جوان و هویت

جوان این کلمه چهار حرفی با عمقی ژرف از معانی و واژگانی همچون ,شور ,نشاط ,سرور, حرکت,احساسات ,عشق, خامی ,صداقت , راستی, قدرت و بسیاری از صفت های زیبا که خاص این کلمه چهار حرفی است

جوان این کلمه چهار حرفی با عمقی ژرف از معانی و واژگانی همچون ،شور ،نشاط ،سرور، حرکت،احساسات ،عشق، خامی ،صداقت ، راستی، قدرت و بسیاری از صفت های زیبا که خاص این کلمه چهار حرفی است.

از میان تمامی فصول زندگی انسانها جوانی از اهمیت خاص و ویژه ای برخوردار است، به عبارتی این دوره را بهار زندگی می دانند و پایه های اساسی شخصیت هر فردی در این دوران بنا می شود چرا که در این دوران تمام خصوصیات و تواناییهای انسانی به اوج شکوفایی و کارایی رسیده اند و به راحتی قابل انعطاف می باشند.لذا از همین رو دوره جوانی تاثیر بسزایی اولا در ساختن شخصیت فردی افراد و ثانیا در شکل دهی شخصیت جامه موثر است.

تحقیقات جامعه شناختی و جمعیت شناسی گویای این مهم می باشند که جوامعی که دارای جمعیت جوان هستند در مقایسه با جوامع دیگر ،فعالتر ،پویاتر و دارای تحرکات اجتماعی بسیار بالاتری هستند.

در چنین جوامعی که از نرخ سنی جوانتری برخوردارند تغییرات به صورت محسوس تری قابل مشاهده هستند و از همین رو برنامه ریزی برای جوانان از جمله اولویتهای اساسی در این جوامع محسوب می شود.

اگر حکومتها و تصمیم سازان یک جامعه نتوانند جمعیت جوان خود را به درستی پرورش و حمایت نمایند ،آینده جامعه خود را با خطری جدی رو به رو خواهند ساخت، چرا که جوانان نوگرا و تاثیر پذیرند و همواره تلاش می کنند محیط اطراف خود را همرنگ ذهنیت خود بسازند و جامعه را با آرمانهایشان همسو نمایند ودر نقطه مقابل جوانان الگوپذیرو جستجو گر هستند چرا که در این دوران از نیروی اندیشه و تدبیر کمتر استفاده می شود و آثار جوانی در هاله ای از غریزه ها گرفتار می شوند.

ارزشمند بودن این دوره در سخن رسول الله صلی الله و علیه واله اینگونه بیان می شود که آن حضرت جوانان را به پختگی،اندیشمندی و استفاده از تجربه دیگران فرا خوانده و در سخنی کوتاه بلندی این حقیقت را به این صورت آشکار می سازد که‹‹ بهترین جوانان نزد شما کسی است که پیشه پیران در کار آزمودگی، محتاط و هوشمند باشد و بدترین پیران شما کسی است که همچون جوانان شتابزده ،پر هیجان و غافل عمل کند››

پس میتوان نتیجه گرفت که گذراندن دوره جوانی نیاز به برنامه ریزی، مراقبت و صحه صدر بیشتری دارد.جوانی مرحله ای بسیار حساس از زندگی هر فرد می باشد که اگر خانواده ها و خود افراد نتوانند از این مرحله به سلامت بگذرند، زندگی آینده آنان دچار مشکلات خدشه ناپذیری می گردد که در این راه شناخت کامل از سلایق و گرایشهای جوانان توسط نهادهای فرهنگی ومتعاقب آن آموزش های همه جانبه و فرهنگ سازی صحیح می تواند تاثیر شرگرفی در داشتن جامعه ای سالم در نسل های بعدی بگذارد.

جوان و جوانی از گذشته تاریخ بشربا بحران روبه رو بوده است و اینگونه نیست که بحران جوان بودن خاص ده های اخیر باشد همانگونه که با نگاهی به مطالعات مردم شناختی که ریشه در فرهنگ و آداب و رسوم جوامع مختلف دارد می توان به راحتی حساسیت این دوران را مشاهده کرد، اقوام مختلف برای گذر از این مرحله برای دختران و پسران خود مراسم و تکالیف وآموزشهای متفاوتی برگزار می کنند که ریشه این نوع تفاوتها در ارزشگزاری های جوامع وهمچنین در نوع تفکر و فرهنگ یک قوم یا ملت است.

