۶سالگی, بهترین سن مراجعه به متخصص ارتودنسی

بهترین زمان سن ۶ سالگی همزمان با رویش اولین دندان های دائمی است اولین علامت های نشان دهنده نامرتبی دندان ها در این سن آشكار می شود

● آقای دكتر، به نظر شما بهترین سن برای مراجعه به یك مطب ارتودنسی و گرفتن مشاوره درباره لزوم انجام ارتودنسی، چه سنی است؟

▪ بهترین زمان سن ۶ سالگی همزمان با رویش اولین دندان‌های دائمی است. اولین علامت‌های نشان‌دهنده نامرتبی دندان‌ها در این سن آشكار می‌شود. همچنین ممكن است كودك در سن ۶ سالگی مشكلی از نظر نامرتبی دندان‌ها نداشته باشد ولی همین معاینه ساده از سوی دندانپزشك می‌تواند از بسیاری مشكلات بعدی جلوگیری كند، چون دندانپزشك ممكن است به این نتیجه برسد كه گرچه در حال حاضر كودك مشكلی ندارد ولی در دو تا سه سال آینده، دندان‌ها به سمت نامنظمی پیش خواهند رفت. در این صورت والدین را آگاه می‌كنند تا مراقبت‌ها و معاینات لازم را در سال‌های آینده مد نظر داشته باشند. ولی افراد می‌توانند تا سن ۹۰ سالگی هم تحت درمان ارتودنسی ثابت جهت رفع نامرتبی دندان‌های خود قرار گیرند ولی به طور كلی شاید بهترین زمان برای شروع درمان ارتودنسی برای منظم كردن دندان‌های به هم ریخته بین ۸ تا ۱۴ سالگی باشد. اگرچه درمان‌هایی كه جهت رفع نقایص فكین (به عنوان مثال جلوزدگی و یا عقب‌ماندگی رشد فكین) انجام داده می‌شوند بایستی قبل از سن بلوغ یعنی تقریبا قبل از ۱۲ سالگی در دختران و ۱۴ سالگی در پسران شروع نمود. به عبارت ساده‌تر در سنین پایین‌تر اتصال دندان‌ها به استخوان آرواره محكم نیست و به آسانی قابل حركت دادن است و هرچه سن بالا‌تر می‌رود این اتصال محكم‌تر شده و حركت دندان‌ها روی استخوان آرواره سخت‌تر خواهد شد و لذا مدت زمان درمان نیز افزایش می‌یابد ولی هنوز شما در هر سنی می‌توانید جهت درمان مراجعه نمایید اما درمان سخت‌تر و طول درمان نیز بیشتر خواهد گردید.

● والدین چه سؤالاتی را باید از شما بپرسند تا بعدا دچار ابهام و سردرگمی نشوند؟

▪ اول اینكه باید بپرسند كه فرزندشان نیاز به درمان ارتودنسی دارد یا نه؟ در صورتی كه جواب مثبت بود، حتما دلیل این ضرورت را جویا شوند. از دندانپزشك بخواهند نوع درمانی را كه قرار است برای فرزندشان انجام شود برایشان توضیح دهد و طول زمان تقریبی درمان را نیز تعیین كند. هزینه درمان را حتما بپرسند و از شیوه پرداخت این هزینه آگاه شوند. همچنین والدین می‌توانند از دندانپزشك بخواهند، عكس‌های بیماران دیگری كه مشكلی مشابه فرزندشان را داشته‌ و درمان شده‌اند، به آنها نشان دهند و به این وسیله می‌توانند نتیجه نهایی درمان را چه از نظر زیبایی و فرم صورت و چه از نظر تغییرات دندانی مشاهده كنند.

والدین نباید فراموش كنند كه درباره عوارض احتمالی درمان ارتودنسی سؤال كنند و عوارض انجام ندادن درمان ارتودنسی را نیز جویا شوند. با آگاهی از پاسخ این پرسش‌ها، پدر و مادر می‌توانند با دیدی روشن درباره انجام درمان ارتودنسی فرزندشان تصمیم بگیرند.

