کاریکاتوری از سینما و ادای دینی به لودگی

نگاهی به فیلم سینمایی «اختاپوس»

سوال مهمی درباره فیلم «اختاپوس» پیش می آید که جا دارد سازندگان محترم آن بدان پاسخ گویند. و آن اینکه دوستان عزیز! این چه تصور خام و کاریکاتوری و بدفرمی است که از کودک و سینمای کودک دارید؟!این همه رقص و آواز و موسیقی و آرایش و قیافه های دفرمه و تنش و عصبیت و رنگ و لعاب و... را در یک فیلم برای کودکان ریخته اید که چه بشود؟ این ها برای کودکان است یا به نام کودکان؟! ابزار است یا هدف؟ حتی اگر هدفتان چیز دیگری باشد هم باید پرسید هدف برای شما استفاده از هر وسیله ای را توجیه می کند؟ براستی کودکان معصوم و مظلوم ما چه گناهی کرده اند که باید گیر چنین فیلم هایی بیفتند؟! با این همه سن و سال و حال و حوصله، اواسط فیلم حوصله ام سر رفت و سرم درد گرفت! وای به حال بچه های طفل معصوم مردم!

اختاپوس( با نام قبلی آهوی پیشونی سفید) که می گویند اولین قسمت از سه گانه ای است درباره کودکان، داستان آهویی است که با دور شدن از خانه و خانواده اش با اتفاقاتی روبرو می شود... این أثر را نمی توان به معنای دقیق کلمه یک فیلم سینمایی دانست، چرا که در این مجموعه تصاویر به هم پیوسته که ذیل عنوان این فیلم به خورد تماشاگر داده می شود در واقع چیزی جز معجونی از یک سری کلیپ تصویری به همراه موزیک و رقص و البته جلوه بخشی های حجیم آرایشی در قاب برنامه های ترکیبی تلویزیونی و نه آثار سینمایی دیده نمی شود و نه از میزانسن درست و معقولی در آن نشانی هست و نه از داستان با چفت و بست و تأثیرگذاری در آن اثری.

فیلم تلاش می کند همه چیز را در ذیل رنگ و لعابی که به تصاویرش بخشیده پنهان کند و از این رهاورد به لاپوشانی ضعف های عمده اش بپردازد.

● این ضعف ها چیست؟

۱.عدم شخصیت پردازی: هیچ کدام از کاراکترهای فیلم درست پرداخت نشده اند و حتی در قالب تیپ هم درنیامده اند چه برسد به شخصیت. نه قصه درستی برای هیچ کدام تعریف می شود و نه اساسا فضای تنفسی درستی برای آدم های فیلم تدارک دیده می شود و معرفی کاملی برایشان تعبیه می گردد. همین امر هم باعث می شود که مخاطب اصلا نتواند شخصیت ها را باور کند تا چه رسد به اینکه بخواهد با آنها همراهی یا همذات پنداری داشته باشد. این باور بایستی در فضا و اتمسفر فیلم تأمین گردد و از همین رهاورد، موقعیتی بر مبنای منطق روایی و ویژگی های شخصیتی کاراکترهای فیلم شکل بگیرد که البته این فیلم ابدا به این موفقیت نائل نیامده است.

۲. رنگ و لعاب های بی جهت و منحرف کننده: فیلم بی آنکه به اصول زیبایی شناسی خاصی پایبند باشد و یا هدف خاصی را در منطق سینمایی دنبال کند به پخش کردن سخاوتمندانه مشتی رنگ و نور و آدم و شیء و صحنه و... مبادرت ورزیده و همه چیز را آن قدر شلوغ کرده که چیزی جز سردرد نصیب تماشاگرش نمی کند. شما به جای اینکه داستان و قصه و جلوه درست از همه چیزهایی که در فیلم دخیلند ببینید، کلی وسیله و رنگ و آدم و عروسک و دراکولا و شبح و جادوگر و شتر گاو پلنگ می بینید که به هیچ کار «فیلم» نمی آیند، هر چند چرخ این شبه تصاویر وصله پینه شده به هم را می چرخانند!

۳. موسیقی به مثابه فرشی برای مخفی کردن خاکروبه: حجم فربه و انبوهی از موسیقی و رقص هایی که با آن درآمیخته و مثلا قرار است آموزش اخلاقی غیر مستقیم هم بدهد! شوخی می کنید دوستان؟! از این چنین چینش و موقعیتی تنها آموزش رقص بر می آید و لا غیر!

حالا باید پرسید حضرات سازنده فیلم اختاپوس! چرا فکر می کنید مخاطبان و احیانا منتقدانتان اینقدر بی خبر هستند و با این ابزار و ادوات دمده و تکراری و نخ نما شده، می شود حواسشان را از ضعف ها و نقصان های چنین فیلمی ، منحرف کرد به رقص و موسیقی و آرایش و عروسک و جنگولک بازی؟!و واقعا این چه تصور خام و کاریکاتوری و بدفرمی است که دوستان سازنده این فیلم از کودک و سینمای کودک دارند؟!

محمد قمی