هیپوتیروییدی را با این دو دارو درمان کنید

نگاهی به درمان نارسایی تیرویید در سالمندان

آنجا که سخن از سوخت‌وساز بدن به میان می‌آید، شکی باقی نمی‌ماند که غده تیرویید و هورمون‌های آن بر عملکرد تمامی سلول‌های بدن اثر‌گذاری انکارناپذیری دارند. کم‌کاری غده تیرویید با علایم بالینی غیراختصاصی مانند خشکی پوست و در نهایت با پایین بودن سطح سرمی هورمون‌های تیروییدی تشخیص داده می‌شود و درمان آن شامل برطرف کردن علت کم‌کاری و تجویز تیروکسین است. هرچند که تشخیص آن در بیماران جوان کار دشواری نیست، در سالمندان نیاز به دقت بیشتری دارد؛ چرا که با علایم غیرمعمول تظاهر می‌کند...

● کم‌کاری اولیه و ثانویه

کم‌کاری اولیه تیرویید مربوط به بیماری خود غده تیرویید است. در این شرایط، هورمون محرکه تیرویید افزایش می‌یابد. شایع‌‌ترین علت آن، بیماری دستگاه ایمنی است. این بیماری اغلب ناشی از تیروییدیت‌هاشیموتو است و با گواتر آشکار و در مراحل بعدی تیرویید فیبروتیک (با عملکرد محدود یا بدون عملکرد) همراه است. در مقام دوم شیوع، کم‌کاری تیرویید متعاقب درمان با ید رادیواکتیو یا جراحی تیرویید پرکار یا گواتر قرار دارد. کم‌کاری ثانویه تیرویید زمانی اتفاق می‌افتد که هیپوتالاموس میزان ناکافی هورمون آزادکننده تیروتروپین تولید کند یا هیپوفیز میزان ناکافی هورمون محرکه تیرویید بسازد.

اگرچه در طول زندگی وجود غده تیرویید ممکن است چندان هم حیاتی فرض نشود، در سال‌های اولیه زندگی هورمون تیرویید برای عملکرد طبیعی مغز و تکامل سایر بافت‌های بدن لازم است. از سویی دیگر، هورمون‌های تیروییدی در تمام سنین متابولیسم پروتئین، کربوهیدرات و چربی را تنظیم می‌کنند. غده تیرویید با حفظ یک سطح متابولیسم مطلوب در بافت‌ها (که برای عملکرد طبیعی بافت‌ها ضروری است) باعث رشد طبیعی و بلوغ می‌شود.

● تیرویید هم پیر می‌شود

پیری بر تمام اعضای بدن اثر‌گذار است. غده تیرویید هم از این روند مستثنا نیست. تغییرات رخ داده در این غده شامل تغییرات آناتومیکی (بیشتر به صورت افزایش بافت فیبروز) و نیز تغییرات عملکردی (به دلیل کاهش تجمع‌ ‌تری‌یدوتیرونین) است، اما بسیاری از سالمندان با وجود افزایش سن، عملکرد تیروییدی طبیعی خواهند داشت.

هرچند که اختلالات تیروییدی در سنین بالا بسیار شایع است، تشخیص این مشکلات اغلب بحث‌برانگیز است. از آنجا که علایم و نشانه‌های بیماری غیراختصاصی‌اند، ناشی از بیماری‌های دیگری که همزمان فرد را گرفتار کرده‌اند تلقی می‌شوند و گاه نیز علایم را به روند طبیعی پیری نسبت می‌دهند، اما زیر نظر گرفتن دقیق علایم بیمار و پاسخ‌دهی وی به درمان‌های دارویی اولیه، پزشک را در تشخیص علایم و نشانه‌های کم‌کاری تیرویید هدایت می‌کند.

● نارسایی تیرویید

روند بی‌سروصدای کم‌کاری تیرویید و کاهش میزان هورمون‌های تیروییدی موجود در بافت‌های محیطی، به وضعیت بالینی منجر می‌شود که «نارسایی تیرویید» نام دارد. در میان افراد بالای ۶۰ سال جوامع، شیوع کم‌کاری آشکار تیرویید بین ۲ تا۱۰ درصد است. مصرف داروهایی مانند آمیودارون و لیتیوم اغلب باعث کم‌کاری تیرویید می‌شود. سایر فاکتورهای خطرساز برای نارسایی تیرویید عبارتند از سابقه خانوادگی بیماری تیروییدی، وجود آنتی‌بادی‌های ضدتیرویید در خون، پرتودرمانی ناحیه سر، گردن و سینه و ابتلا به سایر بیماری‌های دستگاه ایمنی.

