ورزش و اعصاب و سلامت روان

امروزه خبرهای فراوانی در جراید به چشم می خورند که بر مبنای پژوهش و تحقیقات دانشمندان و متخصّصان است این خبرها حاکی از تأثیر ورزش بر سلامتی جسم و روان است اشاره به چند مورد از آن خالی از لطف نیست

امروزه خبرهای فراوانی در جراید به چشم می‏خورند که بر مبنای پژوهش و تحقیقات دانشمندان و متخصّصان است. این خبرها حاکی از تأثیر ورزش بر سلامتی جسم و روان است. اشاره به چند مورد از آن خالی از لطف نیست.

● مقدمه

▪ ورزش و اعصاب و سلامت روان

امروزه خبرهای فراوانی در جراید به چشم می‏خورند که بر مبنای پژوهش و تحقیقات دانشمندان و متخصّصان است. این خبرها حاکی از تأثیر ورزش بر سلامتی جسم و روان است. اشاره به چند مورد از آن خالی از لطف نیست:

پژوهشگران دانمارکی می‏گویند: «کسانی که به طور منظم پیاده‏روی می‏کنند و یا تمرینهای نسبتاً سنگینی انجام می‏دهند، هفت سال بیشتر از کسانی که چنین کاری انجام نمی‏دهند عمر می‏کنند». آنها دریافتند که میزان مرگ، در میان مردانی که چند سال پیاده‏روی کرده بودند، در مقایسه با مردانی که بیست سال تحرّکی نداشتند، به یک سوم رسیده است.

مدیر این پژوهش «پیتر شنوهر» که متخصّص بیماریهای قلب است می‏گوید: «برای سلامتی، مقداری فعالیت بدنی مفید است». این پژوهشگر معتقد است: «کسانی که بی‏تحرک‏اند در وضعیت فیزیکی ضعیفی قرار دارند... باید با سرعت زیاد پیاده‏روی کرد ؛ چون این کار، تأثیر بیشتری روی بدن می‏گذارد».

بسیاری از بیماریها مثل افسردگی، دیابت، فشار خون و بیماریهای قلبی با ورزش و نرمش قابل پیشگیری است.

شنا باعث شادی و نشاط انسان می‏شود. آب‏تنی و حرکت در آب، به خاطر خنک‏کنندگی، نشاط جسم و شادی روح را به همراه دارد و به پوست نیز طراوت و زیبایی می‏بخشد. آثار ماساژدهندگی آب، باعث کم شدن فشارهای ناشی از خستگی روزانه و تمدّد اعصاب می‏شود و آرامش خاطر را به انسان باز می‏گرداند.

ورزش، باعث تمرکز حواس می‏شود و قدرت اندیشیدن را زیاد می‏کند. تحقیقات نشان داده است که کاهش یا افزایش فشار خون ناشی از ورزش، وابسته به تداوم یا قطع برنامه‏های ورزشی است.

با این حساب، می‏توان نتیجه گرفت که ورزش، سلامتی را به ارمغان می‏آورد و کسی که جسم و روان سالمی داشته باشد، در کسب مهارتهای فردی و اجتماعی موفق‏تر است.

● نقش ورزش درسلامت روان و اعصاب

بسیار سخن و حدیث از تأثیر و اهمیت تربیت بدنی و ورزش بر ابعاد مختلف رشدی چون جسم و روان و اعصاب شنیده ایم یا خوانده ایم. البته بیشترین کوشش در ارائه چگونگی افزایش یا تقویت قوای جسمانی بوسیله تربیت بدنی ورزشی صرف گردیده و کمتر به مشخص نمودن ویژگیهای سلامت روان و اعصاب پرداخته شده است لذا بر آن شده ایم که حتی مختصر به تعریفی کلی از سلامت روان و اعصاب به شناخت اصول ویژگیهای آن پرداخته و بخش تربیت بدنی و ورزش را در این بعد مهم انسانی مشخص نمائیم.

