سهم شما از دنیا

سلامت, توانایی, فرصت, جوانی و شادابیات را فراموش مکن تا با آنها, آخرت را به دست آوری

آیا تا به حال به این پرسش اندیشیده اید که «سهم شما از این دنیا چیست»؟

نقطه کانونی این پرسش، درنگ در این آیه است:

«و لا تنس نصیبک من الدنیا؛ و سهم خود را از دنیا فراموش مکن».۱

امیرمؤمنان علیه‌السلام در تفسیر «سهم» میفرماید: «سلامت، توانایی، فرصت، جوانی و شادابیات را فراموش مکن؛ تا با آنها، آخرت را به دست آوری».۲

در روایتی نیز این آیه سرزنشی برای هیجده ساله ها دانسته شده است.۳

به اختصار، تواناییها و فرصتهای دوران جوانی را یادآور میشویم؛ تا پاسخی برای سهم شما بیابیم.

این تواناییها و فرصتها عبارتند از:

● فن بهتر زیستن

بزرگترین فن بهتر زیستن، بهره جستن از فرصتهای بی نظیری است که به سرعت میگذرند. «فرصت جوانی»، با دیگر ذخایری که در اختیار دارید، تفاوت دارد. مدت زمان جوانی را نمیتوان تغییر داد. این فرصت، ربودنی و رفتنی است و ضایع ساختن آن، چیزی جز غم، اندوه و پشیمانی را برای دوران پس از آن، به جا نمیگذارد. از پیامبر رحمت (ص) چنین نقل شده است:

«از دست دادن فرصت، اندوهبار است».۴

فرصت نمیدهد که بشویم ز دیده خواب

از بس که تند میگذرد جویبار عمر۵

جوانی، فرصتی جبران ناپذیر است، و «خست» و «دقت» در آن، امری پسندیده و نیکوست. از این رو، مسامحه در گذشت ساعات و روزهای دوران جوانی، روا نیست؛ بلکه آراستن آن با تلاش، کوشش و فعالیت، آیندهای سبز و سرشار از موفقیت را رقم خواهد زد. رسول گرامی اسلام میفرماید:

«پروردگار فرشتهای دارد که هر شب نازل شده، بانگ میزند: ای بیست ساله ها! تلاش و جدّیت کنید».۶

لحظات زندگی را جدی بگیرد و فرصت جوانی را دریابید.

● برنده بودن

بزرگترین ضعف یک جوان، کوچک شمردن خویش است. همانا انسان را چیزی مانند همتش، بلند نمیگرداند.

انسان با همت، هماره برنده است.

او به فکر جواب است؛

همیشه طرحی دارد؛

مشکل را ممکن میشمارد و

در هر مشکلی، راه حل آن را میبیند.

خودتان را دست کم نگیرید و کوچک نشمرید؛ زیرا هر کس بر نردبان همت فراز آید، به مقصود دست یابد.

روزی پیامبر به ربیعه بن کعب فرمود:

تو هفت سال است که مرا خدمت نموده ای؛ آیا از من حاجتی درخواست نمیکنی؟

عرض کرد: یا رسول الله! مرا مهلتی ده که در این باره فکر کنم.

او فردا به نزد پیامبر رفت. حضرت فرمود: حاجتت را بگو!

گفت: از خدا بخواه که در بهشت مرا نزد تو جای دهد.

فرمود: چه کسی این را به تو یاد داد؟

گفت: کسی به من یاد نداده است؛ بلکه خود اندیشیدم که اگر مال دنیا بخواهم، مال، فانی و از میان رفتنی است و اگر عمر دراز بخواهم، عاقبت مرگ است؛ پس چیزی بخواهم که دائم و همیشگی باشد.

حضرت لختی سر به زیر افکند و سپس فرمود:

چنین خواهم کرد؛ ولی تو مرا به کثرت سجود یاری ده.۷

مرغ با پَر میپرد تا آشیان

پَرِّ مردم؛ همّت است ای مردمان

منگر این را که حقیری و ضعیف

بنگر اندر همت خود، ای شریف!

دست دادستت خدا، کاری بکن

مَکسَبی کن، یاریِ یاری بکن

هر کسی در مکسبی پا مینهد

یاریِ یارانِ دیگر میکُند

میدَوَد حمال زی بارِ گران

میرُباید بار را از دیگران

جنگ حمّالان برای بار بین

این چنین است، اجتهاد کار بین۸

● مقصرترینها

شما وقتی به شرایط موجود خود عشق میورزید و از اراده و تلاش برخوردار میگردید که افق آینده را روشن بینید.

در زندگی، همیشه چراغ امید را روشن نگه دارید که با فروغ آن، نیازها، علایق، خواستها و تمایلات، سمت و سوی سالم مییابند و با اتکا به نیروی اراده و تصمیم، جامه عمل میپوشند.

