اینترنت رحمت یا زحمت

آسیب شناسی اینترنت برای خانواده های ایرانی

به رغم ارزش گذاری های فوق العاده ای که امروزه فناوری های نوین ارتباطی با آن روبه رو هستند، این موضوع هنوز از اتفاق آرای لازم برخوردار نیست. اینترنت یکی از کارآمدترین این رسانه هاست که در قدرت تاثیر آن تردیدی وجود ندارد. در برابر گسترش شگفت انگیز اینترنت، البته چالش هایی مشاهده می شوند که تحلیل ماهیت واقعی آنها مستلزم نزدیک تر شدن به خود حقیقی این چالش هاست. عده ای در مقابل بزرگ تر شدن اینترنت، آشکارا خاموشی را برگزیده اند و شاید بعضاً با رفتاری کلیشه ای گاه متعجب و گاهی نیز وانمود می کنند که نگران این روند خارج از کنترل هستند. دسته ای دیگر به طور کلی با این پدیده مخالفند و آن را مخل آرامش انسان می دانند. برخی هم عقیده دارند از زمانی که سر و کله انسان دانشمند پیدا شده است، انسان شریف از روی کره زمین ناپدید شده است. گروهی دیگر به صورت افراطی و در مقابل تکنیک گریزان، هواداران مطلق اینترنت محسوب می شوند. در این میان نیز البته کسانی هستند که معتقدند کاربرد منطقی فناوری ها می تواند تحت بعضی شرایط، عامل پیشرفت باشد.

حال باید دید درکنار گسترش و بهره برداری از اینترنت در کشور ما، اساساً با چه چالش هایی مواجهیم و برای کنترل و کاهش دامنه آسیب های ناشی از آن چه روش هایی را به کار بندیم؟ تردیدی نیست که مفهوم فناوری اطلاعات به عنوان یک پدیده رو به رشد و در ملازمت با تفکر انسان جدید به صورت جامع تر و بسیار فراگیرتر از آنچه به طور مثال از کشف نیروی بخار یا انقلاب صنعتی ناشی شده اند، جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی انسان را تحت تاثیر قرار داده است. البته باید این نکته را به طور متمایز مورد اشاره قرار دهیم که اینترنت بخشی از جنبه کاربردی فناوری اطلاعات است که خود به تنهایی پدیده ای چند وجهی و در عین حال بسیار پیچیده است. از سوی دیگر اینترنت درکنار خدمات متعدد و متنوعی که ارائه می دهد، مشکلات بسیاری را نیز پدید آورده است.

نوعی از مشکلات که پیش از این سابقه تاریخی واضحی در میان بشر نداشته اند. این، همه آن چیزی است که باید در بیان آن واقع بین و همه جانبه نگر باشیم. شیفتگی نسبت به یک پدیده یا وسیله جدید نباید قدرت داوری منصفانه را از ما سلب کند. اینترنت بسیاری از امور فرهنگی را به حوزه مصرف انتقال داده است به نحوی که «مصرف کردن» از هر نوع یا هرچیزی که باشد، با اندک تسامح به بخشی از ماهیت بشر امروز تبدیل شده است. منظور ما البته نقد دنیای مدرن و نکوهش تکنولوژی نیست- که در جای خود بحث بسیار مهمی است- بلکه بیان این نکته است که جامعه کاربران اینترنتی در کشور ما در کنار استفاده و بهره برداری از اینترنت، به آسیب ها و تهدیداتی که از این طریق ممکن است متوجه آنان شود، بسیار کمتر از آنچه مجاز و موجه است، توجه نشان می دهند.

جهان امروز و روابط حاکم بر جوامع انسانی، مانند گذشته از ساختارهای ساده تبعیت نمی کنند. بسیاری مفاهیم دچار دگرگونی شده و معناهای جدید به خود گرفته اند. اکنون در سایه تغییرات ناشی از فناوری های ارتباطی جدید مانند اینترنت، معادلات بین کشورها درگام اول، متاثر از به کارگیری قدرت نظامی و ابزارهای سخت نیست، بلکه استفاده از ابزارهای مختلف، از جمله رسانه ها و شبکه ارتباطات جهانی است. در رویکرد اخیر، قدرت های سلطه جو به جای به کارگیری مستقیم زور و خشونت به استفاده از قدرت نرم و ایجاد تغییرات هدایت شده از طریق مسالمت آمیز و مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر علاقه خاصی از خود نشان می دهند.

