این تعطیلات از فضا نیامده

در مقابل بلایای غیر طبیعی ایمن شوید

مدتی است بحثی را پیگیری می‌کنم و تحقیقاتی را به‌طور اختصاصی در مورد تعطیلات نوروز در فرهنگ ایرانی انجام داده‌ام و به این نتیجه رسیده‌ام که تعطیلات نوروز، برای ما ایرانی‌ها یک عامل اضطراب‌آور و بیشتر دردسرساز است تا لذت‌بخش! اما علت این اتفاق چیست؟...

همه کارها را به آخر سال موکول می‌کنیم

برای این حرف دلیل فرهنگی هم دارم؛ اینکه ما ایرانی‌ها عادت داریم کارهایمان را برای آینده بگذاریم و در نهایت آخر سال تصمیم می‌گیریم همه آنها را تمام کنیم! به‌طوری که حساب و کتاب سالانه، خانه‌تکانی، خرید لباس و اسباب‌منزل، تعمیرخانه و... را به شب عید و اجرای تصمیم‌های مهم مثل ترک‌سیگار یا انجام ورزش را به بعد از تعطیلات عید موکول می‌کنیم.

توقع زیادی نداشته باشید

از طرفی، بیشتر ما از تعطیلات نوروز توقع زیادی داریم؛ فکر می‌کنیم در این تنها تعطیلی چندروزه سال، چه کارها‌ که نخواهیم کرد! این توقع‌ها که در اعضای خانواده متفاوت است و هر کدام دوست دارند تعطیلات را به دلخواه خود بگذرانند، باعث می‌شود بین آنها اختلاف هم ایجاد شود، مثلا یکی بگوید من می‌خواهم تمام این روزها در خانه بمانم، دیگری قصد دارد به کارهای عقب‌افتاده‌اش برسد و پدر خانواده تصمیم می‌گیرد مسافرت بروند! مشکل اینجاست که ما دوست داریم تمام استرس‌ها، استراحت‌ نکردن‌ها، نداشتن اوقات فراغت و تفریح و... را در تعطیلات نوروز جبران کنیم و همه کارهایمان را قبل از این تعطیلات انجام داده باشیم.

کما اینکه می‌بینیم در هفته آخر سال، خیابان‌ها، مغازه‌ها، بانک‌ها، بیمارستان‌ها، تعمیرگاه‌ها و... چه اوضاعی دارند در حالی که خیلی از این کارها را می‌توان زودتر هم انجام داد!

برنامه‌ریزی فضایی نکنید

باید بدانیم تعطیلات نوروز محدود است و علاوه بر پرداختن به علایق شخصی، وظایفی هم داریم و لازم است در دید و بازدیدها شرکت کنیم. معمولا چند روز اول به این رفت‌وآمدها می‌گذرد و احتمال چند روز هم استراحت و خوابیدن برای جبران کم‌خوابی‌ها و در چشم برهم‌‌زدنی، می‌بینیم تعطیلات تمام شد در حالی که به خیلی از برنامه‌هایی که پیش‌بینی کرده بودیم به آنها برسیم عمل نکرده‌ایم و این مساله اضطراب‌آور است! این اتفاق باعث می‌شود بعد از پایان تعطیلات، از خیلی‌ها بشنویم «به هیچ کاری نرسیدیم!» علت این است که برنامه‌هایی ماورای توان خودشان داشته‌اند. علاوه بر این، وجود تفاوت سلیقه بین اعضای خانواده در گذراندن تعطیلات و اینکه هر کس توقعی برای خود ساخته، فقط باعث درگیری و اضطراب می‌شود.

عیددیدنی بزرگ ترها معافیت ندارد!

از طرفی معمولا رسم است روزهای اول را برای دیدن بزر‌گ‌ترهای خاندان می‌روند ولی برخی بچه‌های امروزی ساز مخالف می‌زنند و ترجیح می‌دهند به جای این کار، تلویزیون تماشا کنند یا پای بازی رایانه‌شان بمانند! این هم علت یکی دیگر از درگیری‌ها و ایجاد استرس‌ در این ایام است اما راه‌حل، معاف کردن آنها از دید و بازدید نیست چون باید به بزرگ‌ترها احترام گذاشت و باید بدانند لازم است رسوم خوب حفظ شود.

دنبال اتفاق های خاص نباشید

تعطیلات عید را مثل همه تعطیلات دیگر ببینید و فکر نکنید قرار است اتفاق‌ خاصی در آن بیفتد پس توقع زیادی هم نداشته باشید. قرار است چند روز استراحت کنید و در کنار اعضای خانواده با برنامه‌‌ریزی منطقی از این روزها لذت ببرید. مثلا می‌توانید ۲ روز را به مسافرت، ۲ روز به دید و بازدید، ۲ روز به استراحت و... اختصاص دهید.