یکی دو قرن قبل بلوغ زیستی (جنسی) و اقتصادی همزمان حادث می شد و جوانان با رفتن به مزرعه و یا شکار و یا جنگ با دشمنان به بلوغ اجتماعی و اقتصادی نیز دست می یافتند و به دنبال آن می توانستند معیشت خود را تعیین کرده و تشکیل خانواده دهند و مشکلات زیستی و جنسی خود را برطرف کنند.

اما با پیچیده تر شدن جوامع و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی میان بلوغ زیستی و اقتصادی آنها شکاف عمیقی رخ داده است که این شکاف باعث بروز مشکلات زیستی،روانی و اجتماعی برای جوانان گردیده است.اما یکی از مهمترین و ریشه ای ترین مسائل جوانان که می تواند در شخصیت یابی آینده مردم یک جامعه موثر باشد مساله آلگوهای هویتی است که افراد در دوران جوانی به آنها گرایش دارند .

از منظر متفکران علوم اجتماعی جوامعی که الگوهای فرهنگی مقبول و مناسب تری که مورد پذریش جوانان آن جامعه باشد را دارا هستند، جوانان آنها و متعاقب آن جامعه آنها نیزاز نظر بسیاری از فاکتورهای اجتماعی مقبول تر خواهد بود.

امروزه شاهد هستیم جوامع توسعه یافته و مدرن که ریشه های تاریخی آنها بیش از چند صد سال تجاوز نمی کند به دنبال ساختن اسطوره ها و به عبارتی الگو ها و سمبل هایی خاص برای جامعه خود می باشند تا بتوانند این نقصان را در هویت یابی جوانان خود از بین ببرند.

بعنوان مثال می توان به (اسپایدرمن) و (ماتریکس) درفرهنگ امروزین آمریکا اشاره کرد که دائما در فیلمهای پرخرج هالی وودی شاهد به تصویر کشیدن آنها می باشیم.

با همه این اوصاف بحث جوان و جوانی از بسیاری جهات قابل بررسی و تحقیق و تحلیلهای بسیاری می باشد که در این مقاله فقط به برخی جنبه های مهم آن میتوان اشاره کرد.

جوانان جامعه امروز ما را جوانان نسل سوم می نامند، چرا که بین این نسل و نسل اول که همان جوانانی بودند که انقلاب کردند و نسل دوم جوانانی که جنگ هشت ساله را تجربه کردند و جوانان امروز که فارغ از این دو تجربه بوده اند در نگرشها و ارزشهای فردی تفاتهای شایان ذکری با جوانان دو نسل قبل خود دارند.

ویژگی های روانی و شخصیتی که نسل سومی ها برای خود می شمارند:

▪ بی انگیزه

▪ نامقاوم

▪ کم طاقت

▪ کم صبر

▪ تنبل

▪ گیج

▪ بی هدف

▪ سردرگم

▪ نا امید

▪ سرخورده

▪ افسرده

▪ مظطرب

▪ پرخاشگر و دارای شخصیت تحقیر شده توصیف می کنند.

دلیل اصلی این نابسامانی روانی و شخصیتی جوانان نسل سوم جامعه را میتوان به علت بی برنامگی اسباب هویت یابی جوانان توسط دولت ها دانست.در عصر حاظر به دلیل انقلاب الکترونیک و انفجار اطلاعاتی ،یعنی تسط قدرتهای بالا بر فرودست و القائات ارزشی توسط آنان باعث بروز تزلزل در هنجارهای سنتی و بروز نوعی هرج و مرج گردیده و متعاقب آن باعث بروز بحران هویت یابی در جوانان جامعه شده است.

موضوع مهم دیگری که در بحران هویت یابی جوانان بسیار موثر است قطع ریشه های تاریخی جوانان، بحران در الگوسازی های مورد قبول، نادیده انگاشتن نیازجوانان و جامعه پذیری مغشوش جوان در جامعه است که از مهمترین ویژگیهای حاکم بر نظام تربیتی جوانان انقلاب اسلامی بوده است.

مجموعه این شرایط نوعی از بحران را برای نسل سوم وچهارم جامعه فراهم آورده است که با روی آوردن به سوی فضای مجازی (اینترنت) ،مصرف مواد الکلی و مواد مخدر و توهم زا،گسترش روابط نامشروع و استقبال از مدهای عجیب و... همراه بوده است.

