رادیو رسانه بلامنازع روزهای بحران

این که می گویند هر رسانه ای تعریف و کارکرد خود را دارد و تولد هیچ رسانه جدیدی نمی تواند رسانه ای قدیمی تر را به مرگ محکوم کند, سخن بیراهی نیست

این‌که می‌گویند هر رسانه‌ای تعریف و کارکرد خود را دارد و تولد هیچ‌رسانه جدیدی نمی‌تواند رسانه‌ای قدیمی‌تر را به مرگ محکوم کند، سخن بیراهی نیست.

واقعا هر رسانه‌ای در دنیای امروز ما که عصر ارتباطات نام دارد، کارکردهای بی‌بدیل و مختص خود را دارد؛ کارکردهایی که جزو امتیازات آن رسانه محسوب می‌شود.

مثلا تلویزیون مبتنی بر تصویر است و مخاطبان ویژه خود را دارد. اینترنت خاصیت متفاوتی به نسبت تلویزیون دارد و قشر خاصی از مردم کاربران دائمی آن هستند. رسانه‌های کاغذی تعریف و کارکرد ویژه خود را دارد و رادیو هم برای خودش خصوصیاتی دارد که آن را در برخی موارد حتی در همین عصر ارتباطات منحصر به فرد می‌کند.

کارشناسان رسانه برای رادیو کارکردها و ویژگی‌هایی متعددی تعریف کرده‌اند، اما مهم‌ترین آنها که شاید هر کدام از ما بارها درباره آن شنیده‌ایم، این است که رادیو قدرت عمل سریع دارد، کم‌هزینه و قابل دسترسی آسان است.

این سه ویژگی یعنی سرعت، کم‌هزینه بودن و دسترسی آسان، باعث شده رادیو بخصوص در شرایط و زمان‌های خاص و بحرانی بیشتر به کار بیاید و اصلا به همین دلیل است که گاهی از رادیو بعنوان رسانه مواقع بحرانی یاد می‌کنند.

همین رادیو در دوران جنگ تقریبا همه‌جا همراه مردم بود و اخبار را در سریع‌ترین زمان ممکن منعکس می‌کرد. شاید برخی بگویند آن زمان تلویزیون و مطبوعات مثل الان رونق نداشت و مردم تنها یک محل مراجعه داشتند که آن هم رادیو بود. درست است که تلویزیون آن روزها مثل الان توسعه پیدا نکرده بود، مطبوعات هم رونق امروز را نداشت، از اینترنت هم خبری نبود، ولی مگر در مواقع مثلا موشک‌باران کسی می‌توانست تلویزیون خانه‌اش را با خودش داخل پناهگاه ببرد یا مگر همان دقیقه، روزنامه و مجله‌ای منتشر می‌شد که بخواهد اطلاع‌رسانی کند. اینترنت هم اگر بود، آیا می‌توانست براحتی رادیو همراه مردم باشد؟ ولی هر کسی، هرجا یک رادیو کوچک همراه خود داشت، آخرین اخبار را می‌گرفت.

اصلا چرا راه دور برویم؛ چند سال پیش که زلزله‌ای تهران را لرزاند و بسیاری از مردم شبی را تا صبح در خیابان‌ها گذراندند، فقط رادیو کنار آنها بود.

به عبارت دیگر، در سبد مایحتاج هر خانواده‌ای برای یک شب بیرون از خانه ماندن یک رادیو هم وجود داشت. واقعا در شرایط بحرانی، رادیو همراه مردم است. تلویزیون برای ارائه خبر به تصویر نیاز دارد. تهیه تصویر زمان و هزینه مورد نیاز خودش را می‌خواهد، ولی رادیو مبتنی بر صداست و در کمترین زمان می‌تواند خبری اعلام کند و چون براحتی و همه‌جا قابل دسترسی است، انتخاب اول مردم در شرایط بحرانی می‌شود.

وقتی زلزله، آذربایجان را لرزاند، صداوسیمای مرکز آذربایجان با راه‌اندازی ایستگاه رادیویی «امید» در منطقه، دو کارکرد مهم را به‌عهده گرفت؛ اول این‌که به مردم زلزله‌زده برای دریافت کمک‌ها و حل مشکلاتشان کمک می‌کرد و به آنها روحیه می‌داد و دوم با برقراری ارتباط با شبکه‌های مختلف رادیو، اطلاع‌رسانی لحظه به لحظه از مناطق زلزله‌زده را به‌عهده گرفت.

این ایستگاه رادیویی موقت که به زیبایی، امید نام گرفته بود، نقش موثری در اطلاع‌رسانی به‌عهده داشت و یک بار دیگر ثابت کرد رادیو، رسانه بلامنازع روزهای بحرانی است.

مردم زلزله‌زده در آن شرایط خاص و بحرانی دسترسی به اینترنت و فضای مجازی نداشتند، در خانه‌های آوار شده هم کمتر خبری از تلویزیون بود، اما رادیو راحت‌تر می‌توانست در اختیار آنها قرار بگیرد.

ایستگاه موقت رادیویی امید با در نظر گرفتن دو گروه مخاطب (مردم زلزله‌زده و دیگر مردم ایران) دو کارکرد مهم را به‌عهده گرفت و نشان داد ایستگاه‌های موقت رادیویی گاهی چه نقش تاثیرگذار و تعیین‌کننده‌ای می‌تواند داشته باشد.

فریبا رحمانی