اگر امید از آدمی گرفته شود، بدبختترین موجود زمین خواهد شد و «غول افسردگی» او را اسیر اضطرابها، نگرانیها، دشواریهای تحصیلی، شغلی، مالی و مشکلات ناشی از روابط خانوادگی و اجتماعی میسازد و دنیای او را غم انگیز، سرد و بیروح میکند. سعی کنید از چیرگی ظلمت ناامیدی بپرهیزید؛ چون هنگامی که ناامیدی قلب آدمی را تسخیر کند، تأسف، وی را از پای در آورد.۹امیرمؤمنان علیه‌السلام میفرماید: «برای ناامید، تلخی و درد و هلاکت است».۱۰

زندگی را یأس، خواب آور بود

این دلیل سستی عنصر بود

از دمش میرد قوای زندگی

خشک گردد چشمه های زندگی۱۱

آنان که روح مأیوسی دارند، مقصرترین افرادند؛ زیرا رشته پیوند با زندگی را بریده و به نوعی خودکشی روحی روی آورده اند. اگر امید نباشد؛ مثل این است که خانه وجود انسان چراغ نداشته باشد.

دنیای جوان، با امید برپاست و موفقیت و پیشرفت او، مرهون پرورش این «عطیه الهی» در قلب تپنده اوست.

● یک تصمیم موفق

دوراندیشی، نوعی عاقبت نگری است که ثمره آن، سالم ماندن از آسیبها است. کسی که دوراندیشی او را پیش نبرد، ناتوانی و درماندگی، عقب نگاهش میدارد.۱۲ در هر تصمیمی، دوراندیشی را فراموش نکنید. پیروزی، با دوراندیشی و اراده پایدار، به دست می آید و ارمغانش برای شما خوشبختی خواهد بود.

مردی با اصرار بسیار از رسول اکرم یک جمله به عنوان اندرز خواست. رسول اکرم به او فرمود:

اگر بگویم به کار میبندی؟

- بلی یا رسول الله!

رسول اکرم بعد از این که سه بار از او قول گرفت و او را متوجه اهمیت موضوع کرد، به او فرمود: هرگاه تصمیم به کاری گرفتی، اول در اثر و نتیجه و عاقبت آن کار فکر کن و بیندیش؛ اگر دیدی نتیجه و عاقبتش صحیح است، آن را دنبال کن و اگر عاقبتش گمراهی و تباهی بود، از تصمیم خود صرف نظر کن.۱۳

دوراندیشی، در گرو دانایی و رایزنی با خردمندان و پیروی از توصیه های آنان است. سعی کنید از خودرأیی، اجتناب کنید و در تصمیمات خود، رایزنی کنید.

● قبض و بسطهای زندگی

درد و رنجهای زندگی سه ویژگی دارند؛

الف) پایان ناپذیرند.

ب) استثنا ناپذیرند.

ج) کلی و تعمیم پذیرند.

باید رابطه خود را با مشکلات تغییر دهیم. در این صورت، این دردها و رنجها میتوانند قابل تحمل باشند و حتی از این بالاتر، میتوانند به نوعی رضایت باطنی تبدیل شوند.

وقتی مشکلات را بخشی از زندگی بدانید و رابطه خود را با آنها تنظیم کنید، در این صورت، با استقامت، میتوانید به استقبال گشایش بروید.

به این حدیث بنگرید:

«ای سختی! بر شدتت بیفزا تا گشایش حاصل شود».۱۴

بی شک، این باور که پس از سختی و رنج، گشایشی است و گشایشها، در دل سختیهاست و هر سختی، در درون خودش، گشایشی دارد، به زندگی، رونق و نشاط میبخشد.

پیامبر پس از نزول سوره انشراح و تأکید خداوند بر این نکته - «فان مع العسر یسرا. ان مع العسر یسرا»۱۵- چنین احساس کرد که همراه هر سختی، «دو آسانی» خواهد بود و با این مژده الهی، چهره مبارکش شکفته شد و بعد همواره این جمله را تکرار میکرد و میفرمود: یک سختی، با دو سستی چه خواهد کرد؟ خدای من، به من وعده آسانی و وعده سستی همراه این سختیها را داده است.۱۶

یسر با عسر است، هین آیس مباش

راه داری زاین ممات اندر معاش۱۷

محمدباقر پورامینی

۱. قصص، آیه ۷۷.

۲. دیلمی، ارشاد القلوب، ج۱، ص۲۵.

۳. صدوق، خصال، ص۵۰۹.

۴. ری شهری، میزان الحکمه، ج۶، ص۲۳۹۹.

۵. صائب تبریزی.

۶. نوری، مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۱۵۷.

۷. مجلسی، بحارالانوار، ج۲۲، ص۸۴.

۸و۹. مثنوی معنوی.

۱۰. آمدی، غررالحکم، ترجمه آقا جمال خوانساری، ج۵، ص۲۷.

۱۱. اقبال لاهوری.

۱۲. بحارالانوار، ج۷۱، ص۳۳۹.

۱۳. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۲، ص۴۵۷.

۱۴. ابن اثیر، نهایه، ج۱، ص۳۰.

۱۵. انشراح، آیه ۵و۶.

۱۶. مجموعه آثار (سیره نبوی)، ج۱۶، ص۱۳۸.

۱۷. مثنوی معنوی.