آغاز بازی بزرگ در خاورمیانه

سعود الفیصل, وزیر خارجه عربستان سعودی طی یک کنفرانس مطبوعاتی در ریاض, نسبت به آنچه که حمایت ایران از لبنان نامید, هشدار داد و تاکید کرد که این مساله بر روابط ایران با کشورهای عرب تاثیر خواهد گذاشت

سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان سعودی طی یک کنفرانس مطبوعاتی در ریاض، نسبت به آنچه که حمایت ایران از لبنان نامید، هشدار داد و تاکید کرد که این مساله بر روابط ایران با کشورهای عرب تاثیر خواهد گذاشت.

منظور فیصل از «کودتا» درگیری مسلحانه نیروهای حزب الله با حامیان دولت فواد سینیوره نخست وزیر لبنان در چند روز اخیر است.

عربستان سعودی مهمترین حامی دولت سینیوره در بین کشورهای عرب است در حالی که ایران از حزب الله پشتیبانی می کند.

در واقع هر کدام از دو کشور، تلاش می کنند تا متحدان خود را در لبنان تقویت کنند و از همین رو، درگیری بین حزب الله و دولت سینیوره، عملا حامیان آنان را رو در روی هم قرار داده است.

با آنکه سیاست رسمی دولت ایران، حفظ و گسترش رابطه با عربستان است، اما رسانه های دولتی به خصوص از زمانی که عماد مغنیه، فرمانده امنیتی حزب الله لبنان به طرز مرموزی در دمشق به شهادت رسید، تبلیغات جهت داری را علیه زمامداران سعودی به راه انداخته اند و بعضا این کشور را به دست داشتن در قتل عماد مغنیه و همراهی مخفیانه با اسرائیل متهم کرده اند.

در مقابل، عربستان نیز که دارای سیاست خارجی به شدت محافظه کارانه و محتاطانه ای است و عموما سعی می کند اختلاف های پنهان خود با سایر کشورها را علنی نکند، از زمان به بن بست رسیدن انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان، سیاست رسانه ای خود را علیه ایران تهاجمی کرده و مطبوعات فرا منطقه ای منتسب به خاندان سعودی، گزارش های متعددی درباره نفوذ منفی ایران در جهان عرب انتشار داده اند.

مقابله نظامی حزب الله با دولت سینیوره اما سبب شده است که عربستان سعودی احتیاط و مخفی کاری در روابط خود با ایران را کنار بگذارد و به طور علنی نقش جمهوری اسلامی در لبنان را به چالش بگیرد.

در حقیقت، اختلاف ایران و عربستان در مورد لبنان، بخشی از بازی کلان تری است که در منطقه خاورمیانه در جریان است.

اعراب متحد آمریکا در خاورمیانه بر این باورند که ایران با استفاده از خلا» قدرت ناشی از سرنگونی رژیم صدام حسین در عراق توسط ارتش آمریکا و احساسات ناشی از ادامه اشغال سرزمین های عربی توسط اسرائیل در بین مسلمانان منطقه، نفوذ خود را در خاورمیانه گسترش داده و در صدد است که با استفاده از این نفوذ، بر منطقه مسلط شود و نظم مورد دلخواه خود را بر اعراب تحمیل کند.

به همین علت، کشورهای میانه رو عرب، گسترش رابطه با دولت شیعه عراق را به فاصله گرفتن آن از ایران مشروط کرده اند و با ارائه یک ابتکار صلح به اسرائیل، خواهان حل نهایی مناقشه فلسطین هستند تا بدین وسیله زمینه های نفوذ ایران در کشورهای عربی از بین برود.

ایران به نوبه خود، هر گونه نفوذ منفی در دنیای عرب را رد می کند و حمایت خود از گروه های ستیزه جوی فلسطینی و حزب الله لبنان را اقدامی در جهت دفاع از منافع اعراب در مقابل اسرائیل معرفی می کند. منطق ایران در حمایت از گروه های فلسطینی و لبنانی، مورد قبول اعراب قرار نگرفته و ظاهرا هر چه زمان به پیش می رود، آنان نسبت به اهداف واقعی ایران بیشتر ظنین می شوند.

پیش از این رهبران حزب الله تاکید می کردند که سلاح های خود را برای مقابله با اسرائیل می خواهند و هرگز آن را در مناقشات سیاسی داخلی به کار نخواهند گرفت. این موضوع به ایران کمک می کرد تا در مقابل اعراب سیاست خود را صرفا سیاستی ضد اسرائیلی اعلام کند. هر چند که صفوف اعراب در مقابل ایران هنوز متحد نیست، اما به نظر می رسد که سعودی ها خواهان تشکیل جبهه ای علیه ایران در بین کشورهای عرب هستند. ظاهرا تلاش عربستان در جریان کنفرانس اخیر وزیران خارجه عرب در قاهره برای موضع گیری اجماعی علیه ایران و حزب الله به نتیجه نرسید و از همین رو، سعود الفیصل مجبور به اعلام موضع یکجانبه علیه ایران شد.

به نظر می رسد که سعودی ها برای وادار ساختن ایران به تغییر سیاست خود در لبنان و به طور کلی در خاورمیانه، مسائل داخلی لبنان را به اختلاف های فرقه ای ارتباط دهند. گر چه به نظر نمی رسد که ماهیت درگیری های جاری لبنان فرقه گرایانه باشد، اما شیعه بودن حزب الله و سنی بودن نخست وزیر لبنان، می تواند زمینه ای برای معرفی درگیری ها به عنوان اقدامی فرقه گرایانه فراهم آورد.

در این میان اما نقش قدرت های فرامنطقه ای مانند آمریکا و همین طور اسرائیل نیز در روابط ایران و اعراب در حال پررنگ شدن است.

اعراب محافظه کار که تاکنون نسبت به سیاست آمریکا در خاورمیانه تردیدهایی داشتند، اینک به طور فزاینده ای دست کم با بخشی از این سیاست که علیه نفوذ منطقه ای ایران به کار افتاده، هماهنگ می شوند.

اسرائیل نیز که همیشه بزرگترین دشمن اعراب معرفی شده، از مدت ها پیش می کوشد تا ایران را به عنوان دشمن مشترک اعراب و اسرائیل معرفی کند. به نظر می رسد وقایع لبنان، برخی از کشورهای عرب طرفدار آمریکا را تا اندازه ای متقاعد کرده است که نفوذ ایران در منطقه، خطرناک تر از اسرائیل است و این موضوع می تواند اعراب و اسرائیل را در صف واحدی علیه ایران قرار دهد.

در مجموع چنین به نظر می رسد که با وقایع لبنان، بازی بزرگ در خاورمیانه آغاز شده است، این بازی ممکن است به یک بی ثباتی گسترده یا سازش های تاریخی منجر شود.

نویسنده : احمد زیدآبادی