تاکید می‌کنم که هدف اصلی‌تان، لذت بردن از تعطیلات باشد. تعطیلات را می‌توان با خرید و تفریح‌های عادی مثل سینمارفتن، کنسرت رفتن و... گذراند و لازم نیست کار خاصی انجام دهید.

چه کسی گفته باید از قبل عید خودمان را در معذوریت قرار دهیم و سال جدید را با خستگی شروع کنیم؟ چرا خانه‌تکانی و تعمیرخانه و... باید به روزهای آخر سال موکول شوند؟ چرا نمی‌شود اگر قصد تغییر وسایل منزل یا نقاشی آن را داریم این کار را ۲ ماه قبل از اسفند انجام دهیم؟

توجه نکردن به همین نکته‌های ساده باعث می‌شود ببینیم در خیلی از خانه‌ها ۱۰ دقیقه‌ مانده به تحویل سال، هنوز سفره هفت‌سین را نچیده‌اند، یکی بیرون است، یکی در حمام مانده و دیگری در آرایشگاه! با این روال، توقعی‌ که از عید دارند برآورده نمی‌شود و بعد از عید افراد با سرخوردگی و بدون اینکه احساس کنند خستگی‌شان دررفته، به سرکار و زندگی روزمره برمی‌گردند. به همین دلایل است که می‌بینیم معمولا ۱۴فروردین همه خسته و کسل سرکار می‌روند یا خیلی‌ها این روز را از کار غیبت می‌کنند. وقتی هم در مورد تعطیلات از هر کس می‌پرسیم، کمتر جواب مثبتی می‌شنویم و معمولا جواب‌ها اینگونه است: «کلی فیلم گذاشته بودم ببینم، نشد!»، «کلی کتاب نخوانده داشتم، وقت نکردم بخونم!» «رفتیم مسافرت، آنقدر شلوغ بود که نشد هیچ جایی را ببینیم» و...

این در حالی است که همه ما می‌دانیم خیلی از شهرهای شمالی یا شهرهایی که اماکن دیدنی زیادی دارند در ایام عید شلوغ هستند، ولی باز هم به آنجا سفر می‌کنیم! شاید چون بزرگ‌ترین و طولانی‌مدت‌ترین تعطیلاتی است که همه در آن معمولا تعطیل هستند و می‌توانند کنار هم باشند.

چه کسانی بهترین استفاده را از تعطیلات شان را می برند؟

به نظر من تعطیلات عید، بسیار خوب است اما فقط در حد یک تعطیلات معمولی و می‌توان از آن لذت برد. البته این موضوع به خصوصیات شخصیتی افراد هم بستگی دارد؛ کسانی که آسان‌گیر‌تر هستند و همه چیز را راحت‌تر می‌گیرند و از این ایام لذت‌ بیشتری می‌برند اما کسانی که شخصیت وسواسی دارند، کمال‌طلب‌اند و می‌خواهند از لحظه به لحظه تعطیلات استفاده کنند، دچار مشکل می‌شوند.

اگر برنامه‌‌ریزی ساده‌ای برای این تعطیلات داشته باشیم و سخت نگیریم، بی‌شک به همه اعضای خانواده خوش‌ خواهدگذشت ولی اصلا لازم نیست برای تمام لحظه‌ها و روزهای آن برنامه داشت.

تعطیلات عید و تشدید بیماری‌‌های روانی

استرس‌آور بودن تعطیلات نوروز آنقدر مهم و مطرح است که بیشتر روان‌پزشکان قبل از عید دوز داروهای افراد مضطرب و افسرده را تغییر نمی‌دهند چون تجربه ثابت کرده است بیماری و اضطراب این افراد در عید عود می‌کند. خیلی از خانم‌های خانه‌دار افسرده و مضطرب، ۳-۲ هفته مانده به سال نو، به علت مشغله‌ها و کارهای خانه‌تکانی اصلا یادشان می‌رود داروهایشان را بخورند و از طرفی نگرانی‌هایی که برای خود می‌تراشند، باعث تشدید بیماری‌شان می‌شود در حالی که در صورت وخیم‌شدن اوضاعشان در زمان تعطیلات، دسترسی به پزشکان هم کمتر است.

دکتر حامد محمدی‌کنگرانی

روان‌پزشک،عضو کمیته‌های رسانه و روان‌درمانی انجمن روان‌پزشکان ایران