تنش علیه مسلمانان

جهان اسلام و غرب چالش ها و آینده

اسلام نه تهدیدی علیه ملت، مردم یا دین دیگری است و نه مخالف قوانین بین‌المللی حرکت می‌کند. اسلام‌هراسی، تعصبات ضد مسلمانی، تبعیض، قوانین بین‌المللی متناقض و متخلف و بیانیه جهانی حقوق بشر چالش‌های واقعی نه تنها برای غرب، بلکه برای تمام جهان هستند؛ تهدیدی علیه ثبات در روابط بین‌المللی و به طور ویژه ارتباط میان جهان اسلام و دنیای غرب.

این عملکردها و راهکارهای جاهلانه که دشمنی و خصومت، تبعیض و درگیری را تشدید می‌کند، توسط جیانی دمیشلز، در پاسخ به سئوالی درباره دلایل حضور مدام ناتو بعد از پایان مواجه میان غرب لیبرال و کمپ کمونیست، حمایت می‌شود. جیانی دمیشلز، نخست‌وزیر پارلمان اروپا در دهه نود قرن گذشته، موافقت می‌کند که مواجهه با کمونیسم دیگر مسئله نیست، اما می‌افزاید، یک مواجهه رو در روی دیگر است که می‌تواند جای آن را بگیرد؛ مواجهه میان دنیای غرب و جهان اسلام. وقتی روزنامه‌نگار نیوزویک می‌پرسد، چگونه می‌توان از این مواجهه اجتناب کرد، جیانی دمیشلز پاسخ می‌دهد که اروپا باید مسائل و مشکلاتش را حل کند، به طوری که مدل غربی بتواند جذاب‌تر و قابل قبول‌تر برای سایر مردم دنیا باشد و اگر اروپا در تعمیم بخشیدن مدل غربی شکست بخورد، دنیا جای بسیار خطرناکی خواهد شد.

چنین سخنانی از مقامات رسمی سطح بالای اتحادیه اروپا تهدید آشکاری علیه دنیای اسلام را با خود به همراه دارد. این سخنان نقض آشکار قوانین بین‌المللی و تجاوز صریح به حقوق مردمی است که می‌خواهند ویژگی‌های فرهنگی خود را حفظ کنند.

یک اعتقاد راسخ در میان مسلمانان رشد یافته که اسلام از بسیاری جهات مورد هجمه و تهدید قرار گرفته است. عقلای مسلمان در جهان اسلام می‌کوشند چنین شبهات و بدگمانی‌هایی را برطرف کنند و تئوری توطئه علیه اسلام و مسلمین را رفع کنند، با این استدلال که بدگمانی و ظن یکی از گناهانی است که آموزه‌های اسلام علیه آن هشدار می‌دهد. من خود شخصاً بیش از ربع قرن را از طریق فعالیت‌های فرهنگی، علمی و اطلاعاتی صرف از بین بردن این نوع تفکر کردم. به هر حال گاهی اوقات ما خود را در مقابل دلایل و استدلالاتی می‌یابیم که به چنین بدگمانی‌هایی اعتبار می‌بخشد و آن را باورپذیر می‌کند.

مردم جهان اسلام به آینده امید بسته‌اند؛ آینده‌ای که در آن روابط انسانی نوینی بر اساس اصول ادیان الهی و آرمان‌های بلند انسانی پایه‌ریزی شود و بدنه قانون ارتباطات میان دولت‌ها و افراد را بر اساس معیارهای مورد قبول بشریت اداره کند. به هر حال ظاهر امر نشان می‌دهد که غرب، به معنای ابرقدرت‌هایی که کنترل سیاست‌های بین‌المللی را در دست دارند، خلاف این مسیر را طی می‌کند.

سوزان نیکول، دستیار دکتر آلفرد ام. لیلینتال، تاریخنگار یهودی ضدصهیونیسم در مقاله‌ای که در تاریخ ۱۳/۷/۲۰۰۵ در اینترنت منتشر شد، می‌گوید: اگر واقعاً امریکا می‌خواهد سرزمین مادری ما را از حملات تروریستی مصون بدارد، ممکن است دانستن دلیل واقعی دشمنی آنها به ما کمک کند... آنها سعی دارند دلیل واقعی را به ما بگویند، اما ما گوش نمی‌کنیم. برای شنیدن و درک آن و دادن پاسخی مؤثر در این باره باید به تعصب و پیشداوری ملت‌مان نسبت به اعراب و سایر ملت‌های مسلمان برای بیش از نیم قرن اعتراف کنیم. ما دلیل دشمنی آنها نسبت به خودمان را ایجاد و خلق کردیم. این ما هستیم و نه آنها که اصطلاح متناقض و مضحک «برخورد تمدن‌ها» را مطرح کردیم و اکنون خود را در برابر نسل بعدی و نسل‌های بعد از آن می‌یابیم.

