درمان پشت پرده صفر و یک

در تعریف عبارت اختصاری HIS با دو تعبیر مواجه می شویم برخی آنرا مخفف Health Information System می دانند که به معـنای سیستم اطلاعات سلامت است و برخی دیگـر آن را Hospital Information System که به معنـای سیستم اطلاعات بیمارستانی است می دانند

در عصر حاضر اکثر علوم، وابستگی خود را به IT احساس می‌کنند. علم پزشکی نیز از این قانون مستثنی نیست. این دو رشته کاملا از یکدیگر جدا هستند و باید به گونه‌ای آنها را به یکدیگر پیوند داد. مدیریت تکنولوژی به عنوان یک علم میان رشته‌ای نقش پیوند دهنده را ایفا می‌کند. در مقاله حاضر تلاش بر این است که ابتدا با ادبیات تله مدیسین و HIS آشنا شویم و سپس به کاربردها و مشکلات بر سر راه این دانش بپردازیم.درنهایت تحقیقی در راستای آسیب شناسی انتقال این دانش انجام گرفته است که امیدوارم گام مناسبی برای ادامه دهندگان راه باشد.

در تعریف عبارت اختصاری HIS با دو تعبیر مواجه می‌شویم .برخی آنرا مخفف Health Information System می‌دانند که به معـنای "سیستم اطلاعات سلامت" است و برخی دیگـر آن را Hospital Information System که به معنـای "سیستم اطلاعات بیمارستانی" است می‌دانند. حال اگـر بخواهیم تعریفی جامع‌تر را در نظر بگیریم همان تعبیر اول پذیرفنتی است.

● تله مدیسین چیست ؟

(Tele Medicine ) تله مدیسین در ادبیات موضوع به معنای "پزشکی از راه دور " است و این کلمه در دهه ۱۹۷۰ میلادی توسط فردی به نام Thomas Bird معرفی شده است .تعاریف بسیاری از این کلمه مطرح است. طبق تعریف ITU ، تله مدیسین عبارتست از " عمل مراقبت پزشکی با استفاده از ارتباطات صوتی ـ تصویری.

این عمل مشتمل بر نگهداری، مراقبت، تشخیص، مشاوره و معالجه بوده ضمن اینکه در این مرحله توجه به انتقال داده‌های پزشکی و مسائل آموزشی نیز وجود دارد" - در نگاهی جامع|تر و کامل‌تر می‌توان گفت " بطور عمومی تله|مدیسن به کاربرد فناوری‌های پزشکی و ارتباطی جهت تبادل هر گونه اطلاعات، اعم از داده ، صدا یا ارتباطات تصویری بین پزشک و بیمار یا پزشک و متخصصان بهداشت و درمان در موقعیت‌های مجزای جغرافیایی و به منظور ایجاد امکان تبادل جهت مقاصد پزشکی ، بهداشتی درمانی ، تحقیقاتی و آموزشی تحصیلی اطلاق می‌شود" انواع سرویس‌های تله|مدیسین سرویس‌های تله|مدیسین به ۳ گروه اطلاعات داده‌ای، صوتی و تصویری تقسیم می‌شوند:

اطلاعات و سرویس‌های صوتی: این دسته از از سرویس‌ها بر مبنای اطلاع|رسانی به وسیله خطوط تلفن مهیا می‌شود. کم هزینه‌ترین نوع سرویس اطلاع|رسانی پزشکی به وسیله تلفن است که در ایران هم تحت عنوان پزشک در منزل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سرویس به ۲ گونه تقسیم بندی می شود:

▪ گروه اول به صورت برون خط (Off Line): به طور مثال صدای قلب بیمار برای پزشک ارسال و توسط دستگاه ضبط می‌شود ، تا مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و گاهی هم خروجی به صورت منحنی کشیده شده و نتیجه به بیمار اعلام می‌شود.

▪ گروه دوم به‌صورت بر خط (On Line): به طور مثال صدای بیمار از طریق خط تلفن مستقیم به پزشک می‌رسد و پزشک همان‌جا روی آن تصمیم‌گیری کرده و اعلام نتیجه می‌کند. اطلاعات و سرویس‌های تصویری از جمله این سرویس‌ها می‌توان به کنفرانس ویدئویی و انتقال تصاویر و دورآ پرتو نگاری اشاره کرد. این سرویس‌ها هزینه|بر هستند ولی کاربرد فراوانی دارند.گاهی اوقات با دستگاه‌های اسکنر این اطلاعات به پزشک معالج می‌رسد و گاهی هم بوسیله پرتونگاری دیجیتالی این اتفاق رخ|می‌دهد که بطور مستقیم تصاویر به‌صورت دیجیتالی تبدیل شده و انتقال می‌یابد . این روش امروزه در مراکز پرتونگاری رایج است.

▪ اطلاعات و سرویس‌های داده‌ای این نوع از اطلاعات به ۳ گروه تقسیم می‌شوند:

۱) دسترسی On-Line به پایگاه‌های اطلاعاتی که باعث می‌شود پزشکان و کاربران دیگر به راحتی از آخرین وضعیت بیمار مطلع شده و سریع تجویز کرده و بلافاصله بازخورد دهند.

۲) اینترنت است که برای به روز رسانی اطلاعات پزشکی به کار می‌رود و باعث می‌شود پزشکان از آخرین اخبار جهان پزشکی مطلع شده و یا حتی بوسیله اینترنت از گوشه‌ای به گوشه دیگر اطلاعات را رد و بدل کرده و مراقبت‌های پزشکی انجام دهند.

۳) دورآسنجی است که به مفهوم مطالعه و نمایش عملکردهای فیزیولوژیک انسان یا حیوان از مراکز دور یا سیار است. اولین تجربه دورآسنجی توسط NASA انجام شده است که از وضعیت فیزیولوژیک فضانوردان خود مطلع بود.

