بخور نخورهای قبل و بعد از جراحی

توصیه های دکتر تیرنگ نیستانی به آنهایی که قرار است بروند زیر تیغ

یکی از سوالات رایج بین آنهایی که یکی از نزدیکان‌شان قرار است جراحی شود، این است که قبل و بعد از جراحی عمومی چه غذاهایی باید به بیمار داد تا سریع‌تر بهبود پیدا کند....

به هر حال، این مساله مشخص شده است که پاسخ به درمان، طول مدت بستری، روند ترمیم زخم‌ها و حتی عوارض بعد از عمل جراحی، تحت تاثیر وضعیت تغذیه‌ای بیمار می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال، اگر وضع تغذیه بیماری که زیر تیغ می‌رود خوب باشد و بعد از عمل هم از او با دقت مراقبت شود، او این شانس را خواهد داشت که سریع‌تر بهبود یافته و با حداقل عوارض، بیمارستان را ترک کند. بیمارانی که زیر تیغ جراحی می‌روند، گاهی مبتلا به سوءتغذیه تحت بالینی یا بالینی هستند. البته سوء تغذیه تحت بالینی شایع‌تر است و به این معناست که علایم واضح کلینیکی سوءتغذیه وجود ندارد ولی تغییرات بیوشیمیایی در سطح سلول ممکن است وجود داشته باشد که روی پاسخ بیمار بر درمان تاثیر می‌گذارد. اگر بیمار چنین وضعیتی داشته باشد احتمال آنکه دیرتر بهبود یابد یا دچار عوارض بعد از عمل شود، بیشتر خواهد شد. بنابراین، دو مساله در اینجا حایز اهمیت است؛ یکی مراقبت‌های تغذیه‌ای قبل از عمل و دیگری مراقبت‌های بعد از عمل که در این باره از دکتر تیرنگ نیستانی، متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی، به نکات جالبی اشاره می‌کنند.

بیماری که زیر تیغ جراحی می‌رود باید از نظر کالری‌های دریافتی، ریزمغذی‌ها و درشت‌‌مغذی‌ها اعم از کربوهیدرات‌ و پروتئین وضع مطلوبی داشته باشد. در این میان، پروتئین نقش مهمی را بازی می‌کند زیرا وقتی استرس جراحی به یک فرد وارد می‌شود به دلیل تغییر وضعیت هورمونی در حالت استرس شرایطی در فرد ایجاد می‌کند که به آن توازن ازتی منفی می‌گوییم. به عبارت ساده‌تر، میزان ازتی که از بدن دفع می‌شود از طریق ادرار و مدفوع به هر حال نسبت به ازت دریافتی بیشتر است و این به آن معنی است که ازت جزء سازنده و مهم و شاخص پروتئین است، یعنی اینکه پروتئین‌های بیمار در حال تجزیه است و دارد از دست می‌رود. به علاوه، ما چیزی به عنوان ذخیره پروتئین در بدن نداریم. پروتئین‌ها هر جایی که باشند، کارکرد دارند و این کارکرد وابسته به حیات و سلامت فرد است. وقتی بیمار انبار پروتئینی بدن را به درجاتی از دست می‌دهد به این معنی است که سلامت او در کوتاه‌مدت (و به ویژه در درازمدت) به خطر می‌افتد. لازم است فردی که زیر تیغ جراحی می‌رود در ابتدا حداقل از نظر میزان پروتئین مشکلی نداشته باشد و به اندازه مطلوب پروتئین دریافت کند که البته این دریافت باید در کنار تأمین نیاز به ریزمغذی‌ها باشد. بنابراین خوردن انواع منابع پروتئینی از گوشت سفید نظیر انواع ماهی و مرغ گرفته تا انواع گوشت قرمز به ایشان توصیه می‌شود.