● درمان ارتودنسی شامل چه درمان‌هایی است و متخصصان این رشته می‌توانند كدام‌یك از مشكلات دندانی و فكی را اصلاح كنند یا دلیل ضرورت استفاده از نگین‌های ارتودنسی در چیست؟

▪ (ارتو) به معنای منظم كردن و (دنسی) به معنای دندان است. ارتودنسی علمی است كه به مرتب كردن دندان‌ها می‌پردازد، ولی تصور نكنید كه ارتودنسی فقط به منظم كردن دندان‌ها محدود می‌شود. انجام درمان ارتودنسی با رشد كلی بدن به خصوص رشد فكین در ارتباط است، به همین دلیل اگر بیمار در سن مناسبی به دندانپزشك مراجعه كند، متخصص ارتودنسی می‌تواند از پروسه رشد كودك برای اصلاح ناهنجاری‌های فكی او استفاده كند. به عنوان مثال كودكی كه جلوزدگی یا تورفتگی فك پایین را دارد چنانچه در سن مناسبی به دندانپزشك مراجعه كند، می‌توان رشد فك او را با سایر قسمت‌های صورت و فك بالا هماهنگ كرد و از ناهنجاری دائمی فك‌های كودك در بزرگسالی پیشگیری كرد و تمام این درمان‌ها باعث بهبود در وضعیت زیبایی، عمل جویدن، صحبت كردن و... خواهد شد. از طرفی شاید اولین حالتی كه در ارتباط با درمان‌های ارتودنسی اهمیت پیدا می‌كند حالت خنده است. شما در آینه نگاه كنید و بخندید آیا خنده خودتان را دوست دارید؟ آیا خنده خود را می‌توانید زیباتر كنید؟ در نظر بگیرید كه خنده زیبای یك نفر چه اثری در ذهن بیننده می‌تواند داشته باشد. درمان ارتودنسی می‌تواند این حالت خنده را كه تا آخرین لحظه زندگی با انسان باقی می‌ماند زیباتر كند. درمان‌های ارتودنسی می‌توانند صورت و شكل چهره را تحت تاثیر قرار داده و زیباتر سازند. شما هم این زیبایی را دوست دارید. امروزه برنامه‌های نرم‌افزاری كامپیوتری جدید وجود دارند كه می‌توانند نشان دهند چقدر خنده شما بعد از درمان زیباتر می‌باشد. به همین دلیل، ارتودنسی امروزه به <مرتب كردن دندان‌ها و جابه‌جایی فك‌ها> می‌پردازد. این رشته دومین رشته رایج در جهان در زمینه علوم پزشكی پس از رشته جراحی است.

● آقای دكتر، یك بیمار باید چه مشكلات فكی و دندانی داشته باشد كه نیاز به درمان ارتودنسی برای او ضرورت پیدا كند؟

▪ یكی از مشكلاتی كه درمان ارتودنسی را برای یك فرد ضروری می‌سازد، <مشكلات عملكردی> است. به عنوان مثال یك عضله صورت، عمل خود را به درستی انجام نمی‌دهد و یا عملكرد دندان‌ها دچار اشكال است. گروهی دیگر از مشكلات مشكلات اسكلتی هستند یعنی آرواره‌ها یا اسكلت فك بیمار اشكال دارد مثلا فك بالا یا پایین‌شان جلو است ولی گروه دیگری از بیماران با وجود داشتن تناسب در صورت و چهره‌شان دندان‌هایشان نامنظم درآمده اند.

●‌ آیا هر كدام از این ناهنجاری‌ها را می‌توان در هر زمانی از زندگی درمان كرد یا زمان خاصی برای درمانشان وجود دارد؟

