داروها چگونه عمل می کنند ؟

پیش از آنکه داروهای سولفا در سال ۱۹۳۵ کشف شوند ، اطلاعات پزشکی داروها محدود بود . در آن زمان ، احتمالاً فقط دوازده دارو یا بیشتر دارای ارزش پزشکی مشخص بودند . بیشتر آنها عصاره …

پیش از آنکه داروهای سولفا در سال ۱۹۳۵ کشف شوند ، اطلاعات پزشکی داروها محدود بود . در آن زمان ، احتمالاً فقط دوازده دارو یا بیشتر دارای ارزش پزشکی مشخص بودند . بیشتر آنها عصاره های گیاهان بودند ( مثل دیژیتالیس که از گل انگشتانه استخراج می شود ) در حالیکه داروهایی چون آسپیرین رابطه شیمیایی نزدیکی با عصاره های گیاهی دارند . ( در این موارد ، اسیدسالیسیلیک را می توان مثال زد که از درخت بید استخراج می گردد . )

پزشک امروز بسیار بهتر از پزشک دیروز از پیچیدگی کار دارو در بدن و محدوده اثرات آن بر بدن چه از نظر فوائد و چه از نظر عوارض نامطلوب آگاهی دارد . وی همچنین می تواند تشخیص دهد که بعضی داروها بطور خطرناکی با داروهای دیگر یا بعضی غذاها تداخل می کنند .

* عمل داروها

اگر چه عمل بعضی از داروها بطورکامل شناخته نشده است اما دانش پزشکی بسیاری از وظایف دارو را بهنگام ورود در بدن شناسایی کرده است . البته داروها وظایف گوناگونی انجام می دهند ، گاهی اوقات علاج بیماری می کنند و گاهی فقط نشانه های بیماری را التیام می دهند و اثر آنها در بخشهای مختلف بدن ظاهر می شود . هرچند که داروهای گوناگون به روشهای مختلف عمل می کنند اما عمل آنها بطور کلی به سه دسته تقسیم می شود .

* جایگزین کردن مواد شیمیایی از دست رفته

بدن برای آنکه بتواند خوب کار کند باید برخی مواد شیمیایی را به مقدار کافی داشته باشد ، مثل ویتامینها و مواد معدنی که بدن از غذا بدست می آورد . یک غذای متعادل معمولاً‌ مواد لازم را به بدن می دهد . اما در صورت بروز کمبودها بیماریهای مختلفی پدید می آیند . مثلاً فقدان ویتامین C موجب اسکوروی ، فقدان ویتامین D موجب راشیتیسم و فقدان آهن موجب کم خونی می شوند .

از این جمله بیماریها ، بیماریهای ناشی از فقدان هورمونها هستند . هورمونها موادی هستند شیمیایی که توسط غدد تولید می شوند و به صورت « پیام آوران » داخلی بدن عمل می کنند . دیابت شیرین ، بیماری آدیسون و کم کاری تیروئید همگی از کمبود هورمونهای گوناگون بوجود می آیند .

بیماریهائی که در اثر کمبود مواد ایجاد می شوند با داروهایی معالجه می شوند که می توانند فقدان مواد مورد نیاز را جبران کنند و در صورت کمبود هورمون ، جایگزینهای حیوانی یا مصنوعی می توانند این عوارض را برطرف کنند .

* مداخله در کار سلول

بسیاری از داروها می توانند با تحریک یا کاهش مقدار طبیعی فعالیت سلولها طرز کار سلولها را تغییر دهند . به عنوان مثال ، التهاب به علت اثر برخی از هورمونهای طبیعی یا مواد شیمیایی بر روی عروق خونی و سلولهای خونی دیگر است . داروهای ضد التهاب جلوی این عمل هورمون را می گیرند و یا تولید آنها را کند می کنند . داروهایی که به روش مشابه عمل می کنند برای درمان برخی بیماریها مثل اختلالات هورمونی ، مشکلات انعقاد خون و بیماریهای قلب و کلیه استفاده می شوند .

یک پیام مثل انقباض عضله از مغز ارسال شده و از طریق پایانه گیرنده آن وارد سلول عصبی می شود . این پیام که به صورت تکانه الکتریکی است ، عصب را طی می کند . در پایانه یک ماده شیمیایی موسوم به « ناقل عصبی » رها می شود و پیام را از شکافی که آنرا از یک سلول عصبی مجاور جدا می کند هدایت می کند . این جریان تکرار می شود تا زمانیکه پیام به عضله مناسب برسد .

بسیاری از داروها می توانند این جریان را تغییر دهند واین کار را اغلب با تأثیر بر محلهای گیرنده در سلولها انجام می دهند . برخی از داروها ( آگونیست یا سازگارها ) فعالیت سلولی را تشدید و برخی دیگر ( آنتاگونیستها یا ناسازگارها ) فعالیت آنرا کم می کنند .

فعالیت علیه ارگانیسمهای مهاجم یا سلولهای غیرطبیعی عامل بیماریهای عفونی که عبارتند از ویروسها ،‌ باکتریها ، پروتوزواها و قارچهای مهاجم به بدن نیز یک مورد دیگر از اعمال این داروها است . در حال حاضر ما داروهای بسیار گوناگونی برای نابودی این موجودات در اختیار داریم ، داروهایی که می توانند جلوی تکثیر آنها را بگیرند و یا مستقیماً آنها را از بین ببرند . داروهایی نیز هستند که با کشتن سلولهای غیرطبیعی ، مثل سلولهای سرطانی ، بیماری را معالجه می کنند .

* محل های گیرنده

تصور می رود بسیاری از داروها اثرات خود را بر محلهای خاصی موسوم به گیرنده های واقع در سطح سلولهای بدن اعمال می کنند . مواد شیمیایی طبیعی بدن مثل ناقلهای عصبی به این محلها می چسبند و پاسخی در سلول ایجاد می کنند . ممکن است سلولها گیرنده های فراوانی داشته باشند که هر کدام از آنها به مواد شیمیایی مختلفی در بدن میل ترکیبی دارند . داروها نیر می توانند با اتصال به گیرنده ها یا باعث افزایش اثر مواد شیمیایی طبیعی بدن و پاسخ سلولی ( داروهای آگونیست ) شوند و یا باعث متوقف کردن پاسخ سلولی ( داروهای آنتاگونیست ) شوند .