این یک دیدگاه کاملاً روشنفکرانه غربی است که می‌خواستم با شما در میان بگذارم، زیرا آشکارا نشان می‌دهد که غرب نباید به یک بلوک طبقه‌بندی شود. زیرا افرادی از این دست، افراد عاقل و منطقی‌ای هستند که امور را آن‌گونه که هستند، می‌بینند و در پی ایجاد صلح، همزیستی و گفت‌وگو میان تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و ادیان هستند.

امروزه دنیای اسلام با سازمان کنفرانس اسلامی شناخته می‌شود که ۵۷ عضو دارد و چهار کشور هم به عنوان ناظر عضو آن هستند، فدراسیون روسیه، پادشاهی تایلند، جمهوری آفریقای مرکزی و بوسنی- هرزگوین، به علاوه تشکیلات قومی مسلمانان ترک قبرس. بیش از ۱۰ سازمان اسلامی تحت حمایت سازمان کنفرانس اسلامی فعالیت می‌کنند، از جمله سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی، آیسسکو و بانک توسعه اسلامی.

با وجود این، باید تأکید کنیم که بیش از یک سوم جمعیت مسلمان دنیا که تقریباً یک ونیم میلیارد نفر تخمین زده می‌شوند، جزو کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی نیستند. این شامل مسلمانان هند، چین، آفریقای جنوبی، کشورهای عضو اتحادیه اروپا، کشورهای امریکایی و بسیاری مناطق دیگر جهان می‌شود. به همین دلیل است که ما در آیسسکو توجه خاصی به اقلیت‌های مسلمان و جوامع مسلمان ممالک دیگر داریم و می‌کوشیم پیوندهای فرهنگی و تمدنی این جوامع تبعیدی از وطن را با برادران دینی‌شان که عضو سازمان کنفرانس اسلامی هستند، تقویت کنیم.

اواخر ژوئن ۲۰۰۷ آیسسکو پنجمین جلسه سران مراکز و مؤسسات فرهنگی اسلامی در آسیای جنوب شرقی و منطقه اقیانوس آرام را در سنگاپور برگزار کرد. آیسسکو همچنین ششمین جلسه سران مراکز و مؤسسات فرهنگی اسلامی در امریکای لاتین و منطقه کارائیب را در سانتیاگو برگزار کرد. ما در آیسسکو استراتژی عمل فرهنگی در غرب را طرح‌ریزی کردیم که در دهمین نشست سالانه سران که در سال ۲۰۰۳ در مالزی برگزار شد، به تصویب رسید. این نشست عالی‌ترین بدنه قانونگذاری را در شبکه عملیات مشترک عمل اسلامی نمایندگی می‌کند. در چارچوب این استراتژی ما شورای‌عالی آموزش و فرهنگ در غرب را ایجاد کردیم که مسئول هماهنگی عملکرد مؤسسات آموزشی و فرهنگی اسلامی در کشورهایی است که جوامع و اقلیت‌های مسلمان در آن زندگی می‌کنند.

می‌خواهم از این فرصت آکادمیک استفاده کنم و تأکید کنم که خود اصطلاح «جهان اسلام» در اصل توسط شرق‌شناسان غربی ابداع شد. مجله‌ای با عنوان جهان اسلام (World Moslem The) در سال ۱۹۱۱ به زبان انگلیسی منتشر می‌شد. اما امروز این اصطلاح آن‌قدر اهمیت پیدا کرده است که بسیار فراتر از مرزهای جغرافیایی کشورهای مسلمان که به طور کلی مسلمانان را احاطه کرده رفته است، بدون در نظر گرفتن جایی که ممکن است در آن زیست کنند.

برای مثال مسلمانان در امریکای لاتین و منطقه کارائیب بخش جدایی‌ناپذیری از جهان اسلام به معنای تمدنی و فرهنگی به شمار می‌آیند، بدون اینکه وابسته به جغرافیای سیاسی کشورهای مسلمان باشند. مسلمانان هر کجا که باشند، حاملان پیام تمدن اسلامی، واعظان صلح، همزیستی و تفاهم میان مردم، تمدن‌ها و ادیان هستند.

