وجدان یک لیبرال

اثر پل کروگمن اقتصاددان آمریکایی که نام اصلی اش «وجدان یک لیبرال» است اخیرا به زبان فرانسه ترجمه شده است

اثر پل کروگمن اقتصاددان آمریکایی که نام اصلی‌اش «وجدان یک لیبرال» است اخیرا به زبان فرانسه ترجمه شده است. مترجم این کتاب این نام را تغییر داده تا از بروز سوءتفاهم‌ها و بدفهمی‌ها جلوگیری کند. این تغییر نام نشأت گرفته از ضرورت‌های فن ترجمه است. زیرا در کشور فرانسه لیبرال لقب کسی است که مدافع و ایدئولوگ بازار آزاد و مخالف سرسخت دولت معیشتی است. پل شملا مترجم فرانسوی این کتاب نام «آمریکایی که ما می‌خواهیم» را انتخاب کرده تا از این طریق خواننده را در فهم هر چه بیشتر اثر کمک کند. ویراستار این اثر که مانند کروگمن از برداشت ناصحیح خوانندگان از واژه لیبرالیسم آگاه است قبل از آنکه نام «آمریکایی که ما می‌خواهیم» انتخاب شود، ترجیح داد این کتاب با عنوان «وجدان یک دموکرات» منتشر شود.

با این وجود می‌دانیم که در ایالات متحده یک فرد «لیبرال» در جناح چپ قرار می‌گیرد. ریمون آرون در سال ۱۹۵۹ گفته بود «وقتی آمریکایی‌ها می‌گویند» او لیبرال است «می‌خواهند بگویند آن فرد به برابری نژادها و برابری اجتماعی اعتقاد دارد و با کاپیتالیسم مخالف است و به‌ویژه با اصلاحات موافق است.» این عنوان به کسانی اطلاق می‌گردد که از طرح نیودیل فرانکلین روزولت (۱۹۴۵-۱۸۸۲) دفاع می‌کنند؛ طرحی که به منظور مقابله با رکود بزرگ اقتصادی سال‌های دهه ۱۹۳۰ ارائه شد و خواستار دخالت دولت‌ها به منظور تصحیح روند سازوکارهای بازار و تضمین توزیع عادلانه‌تر ثروت بود. نیودیل مجموعه‌ای از اصلاحات اقتصادی و اجتماعی بود که مبنای آن مقابله با کاپیتالیسم لسه فر بود.‌ این طرح در دوره‌ای ارائه شد که میلیون‌ها آمریکایی بیکار بودند. نیودیل بر این مبنا استوار شده بود که تنظیم و نظارت دولت بسیاری از مشکلات را حل و فصل خواهد کرد.

روشنفکرانی که این طرح را ارائه کردند مانند روزولت «لیبرال‌ها» نامیده شدند. پل کروگمن در این نحله فکری جای می‌گیرد. او امیدوار است که استیلای راست جمهوریخواه بر آمریکا پایان یابد و «نیودیل به سرانجام رسد». پل کروگمن توضیح می‌دهد که چگونه راست آمریکا با کاهش مالیات‌ها این برنامه بزرگ را از سال‌های ۷۰ به نفع اقلیتی کوچک نابود کرده است.

کروگمن در این داستان هیجان‌انگیز که رویارویی‌های ایدئولوژیک با نئومحافظه‌کاران و صعود سرسام‌آور درآمدهای بالا را تشریح می‌کند از برداشت‌های سیاسی و ایدئولوژیک تحولات و دگرگونی‌های اقتصاد و جامعه آمریکا دفاع می‌کند. به اعتقاد وی ایالات متحده فاقد طبقه متوسطی مانند سال‌های دهه ۱۹۵۰ است و برابری شانس‌ها به «توهمی ناب» تبدیل شده است و درآمدهای مدیران و کادرها افزایش سرسام داشته است اما این موضوع‌ها به توسعه ذاتی بازار و به تلاش‌های مرتبط با جهانی شدن قابل انتساب نیست. کلید جای دیگری است: شاه‌کلید این ماجرا در رویکردی سیاسی است که بنای نیودیل و سپس نابودی آن را مدیریت کرد.

