غمنامه‌ای برای یاسمن‌ها

اگر‌هاملت زنی نا شناس می‌بود
هرگز کسی روزی او را نمی‌شناخت
شیدای مردی پر خطر
این‌که محبوب تو باشم یا نباشم
مساله ‌این است!
نامه‌ای از ‌هاملت، عنوان یکی از شعرهای غاده السمان، …

اگر‌هاملت زنی نا شناس می‌بود

هرگز کسی روزی او را نمی‌شناخت

شیدای مردی پر خطر

این‌که محبوب تو باشم یا نباشم

مساله ‌این است!

نامه‌ای از ‌هاملت، عنوان یکی از شعرهای غاده السمان، شاعر عرب زبان است که تا به حال اشعارش به بسیاری از زبان‌های اروپایی و آسیایی ترجمه شده است. او در سال ۱۹۴۲ در دمشق به دنیا آمد. پدرش احمد السمان، وزیر آموزش و پرورش سوریه بود. او از دانشگاه سوریه لیسانس ادبیات انگلیسی خود را گرفت و موفق به اخذ فوق لیسانس و دکترای ادبیات انگلیسی از دانشگاه بیروت و لندن شد.

غمنامه‌ای برای یاسمن‌ها در سال ۱۹۹۶ به چاپ رسیده و برای نخستین بار سال ۱۳۷۷ توسط ابوالحسین فرزاد ترجمه و چاپ شده است. در بند کردن رنگین کمان، اولین کتاب شعر ترجمه شده از غاده‌السمان مورد توجه بسیاری از ایرانیان قرار گرفت و کتاب غمنامه‌ای برای یاسمن‌ها تا به حال دو بار تجدید چاپ شده است.

منتقدان غربی غاده‌السمان را با ویر‌جینیا ولف همانند دانسته‌اند. حتی در پژوهش‌های تطبیقی او را چون دوریس لسینگ، کیت شوپن و ایتالو کالوینوش برشمرده‌اند; هر چند که السمان معتقد است: «هر نویسنده‌ای فرزند زمان و محیط خود است و حتی قهرمانانش نیز چنین‌اند اما نهایتا هم در عمق به گونه‌ای با هم شبیه‌اند شاعری چون من سعی می‌کند تا به حقایق مشترک و جاودانهء انسانی مثل درد، عشق و مرگ بپردازد برای همین به دیگر نویسندگان شبیه به نظر می‌رسم.» عبدالحسین فرزاد مترجم این کتاب نیز که گفت‌‌وگویی با این شاعر انجام داده است او را با فروغ فرخزاد که در میان شاعران زن ایرانی لحنی صریح دارد همانند می‌داند. هر چند خود السمان معتقد است: «فروغ بسیار شفاف است و قدرت زیادی برای آشتی دارد اما من بیش‌تر متمرد و مقاوم هستم.»

فرزاد معتقد است که شعر غاده السمان متاثر از شکست رمضان ۱۹۷۳ اعراب از اسراییل است و خود شاعر نیز این مساله را تایید می‌کند: «جهان عرب و ادبیات عرب متاثر از این واقعه است چرا که قضیهء فلسطین یک ماجرای جهانی و انسانی است و عدالت اقتضا می‌کند جهان اجازه ندهد چنین ظلمی‌دوباره اتفاق بیفتد.»غاده السمان ادبیات ایران را مانند هر عنصری از شرق به خود نزدیک می‌داند و به ویژه سینمای ایران را که گاه نمونه‌های بدیع و روشنفکرانه‌ای دارد می‌پسندد.»

او که سال‌هاست در فرانسه زندگی می‌کند بعد از پایان تحصیلات پسرش به بیروت باز می‌گردد. جنسیت در شعر السمان به خوبی مشخص است و به نظر می‌رسد آگاهانه سعی کرده است نگرش زنانهء خود را بدون محافظه‌کاری مطرح کند. این شاعر عرب که خود را پیرو اندیشه‌های فمینیستی رایج غرب نمی‌داند به خوبی نسبت به جایگاه نابرابرانه زن عرب و زن شرقی آگاه است.غمنامه‌ای برای یاسمن‌ها را نشر چشمه با قیمت ۸۵۰ تومان و در ۱۵۰۰ نسخه به چاپ رسانده است.

نامه یار غریزی‌ام یکی از شعرهای زیبای اوست:

محبوبم از سفر بازگشت

در من نگریست و گفت: «مرده‌ای»

و شب را گذراند

در حالی که در مزرعه‌های من می‌تاخت و گنجشکان مهاجر را صدا می‌زد

و شاخه‌های مرا با شبنم مهربانی و جنون آب می‌داد

سپیده دمان

گل‌های سرخ من با گرمی‌ و نور شکفتند

و گنجشکان به شاخسار من باز گشتند

و درختانم جوانه‌های شفاف و زرین در پوشیدند

آنگاه یار نفسی برآورد

دلتنگ

که: «باید بروم»