دیپلماسی نوین سارکوزی در قبال کشورهای شمال آفریقا

فرانسه در دوران ریاست جمهوری «نیکلا سارکوزی» با برداشتن گامهایی نو بسوی کشورهای عربی شمال آفریقا, در پی تحکیم موقعیت خود و تجدید ساختار منطقه است

فرانسه در دوران ریاست جمهوری «نیکلا سارکوزی» با برداشتن گامهایی نو بسوی کشورهای عربی شمال آفریقا، در پی تحکیم موقعیت خود و تجدید ساختار منطقه است.

سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه، زمانی که به عنوان نامزد انتخابات ریاست جمهوری این کشور پا به مبارزات انتخاباتی گذاشت، وعده داد تا پس از پیروزی، مغرب عربی را به عنوان یکی از اولویت های سیاست خارجی خود تعیین کند. سارکوزی همچنان که در الجزایر نیز گفته است، به سبب اینکه از نسلی نیست که با استعمار شمال آفریقا پیوند خورده باشد، راه جدیدی نشان خواهد داد.

وی بر خلاف اسلاف خود در کاخ ریاست جموری فرانسه «الیزه»، از نسلی نیست که در مغرب عربی (الجزایر، مغرب، تونس، لیبی و موریتانی) حضور استعماری داشته اند. به گزارش ایرنا پیش از این سابقه نداشته است که رئیس جمهوری فرانسه یا خود و یا والدین او تجربه حضور استعماری در شمال آفریقا را نداشته باشند و این بار مساله در مورد مستأجر جدید الیزه صادق است. با جهت گیری جدید سیاست خارجی فرانسه در قبال این کشورها، می توان گفت که روابطی که در زمان شیراک رئیس جمهوری پیشین این کشور با کشورهای مغرب عربی که یا با نوسانات فراوان همراه بود و به سرانجام نمی رسید همچون الجزایر و یا خیلی عاطفی بود مانند روابط با تونس و مراکش و یا اصلا روابطی برقرار نبود همچون لیبی، اکنون پاریس درصدد برقراری روابطی نو و متعادل است.

سارکوزی همچنانکه خود در الجزایر گفته، تلاش می کند تا روابط جدید با مغرب عربی را بجای استواری بر معاهدات بی پایه و یا سخنرانی و نطق، بر پایه عمل و طرح های بنیادی و کلیدی فعال کرده تا دوستی بر پایه تعهدات ملموس و عینی شکل بگیرد. رئیس جمهوری فرانسه پیش از این نیز چند بار به کشورهای مغرب عربی سفر کرده است، او در سال ۱۹۹۰و زمانی که دبیر حزب راست حاکم فرانسه بود و در زمان وزارت خود در پست های کشور و اقتصاد، به کشورهای عربی معروف به «فرانکوفون مدیترانه» سفر کرده است و با شرایط آنجا به خوبی آشنا است. این بار سارکوزی به عنوان رییس کاخ الیزه به آن کشورها سفر کرد و شعار بلند پروازانه و دور اندیشانه «اتحادیه مدیترانه» را نیز با خود همراه برد. روابط جدید فرانسه با کشورهای شمال آفریقا در زمان سارکوزی می تواند ویژه و منحصر به فرد باشد.

چرا که وی امروز با در اختیار داشتن مجلس و دولت و با توجه به اصلاحاتی که درصدد است در قانون اساسی برای ازدیاد قدرت رئیس جمهوری فرانسه صورت گیرد، حاکم بلامنازع این کشور خواهد بود. سارکوزی در این سفرها حدود هفتاد رییس کمپانی را با خود همراه برد و با این حرکت کم سابقه در سفرهای ریاست جمهوری نشان داد که اقتصاد برای او بیش از هر چیز دیگر در این روابط اهمیت دارد. همه رؤسای بخش اقتصاد خصوصی فرانسه در این سفر با رئیس جمهوری نشست خصوصی داشته اند تا علایق و منافع مشترک را با او در میان بگذارند و با همین کاروان بود که او توانست قراردادهایی شیرین را برای کمپانی های «ت. ژ. و» و شرکت ساخت واگن های قطار «آلستوم»، خودروسازی «رنو» و... ترتیب دهد. بازار شمال آفریقا، بازار امنی است و با ثبات سیاسی موجود بجز در مقاطعی از الجزایر و یا صحرای غربی، قابل اطمینان و سرمایه گذاری است. از سوی دیگر مدت زمانی دراز شمال آفریقا منطقه حیات خلوت فرانسه بشمار می رفت ولی امروز این منطقه به سبب ثبات سیاسی، دیگران را هم بسوی خود کشانیده است.