جامعه ما در روند هویت یابی جوانان تاثیری مثبت نداشته ، بلکه به دلیل برخی از بی نظمی ها و نابسامان بودن برنامه ها مساله برعکس بوده و فضای اجتماعی به شکل منفی در جریان هویت یابی جوانان جامعه موثر واقع شده. در همین خصوص بر اساس تحقیقات فراوانی که در زمینه های اجتماعی و فرهنگی صورت پذیرفته و نتایج آنها کاملا گویای این مهم می باشد که روند جامعه پذیر کردن جوانان در اجتماع بسیار منفی بوده است و باعث نتایج عکس گردیده به گونه ای که تفاوت میان نسل اول و نسل سوم و چهارم بسیار زیاد و شاید غیر قابل اندازه گیری باشد.

حال با این همه اوصاف چه باید کرد و چگونه می توان شکاف میان جوانان نسل سوم را با نسل اول و دوم کاهش داد؟

به نظر می رسد که مدیران و مسئولان و برنامه ریزان مسائل فرهنگی و اجتماعی با سرعت بسیار کمتری نسبت به جوانان در حال حرکت و دگرگونی می باشند و این در حالی است که امروزه تغییرات فرهنگی در جامعه جوانان به سرعت هر چه بیشتر صورت می پذیرد و کنترل این تغییرات در جهت مثبت نیاز به دانش و اطلاعات جامع وبدون سوگیری ارزشی را خواستار است.

بنا به عقیده دورکیم گذار از جامعه با همبستگی مکانیکی به جامعه صنعتی با خلاء ارزشی و سردرگمی و بی نظمی همراه است.

برنامه ریزان اجتماعی و فرهنگی می بایست از طریق شناسایی ارزشهای مقبول فرهنگی و هنجارمند نزد جوانان جامعه و تقویت این الگوها با توجه به عرف جامعه باعث تقویت ثبات وهمبستگی بیشتر بین جوانان گردند و زمانی این الگوها میتوانند تاثیر گذار باشند که نزد جوانان جامعه نیز مقبول طبع واقع شوند و در این زمان است که جوانان با الگوبرداری صحیح،معقول ،هنجاری ومورد طبع که ما به آنها معرفی کرده ایم میتوانند دارای هویتی ریشه دار و فرهنگی ارزشند باشند و در جهت رشد و شکوفایی شخصیت جامعه شان تلاش نمایند.

مساله بعدی تغییرات روز افزون در جامعه جهانی است که متعاقب آن جامعه ما نیز می بایست با شناخت صحیح و دقیق از ارزشهای جامعه جهانی و شناخت نکات مثبت ومنفی آن، جوانان جامعه را به سوی این نکات مثبت آن رهنمون ساخته و بلعکس، چرا که در مبحث جهانی شدن با از دست رفتن مفاهیم زمان و مکان و نسبی شدن فرهنگ و تکثر گرایی رو به رو هستیم .

جهانی شدن از طرفی فرصت آفرین و از طرفی خطر آفرین می باشد، با از بین رفتن مفهوم مکان هویت سازی مکانی مخدوش می شود . هویت بر تداوم استوار است و تداوم نیز در چهارچوب زمان معنا میابد .زمان خطی زمانی بوده که فرد با دیگر اجزای جامعه ،گذشت آن را آگاهانه تجربه می کرد.فرایند جهانی شدن نه تنها منابع هویت بلکه امکانات هویت سازی را نیز افزایش میدهد و آزادی عمل فرد را بالا میبرد و در عین تضعیف قومیت گرایی و منطقه گرایی به نوعی در تقویت آن نیز موثر است .پس توجه و پی گیری تغیررات عظیم در سطح جهان و مطالعه و تطبیق آن در جهت مثبت فرهنگ خودی از نکات بسیار مهم در امر جوانان می باشد.

اما در مبحث جوانان جامعه ما باید با سرمایه گذاری در زیرساختها ،یعنی حل معضل بیکاری ، مسکن ، تسهیل ازدواج ،و .. را از بین ببریم و با سرمایه گذاری در بخش تربیتی و هویتی جوانان بتوانیم نقش اجتماعی و فرهنگی آنان را با توجه به تغییرات ارزشی عظیم امروز در جامعه اصلاح نماییم و می بایست به این فرمول فرهنگی و اجتماعی توجه کنیم.

مهدی میرآخوری

منابع:

www.satrapart.blogfa.com

www.anthropology.ir

www.nasirboushehr.com

www.hawzah.net

www.magiran.com