قدرت در مفهوم جدید و تحت عنوان «قدرت نرم» به ویژه از نوعی که در عرصه سیاست و روابط ظالمانه قدرت های سلطه گر و استکباری با دیگر کشورها سامان می یابد، غالباً محصول و برآیند تصویرسازی مثبت از خود، قدرت تاثیرگذاری غیرمستقیم توام با رضایت دیگران و اراده دیگران را تابع اراده خویش ساختن و مؤلفه هایی از این سنخ است و از سوی دیگر اینترنت بستر مهمی برای سامان دادن جنگ های رسانه ای است. ظرفیت های فراوانی که این رسانه ایجاد کرده است، سطوح مختلفی از اعمال قدرت نرم دشمن را نشان می دهد. سیطره قدرت های استکباری و صهیونیسم جهانی در عرصه اطلاع رسانی به خصوص اعمال فشار رسانه ای یک طرفه در اینترنت و سیاست های چندجانبه ای که از این طریق پیگیری می شوند، حداقل در کشور ما که مردم آن از الگوهای دینی و اخلاقی پیروی می کنند به بروز چالش هایی انجامیده است:

▪ ابعاد فرهنگی

- انتقال و انتشار هنجارها و نرم های ارزشی غربی

- بسترسازی برای تهاجم فرهنگی

- طرح مباحث انتقادی و ستیزه جویانه پیرامون موضوعات اعتقادی و اخلاقی

- ایجاد محرک های قومی برای تبادلات فرهنگی غیرقابل کنترل

▪ ابعاد اجتماعی

- شکل گیری ارتباطات نامتعارف بین نوجوانان و جوانان

- تغییر نقش های اجتماعی

-گسست بین نسلی

- فرو افتادن جوانان در باتلاق انحرافات اخلاقی

- پنهان سازی هویت

- ایجاد مطالبات اجتماعی و در نتیجه آن، افزایش تقاضا برای تغییر سطح طبقه ای

- تهدید بنیان خانواده از طریق اشاعه فساد در فضای مجازی

- تسهیل در ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه و گسترش روابط نامشروع مجازی

وجه برجسته ای از انحرافاتی که منشااینترنتی دارند از سیاست هایی ناشی می شوند که به طور سازمان یافته توسط سازمان ها و محافل مختلف آمریکایی- صهیونیستی طراحی و اجرا می شوند. برخی شاید گمان کنند شکل گیری ناتوی فرهنگی تنها به تحلیل و نظر ورزی های خام استوار است؛ اما واقعیت چنین نیست. مستندات غیرقابل انکاری وجود دارد که نشان می دهد استکبار جهانی در کشورهای اسلامی، همزمان با دنبال کردن دو خط مشی کلان اسلام ستیزی و گسترش فساد و فحشا، مشروعیت بخشیدن به روابط ناسالم جنسی را به عنوان یک برنامه جدی تخریب کننده تعقیب می کنند. شکل گیری خرده فرهنگ های اینترنتی از گذر گفت وگوهای اینترنتی- با زمینه ها و علایق متنوع- تعارض و کشمکش با فرهنگ رسمی و هنجارهای پذیرفته شده را دامن زده و اغتشاشات جدیدی را به نظام اجتماعی تحمیل می کند.

ارائه چند پیشنهاد

در بخش های مختلف این نوشته، موضوعات و ابعاد مختلفی از پدیده اینترنت و چالش های ناشی از آن را در ایران، مورد مطالعه- اجمالی- قرار دادیم. دیدگاه ها و مسائل اساسی این حوزه مهم فناوری و اثرات آن در ابعاد سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی مورد اشاره قرار گرفتند. ترسیم سیمای واقعی و حقایقی که در پس پرده رنگین و جذاب اینترنت نهفته است، البته کار ساده ای نیست. پرده افکندن از آنچه مستور است و گشودن رازهای سر به مهر، به ویژه با خصوصیات اعجاب انگیز دنیای مجازی، دانش و آگاهی و بصیرتی می طلبد که شکل مطلوب آن هنوز در حد یک آرمان باقی مانده است. با وجود این، جرات سرک کشیدن و دقیق شدن به آنچه پیرامون ما روی می دهند ملازمت انکارناپذیری با انسان بودن و احساس مسؤولیت در قبال هم خود و هم دیگران دارد. بنابراین با توضیح مختصر نتایجی که بر مباحث طرح شده مترتب است، این نوشته را به پایان می بریم.