کاربردهای سرویس‌های تله مدیسین کاربردهای تله مدیسین بسیار گسترده و فراگیر است اما به ۴ گروه کلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

▪ مشاوره از راه دور(Tele consulation): که به وسیله ابزار گوناگونی اتفاق می‌افتد مثل تلفن ، پست و یا کنفرانس ویدئویی.

▪ آموزش از را دور (Tele education): در جهان امروز این موضوع به اثبات رسیده است که توسعه هر علمی نیازمند آموزش گروه‌های متخصص آن علم است. Tele education در ۳ حوزه مطرح می‌شود :

- آموزش از راه دور

- دسترسی به اطلاعات از راه دور

- آموزش بهداشت از راه دور Tele education دارای مزایای زیادی است از جمله اینکه به دلیل کاهش رفت و آمد بیماران و متخصصان مخارج عمومی کاهش یافته و دیگر اینکه میزان اطمینان به مراکز بهداشتی درمانی افزایش و تبادل اطلاعات بین مراکز درمانی بهبود می‌یابد.

▪ فوریت‌های پزشکی و کمک به آسیب دیدگان: به دلیل اینکه در مواقع ضروری و حساس حوادث طبیعی و غیر مترقبه، دسترسی به فوریت‌های پزشکی دشوار است با وجود تله مدیسین می‌توان راه را کوتاه کرده و عملیات کمک را با سرعت بیشتری انجام داد .

▪ جراحی از راه دور: جراحی از راه دور توسط روبات‌ها و سیستم‌های پزشکی پیشرفته انجام می‌شود ولی به دلیل هزینه‌بر بودن این روش هنوز در کشورهای در حال توسعه انتقال مناسب نیافته و محدود به کشورهای توسعه یافته شده است.

۲ مشکل اساسی در جراحی از راه دور مطرح است: یکی عدم اطمینان لازم بیماران از روش‌های جراحی از راه دور است که باید با آموزش صحیح این مشکل حل شود و دیگری عدم لمس کردن پزشک به‌ صورت مستقیم است که پیش بینی می‌شود به زودی کیفیت لمس کردن روبات‌ها بالا رفته و این مشکل برطرف شود. تله مدیسین دارای چه منافعی است تله مدیسین دارای منافع اجتماعی و اقتصادی فراوانی است که لزوم وجود این تکنولوژی را پررنگ می‌کند.

کاهش هزینه‌ها، کاهش فرصت‌های انتظار، کاهش مسافرت‌ها، بهبود مشاوره‌ها و استفاده از نقطه نظرات ثانویه، خدمات اجتماعی و...از اهم مزایای این سیستم است. HIS اولین بار در سال ۱۹۶۰ مورد استفاده قرار گرفت. HIS اولیه بسیار ساده بود و بیشتر برای Primary Care مورد استفاده قرار می‌گرفت. با گذشت زمان اطلاعات دیگری نیز به آن اضافه شد. HIS با ایجاد پیام‌های اخطار و یکسری یادآوری‌ها به پزشک در تشخیص بیماری کمک می‌کند زیرا علائم بسیاری از بیماری‌ها شبیه هم هستند و پزشک در هر لحظه فقط تعدادی از بیماری‌ها را به یاد می آورد و HIS به او کمک می‌کند که بهتر تشخیص دهد.

همچنین در موارد خطیر که پزشک به تشخیص فوری نیاز دارد و فرصت تصمیم‌گیری اندک است HIS به پزشک یاری می‌دهد. توسط HIS می‌توان به صورت خودکار گزارشی از اطلاعات تشخیصی و درمانی بیمار تهیه کرد. همچنین HIS در کاهش هزینه‌ها موثر است زیرا با توجه به آن از کارهای تکراری و اضافی جلوگیری می‌شود. همچنین پزشک با استفاده از یک PC می‌‌تواند از منزل و یا هر مکان دیگری به اطلاعات تشخیصی درمانی بیمار دسترسی داشته باشد . HIS یک Administration مناسب در اختیار بیمار قرار می‌دهد تا وقت ملاقات خود با پزشک را از منزل هماهنگ کند . از سوی دیگر مدیریت بیمار و پیگیری پیشینه بیمار بهتر انجام می‌شود. مراحل پیاده سازی HIS در بیمارستان از دیدگاه IT پیاده‌سازی سیستم اطلاعات سلامت در بیمارستان مراحل گوناگونی دارد که بخش IT باید ۱۲ مرحله را طی کند:

ایجاد یک شبکه مناسب، انتخاب بخشهای بیمارستانی که بتوانند استاندارد پذیر باشند مثل استاندارد HL۷ و یا موارد دیگر. ایجاد Interface مناسب برای ارتباط بین بخش‌های مختلف تشخیصی درمانی و همچنین بین شبکه ایجاد شده و ایجاد یک دیکشنری به منظور معنی کردن کدها از جمله مراحل مورد نظر است، همچنین ایجاد یک محیط مناسب برای Work Station مثل Javaا، افزودن اطلاعات پشتیبانی – تشخیصی- درمانی، افزودن اطلاعات Pharmacologic از مراجع Pharmocology. افزایش اطمینان بیشتر برای سیستم مثلا با گذاشتن Passwordا ،ایجاد پایگاه داده و پروتکلی برای ارسال پیام به منابع مختلف اطلاعاتی .دیکشنری جهت ترجمه اطلاعات ارسال شده بین منابع. واسطه و مفسری برای دریافت پیام، ریشه‌یابی و نتیجه‌گیری و تشخیص درست و در نهایت ارائه تصمیم صحیح و درست از دیگر مراحل مورد نظر برای پیاده‌سازی این سیستم است.