اثر بازی های رایانه ای بر پرخاشگری

روانشناسان معتقدند اختلال پرخاشگری, ریشه بسیاری از مشکلات روانی و رفتاری نوجوانان باشد این رفتارها در صورت بروز می توانند سبب مشکلات بین فردی, جرم, بزه و تجاوز به حقوق دیگران شده و در صورت درونی شدن, قادر به ایجاد انواع مشکلات جسمی و روانی می باشند

روانشناسان معتقدند اختلال پرخاشگری، ریشه بسیاری از مشکلات روانی و رفتاری نوجوانان باشد. این رفتارها در صورت بروز می توانند سبب مشکلات بین فردی، جرم، بزه و تجاوز به حقوق دیگران شده و در صورت درونی شدن، قادر به ایجاد انواع مشکلات جسمی و روانی می باشند. از طرف دیگر، اتلاف وقت کودکان و نوجوانان در برابر این دستگاه ها، ضرورت توجه به این اصل مهم را بیش از بیش نشان می دهد. خشونت، بزهکاری، جنایت و از بین بردن هر آنچه فرا روی آدمی است یکی از اساس ترین موضوع های مطرح شده در بازی های ویدئویی و رایانه ای است، بطوری که بررسی های مختلف حاکی از آن است که مضامین اکثر این بازی ها به مواردی چون تخریب، کشتن و پرخاشگری بر علیه دیگری اختصاص دارد. بسیاری از تحقیقات حاکی از آن است که پرداختن به این بازی ها و پاداشی که رفتارهای پرخاشگرانه در طی بازی دریافت می دارند، سبب می شود کودکان انجام این رفتارها را پیشه خود ساخته و با گذشت زمان، حساسیت خود را به مسئله خشونت از دست بدهند. درپژوهشی که با هدف بررسی اینکه آیا بین رویارویی با خشونت رسانه ای و زندگی واقعی و حساسیت زدایی که در ویژگی ها و خصوصیات مربوطه منعکس شده رابطه ای وجود دارد یا نه، انجام شده بود; مشخص شد که فقط رویارویی با بازی های ویدئویی خشن، با همدلی پایین همبستگی دارد. به علاوه، بازی های ویدئویی و فیلم های سینمایی خشن، هر دو با نگرش های پرخاشگرانه شدید، همبستگی داشتند.

در پژوهشی دیگر که جهت بررسی ارتباط بازی های ویدئویی- رایانه ای با پرخاشگری در بین ۳۳۳ دانش آموز پسر مقطع سوم راهنمایی تهران صورت گرفت; مشخص شد که مواجه ممتد با بازی های رایانه ای به ویژه بازی های خشونت آمیز سبب ایجاد حالات پرخاشگری و کاهش عملکرد تحصیلی در دانش آموزان می شود. همچنین تحقیق توصیفی که در سال ۲۰۰۱، به منظور بررسی دلایل استفاده از بازی های ویدئویی و تعیین اولویت های بازی در بین نوجوانان بر روی ۵۳۵ نوجوان ۱۵-۲۰ ساله در غرب آمریکا انجام شد، مشخص شد که ۶۸درصد نوجوانان، این بازی ها را جزو سرگرمی های هفتگی خود قرار داده بودند. دلایل استفاده از این بازی ها در بین پسران، عامل چالش (اصرار برای برنده شدن) و هیجان موجود در بازی ها بود، از طرف دیگر بازی های ورزشی پرخشونت بیشتر مورد علاقه پسران بود. در مطالعه دیگری به منظور بررسی ارتباط بین پرداختن به بازی های ویدئویی خشن و بروز خصومت در ۳۰۷ دانش آموز ۱۴-۱۸ ساله نشان داده شد، بازی های ویدئویی خشن، با بروز حالات خصومت در دانش آموزان، ارتباط معنی داری داشتند.