- اکنون از طرفداران دو آتشه دهکده جهانی (مک لوهان) تا حدود زیادی کاسته شده است. نقدهای بیرحمانه ای که امروز درباره فناوری اطلاعات مطرح می شود، مبین آن است که بنیان مرجعیت مطلق فناوری اطلاعات تاحدود زیادی سست شده و اساس آن شکاف های جدی برداشته است.

- بسیاری از کشورهای کمتر توسعه یافته- حتی بعضاً توسعه یافته- رهیافت و استراتژی روشنی در مواجهه با خطرات و آسیب های ناشی از گسترش بدون برنامه اینترنت، طراحی و اجرا نکرده اند.

- سر برآوردن پدیده های جدید اجتماعیق€… اخلاقی و نوع خاصی از فساد و فحشا که به طور سازمان یافته «دمینوی» جرائم را در جامعه به حرکت درآورده است، کشف راهکارهایی برای مقابله با آنها را برای همه کشورها الزامی ساخته است.

- غالب کشورهای جهان تحت فشار افکار عمومی یا اصول حاکمیت ملی خود به امر کنترل اطلاعات در اینترنت و به طور مشخص به «فیلترینگ» توجه نشان می دهند. این اقدام درصدد است به حاکمیت آنارشیسم اخلاقی در فضای اینترنت خاتمه داده یا حداقل از دامنه آسیب های ناشی از آن بکاهد.

- ظهور جرائم سازمان یافته اینترنتی و مفاسد تکان دهنده ای که در نتیجه آن آشکار گردید، حتی کارآیی پروژه فیلترینگ را بدون انجام اقدامات اطلاعاتی و برخوردهای قضائی زیر سؤال برد. از این رو نه تنها در ایران بلکه در غالب کشورهای جهان و حتی در اروپا و آمریکای شمالی، جرائم به خصوص از نوع مفسده انگیز آن به شدت مورد توجه نظام پلیسی- قضائی قرار گرفت و قوانین بسیار سختی در این رابطه وضع گردید.

● سخن آخر

بخشی از آسیب های اینترنتی به طور اعم و مفاسد اینترنتی به طور اخص، در کشور ما علاوه براینکه از حمایت مالی و فنی دشمن برخوردار است، متاسفانه با ناآگاهی بخش عمده ای از کاربران نیز مرتبط است و این دو عامل در کنار فقدان یک درک مشترک بین مدیران و مسؤولان شرایط پیچیده ای را برای امر مقابله با مفاسد اینترنتی رقم زده است. بنابراین در کنار تدوین یک برنامه فرهنگی منسجم در حوزه اینترنت، استمرار اقدامات اطلاعاتی- امنیتی برای کشف شبکه های سازمان یافته جرائم به ویژه جرائم ضداخلاقی، جلوگیری از دسترس نامناسب به اینترنت، ممانعت از راه اندازی یا ادامه فعالیت پایگاه های غیراخلاقی و غیرقانونی، محدود کردن عملکرد جست وجو در وب برای برخی کلمات یا عبارات و. . . و حتی در اختیار قرار دادن نرم افزارهای امنیتی برای خانواده ها تا حدود زیادی دامنه مفاسد اخلاقی و فعالیت های ضد دینی را در عرصه اینترنت کاهش خواهد داد. اگرچه این مساله با افزایش آگاهی و درک صحیح کاربران و کاهش آسیب پذیری شدید آنها در محیط بیکران وب قطعاً تاثیری بیش از قطع دسترسی، انسداد صفحات و نظارت و کنترل ما بر اطلاعات رد و بدل شده دارد؛ اما تا تحقق آن بسیار فاصله داریم.

سید احمد حسینی