ترشح ناکافی هورمون‌های تیروییدی یا کم‌کاری تیرویید به بروز علایم مختلفی شامل برادی کاردی، عدم تحمل به سرما، کندی ذهنی و جسمی در بیماران منجر خواهد شد. ممکن است در سالمندان شک به کم‌کاری تیرویید دیرتر از سایرین عارض شود. همچنین تظاهرات اولیه بیماری مانند ضعف و یبوست ممکن است روند طبیعی پیری تلقی شوند. از سوی دیگر، در سالمندان کم‌کاری تیرویید با علایم کمتری در مقایسه با جوانان تظاهر می‌یابد.

اندازه‌گیری سطح سرمی هورمون محرکه تیرویید، معمولا بهترین آزمون برای ارزیابی بیماری‌های تیروییدی تلقی می‌شود و به دلیل حساسیت و اختصاصی بودن آزمون توصیه می‌شود. افزایش سطح هورمون محرکه، نشانه خوبی برای کم‌کاری تیرویید است و کاهش آن به معنای پرکاری تیرویید.

● درمان‌های رایج

درمان کم‌کاری تیرویید شامل لووتیروکسین (تا زمان رسیدن سطح هورمون محرکه تیرویید به محدوده نرمال) است. برای هورمون‌درمانی جایگزین، انواع مختلفی از هورمون‌های تیروییدی وجود دارند، شامل تیروکسین (لووتیروکسین) صناعی، لیوتیرونین، ترکیباتی از هر دو هورمون صناعی و نیز عصاره استخراج شده از تیرویید حیوانات. بین آنها لووتیروکسین ارجح است. دوز معمول نگهدارنده لووتیروکسین شامل ۷۵تا۱۵۰ میکروگرم (بسته به سن بیمار و وزن و میزان جذب) به شکل خوراکی و آن هم یکبار در روز است. معمولا درمان بخصوص در سالمندان با دوز پایین شروع می‌شود (دوز ۲۵ میکروگرم، یکبار در روز در شروع درمان). دوز دارو را می‌توان هر ۶ هفته تا رسیدن به دوز نگهدارنده موردنظر افزایش داد. شاید لازم باشد دوز نگهدارنده در سالمندان کمتر از دوز نگهدارنده در جوانان باشد یا لازم باشد که دوز نگهدارنده دارو در زنان باردار افزایش یابد. همچنین در صورتی که بیمار به طور همزمان داروهایی مصرف می‌کند که جذب تیروکسین را کاهش یا افزایش می‌دهند یا بر ترشح صفراوی آن اثرگذارند، باید دوز نگهدارنده تعدیل شود.

در مورد لیوتیرونین، نباید از آن برای مدت طولانی به عنوان درمان هورمون جایگزین استفاده کرد، زیرا نیمه عمر کوتاهی دارد. نکته مهم آنکه بیمارانی که از این دارو استفاده می‌کنند، حداقل برای ساعاتی از شبانه‌روز دچار پرکاری تیرویید خواهند شد، در نتیجه خطر عوارض قلبی در آنها افزایش می‌یابد.

بیمارانی که با تشخیص کم‌کاری بدون علایم بالینی تیرویید تحت درمان هستند، باید از لحاظ اثربخشی هورمون‌درمانی جایگزین، غلظت سرمی چربی‌ها و روان‌‌شناختی ارزیابی شوند. از آنجا که لووتیروکسین، سطح LDL-C و آپولیپوپروتئین B را کاهش و نسبت کلسترول به HDL-C بیماران با کم‌کاری تیروییدی بدون علایم بالینی را کاهش می‌دهد، خطر بروز بیماری‌های عروق کرونر در آنها کاهش می‌یابد. از آنجا که نیمه عمر لووتیروکسین طولانی است، نیازی به ارزیابی‌های آزمایشگاهی در فواصل کمتر از ۶ هفته نیست.

منبع:

U.S. Pharmacist, June ۲۰۱۰

دکتر شیرین میرزازاده