چین امروزه به یکی از شرکای اصلی الجزایر بدل شده و بازار رو به توسعه آن کشور هر روز بیشتر در چنگال چینی ها قرار می گیرد. با وجود حضور برخی کشورها در شمال آفریقا، ولی وابستگی تاریخی آنها به فرانسه موجب گرایش این کشورها به پاریس شده است. زبان فرانسه زبان نخست خارجی مغربی ها است، نزدیکی جغرافیایی کشورهای حوزه مدیترانه به فرانسه و علایق تاریخی، همه حضور هر چه بیشتر پاریس را در بازارهای مغرب عربی توجیه می کند. از چهار سال پیش تاکنون وزارت تجارت خارجی فرانسه سه کشور مغرب، الجزایر و تونس را به عنوان سه کشور از بین ۲۵کشوری نام برده که فرانسه در ارتباط تجاری بخش خصوصی خود با آنها اولویت ویژه قایل است.

سارکوزی رئیس جمهوری فرانسه از اهمیت استراتژیک منطقه نیز غافل نیست از همین روی تلاش دارد تا به عنوان کشور مهم منطقه مدیترانه، نقش محوری و مادر را بازی کند. او در سفر به کشورهای منطقه در حالی از همکاریهای اتمی فرانسه با کشورهای مغرب عربی حرف زده که رقابت اتمی در دنیای امروز میان کشورهای جوان این حوزه وارد مرحله جدیدی شده است.

اتحادیه مدیترانه بنابر طرح سارکوزی از کشورهای فرانسه، پرتغال، اسپانیا، ایتالیا، یونان، قبرس و سه کشور شمال آفریقا یعنی تونس، مراکش، الجزایر و لیبی تشکیل خواهد شد. البته این طرح به پیش از ریاست سارکوزی باز می گردد و ریشه در سال ۱۹۹۵ دارد طراحان آن تصمیم داشتند که با ایجاد اتحادیه ای نوین و با هویت واحد مدیترانه ای بتوانندیک ارتباط معنادار و منطقی میان اروپا و آفریقا ایجاد کنند. با این حال اروپایی ها نمی خواهند با این کشورها فضای تبادل آزاد تجاری همچون اتحادیه اروپا ایجاد کنند و از سوی دیگر کشورهای آفریقایی حوزه مدیترانه نیز امیدی به تردد آزادانه در کشورهای شمال ندارند.سارکوزی در سفر ابتدای آبان ماه خود و سخنرانی در پارلمان مراکش نکته ای را مطرح کرد که اسلاف او امکان طرح آن را نداشتند و آن انجام اصلاحات در مراکش است. با روی کار آمدن «محمد ششم» در مراکش تغییراتی هر چند جزیی در این کشور عربی آفریقا پدید آمده که عصر او را از حاکمیت پدرش متمایز می سازد.

ورود چند وزیر زن به کابینه، آزادیهای نسبی در حوزه نشر و تلاش برای تغییر بافت اجتماعی این کشور از وضعیت سنتی به دنیای نو به هر روی برای سردمداران اروپایی به ویژه فرانسه چشمگیر بوده است. سارکوزی با اشاره به این تغییرات و تأکید بر اینکه گذشته را نیز نفی نمی کند با تمجید از اصلاحات به عمل آمده توسط حاکمیت مراکش و ورود این کشور به عصری نو، تأکید کرد که پاریس «بطور مساوی» و «بدون غرور» با این کشور همکاریهای متقابل خواهد داشت. یکی از مشکلات سارکوزی با کشورهای شمال آفریقا از جمله مراکش مسأله مهاجرت اتباع این کشورها به فرانسه است. هر ساله ۵۰۰هزار مراکشی برای کار و کسب درآمد در مشاغل پایین، راهی فرانسه می شوند و در این زمینه مراکش اولین کشور محسوب می شود. رئیس جمهوری فرانسه که از جمله مخالفان ورود خارجی ها به اروپا است، برای رفع این مشکل وعده داده تا در زمان ریاست بر اتحادیه اروپا همایشی اروپایی - آفریقایی تشکیل دهد و این مسأله را در قالب توسعه اقتصادی اجتماعی این کشورها مورد بحث قرار دهد. سفر سارکوزی به مراکش پر بار بود و محصولی سه میلیارد یورویی برای فرانسه درپی داشت.

در این سفر رئیس جمهوری فرانسه به مراکش رادارهای حساس برای حفاظت مرزی، ناوچه جنگی مدرن، قطار فوق سریع بین شهری (برای ارتباط طنجه و کازابلانکا)، بالگرد پوما، ۱۴۰خودروی زرهی و ۴۰۰خودروی قدرتمند دیگر فروخته است. فرانسه وعده داده تا ظرف سالهای آتی یک یا دو نیروگاه اتمی برای مصرف غیر نظامی نیز در مراکش ایجاد کند. آنچه از مجموع سفرهای سارکوزی به شمال آفریقا در ماههای اخیر بدست می آید این است که او واقع بینانه تر از شیراک پا به عرصه این روابط گذاشته است. باید منتظر ماند و دید که آیا سارکوزی از نسل استعمارگران فرانسوی در شمال آفریقا نیست و می تواند روابط جدید را به گونه ای دیگر با این کشورها رقم زده و منشأ رشد و توسعه کشورهای عربی شمال آفریقا شود و یا در پی استعماری نوین است.