این اتحاد تمدنی اسلامی قدرت ایجاد صلح و امنیت در جهان است، منبع روشنگری فرهنگی در همه جهات و نیروگاهی برای تلاش در جهت تقویت و استحکام همزیستی، تفاهم و گفت‌وگو میان فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و ادیان در جامعه بین‌المللی است.

ابرهای تیره امروز تصویر واقعی جهان اسلام را پوشانده، شاید در نتیجه منزوی کردن گروه‌های افراط‌گرای مسلمان که اینجا و آنجا در جنایت‌های تروریستی مشارکت می‌کنند، اعمالی که ما آن را به عنوان اعمال مخالف آموزه‌های اسلامی بشدت محکوم و مردود می‌دانیم. به هر حال نباید فراموش کنیم که بسیاری از کشورهای جهان اسلام خودشان قربانی این اعمال جنایتکارانه علیه بشریت هستند. بنابراین افکار عمومی مسلمانان در مقابل تمامی اشکال افراط‌گرایی مقاومت می‌کند و بدون هیچ محدودیتی و بی قید و شرط تروریسم را به هر شکلی نمی‌پذیرد، زیرا قبل از هر چیز باعث ایجاد پیشداوری‌های غیر منصفانه درباره اسلام و مسلمانان می‌شود.

قرآن کریم در آیه ۳۲ سوره مائده می‌فرماید: «هر کس شخصی را بی آن که کسی را کشته باشد یا فسادی در زمین کرده باشد بکشد، مثل این است که همه مردم را کشته است و هر کس شخصی را زنده بدارد، مثل این است که همه مردم را زنده داشته است». این آیه قرآن قوی‌ترین و فصیح‌ترین بیان از دیدگاه اسلام به تروریسم به هر شکلی که باشد، است. این آیه موضع قوی و محکم اسلام را در مقابل کسانی که مرتکب اعمال تروریستی می‌شوند، فارغ از اینکه انگیزه‌ها و اهداف‌شان چه بوده، نشان می‌دهد؛ جنایتکارانی که قاتل هستند و به هیچ کس غیر از خودشان اهمیت نمی‌دهند. بنابراین اینکه همه مسلمانان را برای اعمال گروهی که از مسیر اسلام و حاکمیت قانون منحرف شده‌اند، مسئول بدانیم، عادلانه و منصفانه نیست.ارتباطات میان دنیای اسلام و غرب باید بر اساس منافع مشترک، احترام به قوانین بین‌المللی و خدمت به خواسته‌های بشری در هر کجای دنیا ساخته شود.

اتفاقاتی که در کشورهای اسلامی به وقوع می‌پیوندد، ما را وادار می‌کند با هم بیش از پیش متحد شویم تا بر این بحران‌ها فائق آییم و آنها را حل کنیم. مهمترین این مسائل و بحران‌ها، بحران فلسطین است که با هر معیاری بسنجیم، جدی‌ترین چالش پیش روی این روابط است.در حالی که اسلام با مسائل و مشکلات به جا مانده از سیاست‌های استعماری استعمار قدیم و استعمار جدید دست و پنجه نرم می‌کند، افق‌های آینده به روی دنیای اسلام گشوده می‌شود. اسلام می‌کوشد شرایط و موقعیت خود را بهبود بخشد و با چالش‌های تمدنی که دائماً سخت‌تر هم می‌شوند، مواجه شود، از زمانی که رهبران کشورهای ابرقدرت بر سیاست فشار و تهدید اصرار می‌ورزند و در پی این هستند که یک الگوی تمدنی واحد برای سراسر دنیا به هزینه از بین رفتن ویژگی‌های تمدنی و فرهنگی مختلف مردم ارائه دهند.

معتقدم که همه ما چه در کشورهای اسلامی یا امریکای لاتین با چالش تمدنی‌ای مواجه هستیم که در پی آن است که اشتیاق ملت‌ها به آزادی، رشد و توسعه و صیانت از ویژگی‌های فرهنگی را از بین ببرد. بنابراین من با این خط‌مشی آکادمیک بر تقویت روحیه همکاری میان کشورهای امریکای لاتین که ما احترام فراوانی برای آن قائل هستیم، با مردم جهان اسلام و میان آنها و سایر ملت‌های جهان تأکید می‌کنم، زیرا تنها از این طریق است که می‌توانیم آینده مطمئنی برای بشریت بنا کنیم.

دکتر عبدالعزیر عثمان التواجری

ترجمه فیروزه درشتی

این نوشتار نخستین بار در تاریخ ۲۶ جولای ۲۰۰۷ به صورت سخنرانی در دانشگاه شیلی (مرکز مطالعات عربی) در سانتیاگو ارائه شد.