در سال‌های ۱۹۴۰-۱۹۳۰ نهادها و هنجارهایی پیش‌بینی شدند که نابرابری را محدود می‌کردند: «در مقابل از سال‌های دهه۱۹۷۰» این نهادها و هنجارها ویران شدند. ویرانی این نهادها به افزایش نابرابری منجر شد. روند تحولات این نهادها و هنجارها و تصمیمات سیاسی که در قبال آنها اتخاذ شد در داستانی مهیج «صعود و سقوط طبقه متوسط آمریکا» را تشریح می‌کند. برای نیل به این دگرگونی باید به «تراکم بزرگی» که با نیودیل آغاز شد برگردیم: این هدف با کمک نظارت بی‌سابقه دولت، «افزایش قدرت سندیکاها» و به‌ویژه «با سیاست مالیاتی» که در ابعادی گسترده با درآمدهای بالا مقابله می‌کند تحقق می‌یابد. روزولت و جانشینش هری ترومن از سال‌های ۱۹۴۵ تا ۱۹۵۳ «با توزیع حیرت‌انگیز درآمدها و ثروت به نفع اقشار پایین جامعه، برابری را بیشتر از گذشته در جامعه، آمریکا حاکم کرد» و تا حدود زیادی توانست برنامه خود را با موفقیت عملی کند. برنامه «تراکم بزرگ» و تداوم آن دلیلی موجه بر «نقش اساسی نیروهای اجتماعی و نفی دست نامرئی در توزیع درآمدهاست» بنابراین بر فرض اینکه این دو نمود تاریخی موفق شدند ایالات متحده را تغییر دهند، این پرسش مطرح می‌شود چرا دموکرات‌ها نمی‌توانند از این تجربه‌ها بهره‌برداری کنند؟ کروگمن دستیابی به این مهم را وظیفه‌ای دشوار می‌داند. او اعتقاد دارد «اعتدال بزرگ» از «تراکم بزرگ» واقع‌بینانه‌تر است زیرا نیودیل از بحران بزرگ و جنگ تفکیک‌ناپذیر است. دلیل دوم اینکه در سال‌های دهه۱۹۷۰ حزب جمهوریخواه را انقلابیونی تصرف کردند که می‌خواستند قرن بیستم را مغلوب کنند. نبرد این «محافظه‌کاران جنبشی» با درهم شکستن سندیکاها تاثیراتی قبل ملاحظه را بر جای گذاشت.

اما باز هم جای امیدواری وجود دارد به‌ویژه اینکه به اعتقاد کروگمن اینکه ایالات متحده در بنای دولت رفاه مانند ملت‌های بزرگ اروپایی موفق نشده است ناشی از «نژادپرستی» جنوب بوده است: وقتی که در سال‌های دهه ۱۹۶۰ حزب دموکرات از جنبش حقوق مدنی دفاع کرد ائتلاف نیودیل متلاشی شد. جمهوریخواهان از نارضایتی شمار فراوانی از آمریکایی‌ها بهره‌برداری و مقدمات شکست نیودیل را فراهم کردند. آنها با تکیه بر گفتمان نژادپرستی شمار فراوانی از آمریکایی‌ها را علیه نیودیل سازماندهی کردند.

مطالعات اخیر نشان می‌دهد که نژادپرستی و عدم تساهل به خصوص زمانی که سفیدهای آمریکا کمتر شده‌اند کاهش می‌یابند این در حالی است که تقاضای مراقبت اجتماعی رو به افزایش است و این موارد مایه امیدواری است.

جامعه آمریکا را بدگمانی و سوءظن فراگرفته و بسیاری با این موضوع که آمریکا تنها کشور ثروتمندی است که به دلیل وزن بیمه‌کنندگان خصوصی حمایت‌های پزشکی از شهروندان را تضمین نمی‌کند مخالف هستند. تاسیس سیستم تامین اجتماعی همگانی که همه را تا آخر عمر تحت پوشش خود قرار دهد با استقرار مدلی برگرفته از آلمان و فرانسه در آمریکا ضرورت دارد. «این نیودیل جدید» به مبارزه علیه نابرابری‌ها منجر خواهد شد و احیای مالیات و افزایش حقوق حداقلی و قدرت سندیکاها را در پی خواهد داشت. گاهی اوقات تفاوت‌های ظریف در این مانیفست درخشان آرمان‌های لیبرالی نمایان می‌شوند. برای اینکه برتری مدل‌های اروپایی اثبات شود آنها را آرمانی جلوه می‌دهند اما به سیر تحولات‌شان توجهی نمی‌شود. اگرچه راست آمریکا همواره محکوم می‌شود اما عملکرد دموکرات‌ها نیز از سال‌های دهه ۱۹۶۰ نقد نشده است. در مورد بنیان‌های تفکر «لیبرال» نیز چندان روشنگری نشده است. از جان دوی تا رونالد دورکن هیچ اقتصاددان و هیچ فیلسوفی نمی‌تواند از دیدگاه خود در این مورد دفاع کند.

اثر پل کروگمن در فرانسه پرسش‌هایی را در مورد معنای لیبرالیسم مطرح می‌کند؛ لیبرالیسمی که در فرانسه معنای دیگری از آن مراد می‌شود. این کتاب تصویری زیبا از سنت بزرگ پیشرفت‌گرایی آمریکا را نمایان می‌کند که راست محافظه‌کار همیشه خواسته است آن را دفن کند.

ترجمه: مجتبی نجفی

منبع: لوموند