● تعریف سلامت روان و اعصاب:

یک فرد زمانی دارای سلامت روان و اعصاب است که با شناخت و حفظ ویژگیهای شخصیتی، خود را با محیط تطبیق دهد. شناخت خود مجموعه ادراکات، ارزشها، افکار و عواطف را تشکیل می دهد که سبب و آگاهی فرد از موجودیت خود می شود. بدین معنی او می فهمد کیست و چیست. در تامین سلامت روان و اعصاب علاوه بر عوامل ژنتیکی عوامل محیطی نیز تاثیر فراوان خواهند داشت. اگرچه شناخت کامل ویژگیهای مربوط به سلامت روان و اعصاب در یک فرد بسیار مشکل است ولی زمانی افراد از نظر روان و اعصابی سالم می باشند که دارای خصوصیات شاخصی گردند:

۱) اعتماد به نفس دارند. از خصوصیات مثبت و برجسته خود استفاده می کنند در عین اینکه به محدودیتها و نواقص خود آشنایی دارند توانائیهای خود را می شناسند و حداکثر استفاده از آن را می کنند این افراد واقعیت وجودی خود را انکار نمی نمایند بجای عذرتراشی و دلیل تراشی شکستها را براحتی پذیرفته و نگرانی به خود راه نمی دهند.

۲) احتیاجات اولیه را براحتی برطرف می نمایند. برآوردن نیازهای اولیه زندگی بخصوص نیازهای جسمانی باعث تلاش دائمی در این افراد می گردد. و با شناخت واقعیتها واقع بینانه تر با مشکلات زندگی مقابله می نمایند.

۳) به دیگران به دیده خوب می نگرند. ضمن دوست داشتن دیگران به آنها اعتماد می کنند و در حفظ روابط با دیگران کوشا هستند محبت خویش را مستقیماً ابراز می نمایند و برای آن شواهدی مناسب ابراز می دارند.

۴) مسئولیت پذیرند ضمن پذیرش مسئولیت مناسب با سن خود مسئولیت کارهایی که خود انجام می دهند را می پذیرند از کسب تجربه لذت برده و همیشه برای بهترین نتیجه در تلاش خواهند بود.

● تأثیر ورزش در سلامت روان و اعصاب:

مجموعه این ویژگیهای شاخص تشکیل دهنده سلامت روان و اعصاب در یک فرد می باشد. بدون شک رفتار بشر تابع تمامیت وجود اوست بدین معنی روان و اعصاب تابع جسم و جسم تابع روان و اعصاب است. امروزه تحقیقات نشان می دهد که ناراحتی های جسمانی اختلالات روان و اعصابی را بهمراه داشته و برعکس. ولی نکته برجسته در تقویت قوای جسمانی حفظ روان و اعصاب سالم می باشد.

دکتر آرترویدر روان و اعصابشناس معروف آمریکایی در تحقیق بسیار جامع خود اظهار می نماید عدم تعادل روان و اعصابی بسیاری بیماران نتیجه عدم فعالیت حرکتی و ورزشی در دوران کودکی است. جونز در قسمتی از تحقیق خود دریافت پسرانی که از نظر قوای جسمانی ضعیف می باشند علاوه بر ضعف جسمانی دارای مشکلات روان و اعصابی مانند احساس حقارت عدم توانائی تطبیق خود با دیگران می باشند. راویک و مک کی دریافتند دانش آموزانی که در مهارتهای حرکتی ضعیف می باشند اغلب خجول و گوشه گیر هستند و برعکس دانش آموزانی که از نظر مهارتهای حرکتی قوی می باشند دارای ویژگیهای برجسته بسیار نمایانی از نظر رفتار چون فروتنی، تدبیر، توجه و حس همکاری هستند.

