منابع و مشاوران آرایشی و بهداشتی توصیه می‌کنند که هنگام استفاده از مداد چشم حتما آن را خوب بتراشید تا قسمت خارجی مداد که با محیط در تماس است زدوده شود. دکتر شمس این روش را چندان موثر نمی‌داند: «مسلما نمی‌توان با قطعیت گفت که این روش احتمال ایجاد آلودگی و انتقال آن را به صفر می‌رساند اما احتمال انتقال میکروب به چشم را کمتر‌ می‌کند.»

یاسمین ثریا