اکثر مطالعات تایید کرده اند که پاسخ های رفتاری غالب در اکثر بازی های ویدئویی و رایانه ای، ابراز هیجانهایی نظیر پرخاشگری، خشم وخصومت است. و از سویی دیگر اغلب هیجان ها با فعالیت یکی از محورهای عصب-کالبد شناختی، یعنی محور هیپوتالاموس- هیپوفیزی- قشر فوق کلیوی و ترشح هورمون کورتیزول همراه است. در پژوهشی اثر بازی های رایانه ایی که می توانند هیجان های مفرطی به کودکان تحمیل کنند، بر مقادیر کورتیزول صبحگاهی و شامگاهی آنان بررسی شد و مشخص شد که تجربه طولانی مدت هیجان های شدید ناشی از بازی های رایانه ای، احتمالا از طریق افزایش کورتیزول، موجب ضعف ایمنی ارگانیزم در مقابل هجوم آسیب زاهای محیطی خواهد شد. از طرفی، چون افزایش کورتیزول باعث اختلالات آشکار در سوخت و ساز چربی ها می شود، برخی از دشواری های قلبی-عروقی را نیز می توان به تجارب هیجانی شدید اسناد کرد. این نتایج با نتایج گزارش شده از سوی محققان دیگری همچون بوخمن و فونک همسو بود. در مطالعه خود معلوم ساخت تنها ۲درصد بازی کنندگان مایلند با برنامه هایی بازی کنند که به موضوعات تربیتی و حل مساله اختصاص دارند. همچنین یک بررسی جدید نشان داد که حدود ۸۰ درصد بازی کنندگان، برنامه هایی را برای بازی انتخاب کردند که از سوی سازمان های رسمی ارزیابی برنامه های رایانه ای، بسیار خشونتآمیز ارزیابی شده بود.

چون بازی های خشونت آمیز معمولا با هیجان های منفی توام هستند، و تجربه این قبیل هیجان ها، به ویژه به صورت طولانی مدت قادرند تغییرات فیزیولوژیکی منحصر به فردی را موجب شوند، پس این بازی ها نه تنها می توانند میزان هیجانی بودن معمول بازی کنندگان را بیشتر کنند، بلکه قادرند در آینده نیز ترجیح کودکان را به نفع خود، بیش از پیش تغییر دهند، زیرا بازی فزاینده با برنامه های خشونت آمیز، میل به خشونت، برانگیختگی های هیجانی، احساس خصومت نسبت به دیگران و همچنین ارتکاب به خشونت را در موقعیت های واقعی زندگی، به طور معنادار افزایش می دهد. در رابطه با تاثیر بازی های رایانه ای بر برانگیختگی نوجوانان پسر، پژوهشی صورت گرفت که روشن شد، بازی رایانه ای خشن موجب افزایش معنی داری در برانگیختگی فیزیولوژیکی افراد، شامل فشار خون سیستولیک و دیاستولیک ضربان قلب و تعداد تنفس می شود، اما بر روی درجه حرارت بدن تاثیر معنی داری ندارد. در حالی که بازی رایانه ای غیرخشن بر روی هیچ کدام از متغیرهای انگیختگی تاثیر معنی داری نداشته و سبب افزایش انگیختگی فیزیولوژیکی نمی شود. همچنین در پژوهشی که با هدف بررسی اثر هیجان های ناشی از بازی های رایانه ای بر فعالیت های ذهنی و شاخص های ایمنی کودکان به اجرا در آمد، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که هیجان ناشی از بازی های رایانه ای موجب افزایش معنادار خطاهای آزمودنیها در آزمون کهس (آزمون هوشی مکعب های کهس) و تغییرات معنادارشاخص های مربوط به درصد لنفوسیت ها، ایوزینوفیل ها و نوتروفیل های خون آنان می شود.

در پایان به ارائه چند پیشنهاد، در ارتباط با این پدیده می پردازیم:

۱) اگر چنانچه قرار است از بازی های کامپیوتری استفاده شود، بهتر است بازی های تصویری خلاقانه ای که کودکان باید به وسیله آنها، معماهایی را حل کنند، بیش از بازی های دیگر مورد توجه قرار گیرد.

۲) بازی دسته جمعی کودکان با ابزارهای تصویری، کمتر مسئله ساز است، این اسباب بازی ها، زمانی مخرب خواهد بود که کودک به تنهایی برای ساعات طولانی، غرق بازی شود.

۳) والدین وقت بیشتری را به کودک و نوجوان خویش اختصاص بدهند. هر قدر وقت گذاری و ارتباط صحیح بین والدین و فرزندان بیشتر باشد، زمینه چنین بازی هایی کمتر فراهم می شود.

۴) بهتر است که والدین همراه فرزندان خود به کوهستان ها، باشگاه ها و میادین ورزشی بروند و به بازی های مورد علاقه آنها بپردازند تا انرژی عصبی و روانی آنان تخلیه شده و توجه شان از بازیهای رایانه ای منحرف شود.

۵) به فرزندانتان اجازه ندهید در فاصله نزدیکی از صفحه رایانه بنشیند.

۶) روشنایی اتاق به نحوی تنظیم شود که زنندگی نور به حداقل برسد.

۷) بهتر است والدین با کودکان صحبت کنند که فقط روزهای تعطیل مجاز به استفاده از این بازی هستند.

۸) با استدلال و منطق آسیب هایی را که رایانه به کودکان وارد می آورد را به آنان متذکر شوید.

نویسنده : سعید اعظمی - کارشناس ارشد روانشناسی بالینی