خدمت به مردم؛ جلب رضایت الهی

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های قرآن و اهل بیت (ع) خدمت ‌به مردم و نیازمندان جامعه است. از دیدگاه اسلام، خدمتگزاری به افراد جامعه، حد و مرزی ندارد و یک مومن و مسلمان حقیقی در تمام صحنه‌های …

یکی از مهم‌ترین آموزه‌های قرآن و اهل بیت (ع) خدمت ‌به مردم و نیازمندان جامعه است. از دیدگاه اسلام، خدمتگزاری به افراد جامعه، حد و مرزی ندارد و یک مومن و مسلمان حقیقی در تمام صحنه‌های زندگی با الهام از رهبران آسمانی خویش می‌کوشد تا باری را از دوش دیگران بردارد و خدمتی را به دیگر افراد جامعه ارائه کند. امام حسین (ع) در این باره می‌فرمایند: “بدانید نیازمندیهای مردم که [به شما مراجعه می‌کنند] از نعمتهای الهی است، پس نعمتها را افسرده نسازید [یعنی مبادا با رنجاندن مردم نیازمند، کفران نعمت کنید] که این وظیفه خدمت رسانی به دیگران محول خواهد شد”(۱.) نبی مکرم اسلام (ص)نیز می‌فرمایند: “هر مسلمانی که به گروهی از مسلمانان خدمت کند، خداوند متعال به تعداد آنان، خدمتگزارانی را در بهشت‌به او عطا خواهد کرد”(۲.) اصل خدمتگزاری به مردم به قدری دارای اهمیت است و در پیشرفت و تکامل معنوی انسان موثر است که ائمه معصومین (ع) همواره در دعاهای خویش از خداوند توفیق خدمتگزاری به مردم را مسئلت می‌نمودند.

امام سجاد (ع) در دعای مکارم الاخلاق با پروردگار متعال چنین نجوا می‌فرماید: “واجر للناس علی یدی الخیر ولاتمحقه بالمن؛ خداوندا، انجام کارهای خیر را برای مردم، به دست من اجرا کن و خدمات نیکم را با منت‌گذاری ضایع مگردان”.

بدون تردید، مدیران و مسئولان حکومت، بهترین موقعیت را برای خدمت به مردم و برآورده نمودن نیازها و رفع مشکلات آنها دارند. آنان می‌توانند با این خدمات خود، گامهای موثری در راه رشد معنوی و تکامل روحی خویش بردارند. مدیران شایسته کسانی هستند که به دنبال منفعت و ریاست و برتری موقعیت خویش نباشند و مدیریت و نظام و مردم را فدای تمایلات نفسانی زودگذرشان نکنند و خدمت‌‌رسانی به مردم را سکوی مناسبی برای پرواز روح و پیمودن مراحل معنوی انتخاب کنند، نه موقعیتی برای زراندوزی و استفاده از امکانات و تبختر و فخرفروشی. پیامد چنین وضعی به تضعیف اعتماد عمومی و تمایل کارگزاران حکومت به خودخواهی و فزون‌طلبی و غفلت از حوزه مسئولیت‌های قانونی می‌انجامد.

از دیدگاه اسلام، سلوک مردمدارانه از لوازم انفکاک ناپذیر مدیریت است، زیرا پاس داشتن حرمت وحقوق مردمان و حفظ کرامت و عزت ایشان و رفق و مدارا با آنان، و پرهیز از احتجاب و فاصله گرفتن و امتیازخواهی از مبانی مدیریت اسلامی و حکومت خردمندانه است. فلسفه وجودی نظام اداری، خدمتگزاری به مردمان است و همه مسئولان و کارکنان در تمام مراتب و همه بخشها، خادمان مردمند. این امر به عنوان یک اصل در نظام اداری مطرح است و تا زمانی که چنین نگرشی وجود داشته باشد، کارگزاران و کارکنان نظام اداری با مردم رفتار متواضعانه خواهند داشت و جایگاه و موقعیت خود را نعمتی می‌دانند که وسیله خدمت به مردمان و آزمایش الهی است؛ همچنان‌که حضرت علی (ع) در عهدنامه معروف خود به مالک اشتر، خدمت به مردم را خواست خداوند و وسیله آزمایش او معرفی می‌کند: “خداوند انجام امور مردم را از تو خواست و آنان را وسیله آزمایش تو ساخت هرگز خود را آماده جنگ با خدا مکن که تو را از کیفر او نجاتی نیست”(۳.)

امیرمومنان (ع) بر رفتار مردمدارانه تاکیدی بسیار داشت و اجازه نمی‌داد که کارگزاران حکومت او از این رفتار شایسته فاصله بگیرند و به سلوکی ملوکانه نزدیک شوند. آن حضرت خوشرفتاری با مردمان و نزدیکی به ایشان و فروتنی در برابر آنان و خدمتگزاربودن زمامداران و کارگزاران را حق مردمان بر مسئولان حکومت می‌دانستند، نه لطف و مرحمتی از سر منت بدیشان. بی‌گمان اگر خدمتگزاری به عنوان اصلی اساسی در مناسبات اداری حاکم باشد، نه تنها رفتارها و عملکردها در جهت مطلوب متحول خواهد شد که سختیهای کار و مسئولیت و تحمل ناگواریهای حاصل از رفتار نامناسب برخی از مردمان نیز آسان خواهد شد و نظام اداری در نظر مردم ارجمند و با اعتبار می‌شود. متاسفانه بعضا مشاهده می‌شود که رفتار و منش برخی از مدیران و مسئولان، در شان نظان اسلامی و مردم نیست و اصل خدمتگزاری به ورطه فراموشی سپرده شده است. امید است مدیران و کارکنان بخشهای مختلف نظام با اصلاح نگرش خود نسبت به جایگاه مدیریت و مسئولیت، بیش از پیش در راستای خدم‌رسانی به مردم تلاش نمایند.

کعبه را دریافت هر کس خاطری معمور کرد

شد سلیمان هر که دست خود حصار مور کرد (صائب تبریزی)

پی‌نوشتها و منابع در دفتر روزنامه موجود است.

مصطفی یاسینی