در میان ریزمغذی‌ها برخی ارجحیت دارند که در درجه اول کلسیم است چون تحت شرایط استرس، دفع کلسیم در ادرار افزایش یافته و کلسیم هم مثل پروتئین ذخیره ندارد. درست است که می‌گویند استخوان‌ها محل انباشت و تجمع کلسیم است اما این به آن معنی نیست که بدن می‌تواند بدون حساب از این ذخیره کلسیم بردارد. در واقع کلسیم در استخوان نقش ساختمانی دارد بنابراین حضور آن حایز اهمیت است و چیزی نیست که بدن به راحتی از دست بدهد. در ضمن، جذب و متابولیسم کلسیم مثل دو دوست دست در دست به ویتامین D نیاز دارد که باید برای بیمار تامین شود. بعد از کلسیم و ویتامین D به ویتامین C می‌رسیم که به ویژه در بیمارستان‌ها اهمیت بالایی دارد چون در بسیاری از مواقع غذایی که به بیمار بستری شده در بیمارستان داده می‌شود، البته بسته به شرایط بیمار، از نظر بسیاری از مواد مغذی خوب است اما چون ویتامین C در میوه‌های تازه وجود دارد و به هر حال نگهداری و سرو میوه و سبزی در بیمارستان‌ها می‌تواند مشکل‌ساز باشد، به امید اینکه خود بیمار و همراهان او این مساله را تامین می‌کنند، خیلی از مواقع از سینی غذای بیمار حذف می‌شود. یادتان باشد که تامین ریزمغذی‌های نام‌برده اهمیت ویژه‌ای (چه قبل از عمل، چه بعد از عمل) دارد.

▪ اهمیت وزن متعادل

ـ مساله دیگر در مورد توجهات قبل از عمل به وزن بیمار باز می‌گردد. بیمارانی که قرار است تحت جراحی انتخابی قرار بگیرند و از قبل زمان‌بندی شده است، قطعا نباید مشکل وزنی داشته باشند. به این معنی که افراد مبتلا به سوءتغذیه چه اولیه و چه ثانویه باید قبل از جراحی به وزن طبیعی خود برسند و از طرف دیگر، افراد چاق یا خیلی چاق یعنی افرادی که نمایه توده بدنی آنها بالای ۴۰ تا ۴۵ است و اصطلاحا به آنها «فرا فربه» گفته می‌شود قابل جراحی نیستند چون خطر بی‌هوشی در آنها بالاست. این افراد باید وزن خود را کم کرده تا بعد برای جراحی آماده شوند. به این ترتیب ریسک عمل پایین خواهد آمد.

▪ ناشتا بودن قبل از عمل

ـ در جراحی‌هایی که در ناحیه شکمی یا قفسه سینه اتفاق می‌افتد و در جراحی‌هایی که به بیمار باید بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی داده شود، بیمار باید حتما ناشتا بوده و شب قبل از عمل مایعات و غذاهای سبک میل کند و حداقل ۱۲ تا ۱۴ ساعت قبل از عمل نباید چیزی خورده شود. این گرسنگی مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند، البته به این شرط که وضعیت تغذیه ای بیمار خوب باشد.

▪ طرز تغذیه‌ بعد از جراحی

ـ بعد از عمل، به ویژه در جراحی‌های شکمی و روده، بیمار باید هر چه زودتر تغذیه از طریق مجاری گوارشی را آغاز کند. اگر بیمار قابلیت بلع دارد باید ابتدا غذاهای نرم و اگر ندارد از طریق لوله باید غذا

را دریافت کند. بعد می‌رسیم به بحث ریزمغذی‌ها. مساله ویتامین C و D و ماده معدنی زینک یا روی که بسیار مهم هستند زیرا ویتامین C و زینک در بهبود سریع زخم بسیار اهمیت دارند که بهتر است با منابع غذایی ویتامین A همراه شوند. فراموش نکنید که زینک در غلات و انواع گوشت‌ها، ویتامین A در انواع گوشت‌ها و لبنیات و ویتامین C در انواع میوه‌ها و سبزیجات تازه به خصوص مرکبات وجود دارد و مصرف‌شان به تسریع روند نقاهت کمک می‌کند.

▪ میوه تازه بخوریم یا کمپوت؟

ـ خیلی‌ها می‌پرسند که برای بیمارانی که در بیمارستان بستری‌اند، آیا میوه‌ای بر میوه دیگر ارجحیت دارد یا نه؟ واقعیت این است که هیچ ارجحیتی وجود ندارد و همه میوه‌ها تقریبا ویژگی‌های مشابهی دارند. بعد از عمل جراحی بهترین میوه، میوه‌ای است که بیمار راحت آن را بپذیرد. جالب است بدانید که در اکثر مواقع بعد از گذشت دو روز از جراحی، میوه‌ای که از سوی بیماری پذیرفته می‌شود، موز است و چون نفخ در این وضعیت مشکل مهمی است که باید به آن توجه کرد، کمپوت میوه‌های دیگر نیز توصیه می‌شود.

سهیلا جوانپور