▪ مشكلات دندانی در هر سنی قابل درمانند ولی مشكلات عملكردی و اسكلتی این‌طور نیستند. به عنوان مثال اگر فرزند شما دچار جلوزدگی فك پایین است، هرچه زودتر درمان ارتودنسی او را آغاز كنید، نتایج بهتری خواهید گرفت حتی قبل از شش یا هفت سالگی. ولی اگر جلوزدگی فك بالا داشته باشد، باید درمان او را قبل از بلوغ یا نزدیك سن بلوغ آغاز كنید كه مناسب‌ترین سن برای دخترها ۱۰ تا ۱۲ سال و برای پسرها ۱۴ سالگی است. به‌طور كلی، والدین باید با دیدن هرگونه كاهش و یا افزایش فك بچه‌ها به یك دندانپزشك و یا متخصص ارتودنسی مراجعه كنند. بیشتر بیمارانی كه جهت درمان‌های ارتودنسی مراجعه می‌كنند به دلیل نامرتب بودن دندان‌های آنهاست ولی همان‌طور كه قبلا‌ نیز اشاره كردم درمان‌های ارتودنسی می‌تواند شامل رفع مشكلا‌ت فانكشنال (عملكردی) مثلا‌ مشكلا‌تی كه در حین عمل جویدن، باز و بسته شدن دهان، صحبت كردن و یا حین انجام یك عمل توسط حفره دهان به وجود می‌آید نیز موثر باشد. درمان‌های ارتودنسی از طرف دیگر می‌توانند باعث رفع مشكلا‌ت استخوانی در ناحیه صورت (فك بالا‌ و پایین) خصوصا در سنین ۸ تا ۱۲ سالگی در دختران و ۹ تا ۱۴ سالگی در پسران یعنی قبل از رسیدن به سن بلوغ شود. به عنوان مثال در بعضی از بیماران رشد فك پایین بیشتر از فك بالا‌ است و حالت جلوزدگی پیدا كرده و یا در حال پیدا شدن است كه این مشكل نه تنها توسط دندانپزشكان بلكه توسط والدین نیز قابل تشخیص است و عكس این حالت تورفتگی فك پایین، بالا‌ و... می‌باشد كه همان‌طور كه عرض كردم فقط این مشكلا‌ت استخوانی آن هم نه در تمام موارد در سن قبل از بلوغ توسط متخصص ارتودنسی قابل درمان هستند.

● ‌‌‌آقای دكتر، درمان ارتودنسی برای چه كسانی دشوار است و ممكن است نتایج مطلوبی به همراه نداشته باشد؟

▪ برای انجام ارتودنسی و حركت دادن دندان‌ها، لازم است نسوج نگهدارنده دندان در استخوان الوئول، نسوج سالمی باشند و فرد دچار بیماری‌های استخوانی نباشد. در این بیماران حركت دادن دندان‌ها و دستیابی به نتایج مطلوب دشوار است. غیر این صورت درمان‌های ارتودنسی در هر بیمار و در هر سنی و با داشتن هرگونه بیماری كنترل‌شده‌ای (دیابت، قلبی عروقی و...) قابل انجام است.‌

● ‌ بعضی از كودكان عادت به مكیدن انگشت دارند، آیا به نظر شما این عادت موجب نامرتبی دندان‌های آنها خواهد شد؟

▪ عادت مكیدن انگشت تا سن ۵ سالگی طبیعی است و موجب نامرتبی دندان‌ها نخواهد شد ولی پس از این سن كه دندان‌های دائمی پیشین رویش می‌یابند، اگر این عادت ادامه پیدا كند، موجب نامرتبی دندان‌ها خواهد شد. فشار انگشت كودك حین مكیدن، دندان‌های جلویی فك بالا را به سمت بیرون و دندان‌های جلویی فك پایین را به سمت داخل می‌راند، همچنین فك بالای كودك تنگ خواهد شد، بنابراین اگر پس از سن ۵ سالگی كودك شما به مكیدن انگشت ادامه دهد، حتما لازم است با یك دندانپزشك برای ترك عادت و رفع مشكلات احتمالی اقدام كنید.

●‌ اگر كودكی دندان‌های شیری‌اش را زودتر از موعد از دست بدهد، لازم است برای حفظ فضای آن به دندانپزشك یا متخصص ارتودنسی مراجعه كند؟

▪ بله. این هم از مواردی است كه لازم است كودك پیش از ۶ سالگی به متخصص ارتودنسی مراجعه كند. از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری و یا كشیدن آنها به دلیل پوسیدگی شدید، موجب خواهد شد كه دندان‌های دوطرف آن به سمت این فضای خالی حركت كرده و این فضا را اشغال كند، بنابراین دندان دائمی جایگزین، جای كافی برای رویش نخواهد داشت و خارج از قوس دندانی رشد می‌كند. بنابراین لازم است بلافاصله پس از افتادن دندان شیری، وسایلی به نام <فضانگهدارنده> به وسیله دندانپزشك در جای خالی دندان كار گذاشته شود تا فضا را برای رویش دندان دائمی جایگزین حفظ كند.

ارتودنسی در گفتگو با دكتر فریبرز امینی، مدیر گروه ارتودنسی دانشگاه آزاد اسلامی

دكترشهرزاد منتظری

---