شندل با استفاده از آزمون روان و اعصابی خصوصیات روان و اعصابی دانش آموزان ورزشکار و غیر ورزشکار را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید دانش آموزان ورزشکار دارای صفات ممتاز رفتاری چون رهبری، تحرکهای اجتماعی حس ارزشهای فردی و اجتماعی، عدم شک و تردید در خود عدم بهانه جوئی و نتیجتاً رشد اجتماعی بیشتر می باشد.

● چگونگی مبارزه با بیماری روان و اعصابی:

مسلماً عدم سازش وجود و اختلالات رفتاری در هر طبقه و صنفی و در هر گروه و جمعی بسیار مشهود است عوامل مختلفی را می توان در بوجود آوردن یا پایه ریزی عدم سلامت روان و اعصاب ذکر نمود: فشارهای اجتماعی، فقر مادی، اختلافات خانوادگی، تصادفات، بیماریها، مرگ و میرهای پیش بینی نشده و بسیاری از عوامل خانوادگی و اجتماعی همراه با عوامل وراثتی، افراد را دچار عدم تعادل روان و اعصاب می سازد. بنابراین برای پیش گیری از بیماری روان و اعصابی و حفظ سلامت روان و اعصاب توصیه های مختصری در نظر گرفته می شود:

۱) سعی کنید به انجام فعالیتهای ورزشی بپردازید زیرا ورزش تنشهای روان و اعصابی را از بین می برد و اخمها را به لبخند تبدیل می نماید.

۲) در رابطه با نگرانی خود با دیگران صحبت کنید و اگر مشکل شما جدی است از مراجعه به پزشک روان و اعصاب درمان مضایقه نکنید.

۳) موقعیت خود را بشناسید و بجای جنگیدن با آن خود را با ان سازگار سازید. با تغذیه مناسب ورزش مناسب، استراحت کامل مواظب سلامت جسم خود باشید.

۴) با دیگران معاشرت و دوستی نمائید.

۵) برای انجام هر کاری زمان خاص و منظمی را در نظر بگیرید.

۶) در نهایت یاد بگیرید که همیشه خونسرد و فرد راحتی باشید.

۷) در نهایت اگر دارای توانائی لازم برای تحمل درد و رنج باشید و در موقع لزوم با شهامت و بردباری برخورد نمودید به زندگی و رفاه دیگران علاقمند بودید و در این زمینه فعالیت داشتید شما از: سلامت روان و اعصاب برخوردارید.

● نتیجه گیری

پس لازم است که هر فردی برای به دست آوردن تواناییهای فردی و اجتماعی خود به ورزش روی آورد. با این حساب، می‏توان به این شعار همیشگی روی آورد که: «ورزش، هدف نیست، بلکه وسیله‏ای است برای رسیدن به هدفهای عالی‏تر و کسب مهارتهای جسمی، روحی و تواناییهای فردی و اجتماعی».

در نظر داشته باشیم که افراد جامعه‏ای که از راه ورزش، موفق به کسب مهارتهای فردی و اجتماعی می‏شوند، در زندگی موفق‏ترند و آن جامعه، سالم و پویاست.

نکته مهم‏تر این است که باید مادران را تشویق به ورزش کرد. این کار، کودکان را هم تشویق به ورزش می‏کند. به راستی چگونه از مادری که رنجور، سست و فاقد تحرّک است می‏توان توقّع داشت که فرزندی سالم و پویا داشته باشد. چگونه می‏توان از این گونه مادران انتظار داشت که یک قهرمان یا یک ورزشکار سالم و علاقه‏مند تربیت کنند.

معرّفی کردن ورزش به عنوان یکی از اصول زندگی به کودک، مانند آموزش صحیح راه رفتن، خوب تکلّم کردن و احترام به بزرگ‏تر، مهم و حیاتی است. و آخر اینکه تولستوی، نویسنده نامدار جهان، جمله‏ای دارد که می‏گوید: «ناچارم ورزش کنم، وگرنه عقل من فاسد خواهد شد».