بیداری اسلامی با تکنولوژی مدرن

رسانه های اجتماعی ابزار کار انقلابیون عرب

در حال حاضر شاهد شکل‌گیری دنیایی تازه برای اعراب هستیم؛ دنیایی که سرشار از عناصر و مولفه‌هایی است که ابزارهای جنگ نرم خوانده می‌شوند. این ابزارهای مدرن، در نقطه مقابل ابزارهای سنتی قرار می‌گیرند که متکی به سلاح‌ها و جنگ‌افزارها بودند.

در روزهای حساسی که کشورهای عربی اکنون در حال سپری کردن آن هستند، ابزارهای مدرن ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی به ابزارهایی برای جنگ نرم تبدیل شده‌اند. چنین ابزارهایی افراد را قادر ساخته است تا جوامع و احزابی مجازی تشکیل بدهند که از اهمیت قابل توجه و تاثیر بسزایی بر جوامع حقیقی برخوردار هستند. این جوامع مجازی به گونه‌ای سازماندهی و مدیریت می‌شوند که اخبار و اطلاعات روز را منتشر کرده و دیدگاه‌های ملی و بین‌المللی را درخصوص وضعیت کنونی خود جمع‌آوری کنند.

● بی‌اعتمادی اعراب به احزاب سنتی

این قدرت‌های تازه شکل گرفته بسیار تاثیرگذارتر از احزاب سیاسی سنتی هستند که عموما از شعارهایی که مطرح می‌کردند فاصله می‌گرفتند، دچار انحراف می‌شدند و سرانجام نفوذ و قدرتی بیش از اعضای منتخب مجلس هر کشور برای خود دست و پا می‌کردند. در حال حاضر در دنیای اعراب، احزاب سنتی متهم به بی‌عدالتی، فساد، ستمگری و استبداد هستند. این در حالی است که احزاب مجازی جدید از رسانه‌های معتبر و موثق، قابل اعتمادتر بوده و اعتبار بیشتری دارند؛ چرا که رسانه‌های کشورهای عربی اکنون اعتبار خود را به کلی از دست داده‌اند و مردم این کشورها حتی پیش‌بینی وضعیت آب‌و‌هوایی کشور خود از طریق این رسانه‌ها را نیز جدی نمی‌گیرند. این ابزارهای جدید سریع‌تر و شفاف‌تر عمل می‌کنند و پویایی بیشتری دارند. رژیم‌های دیکتاتوری اعراب همواره از مشاهده کارکردها و تاثیر همه‌گیر این ابزارها حیران و شگفت‌زده بوده‌اند.

با تمام این اوصاف، ابزارهای مدرن نیز عاری از خطا و اشتباه نیستند. چنان چه شاهد بوده‌ایم، بسیاری از این رسانه‌های جدید تحت نفوذ دشمن قرار گرفته و مورد بهره‌گیری رژیم‌های دیکتاتوری واقع شده‌اند. بسیاری از حکومت‌های دیکتاتوری منطقه تلاش کرده‌اند تا کنترل این ابزارها را در دست بگیرند و از آن برای ترویج و توسعه سیاست‌های خود استفاده کنند اما مفاهیمی که آنها از طریق این رسانه‌ها منتشر می‌کردند، چندان با مفاهیم ارائه شده از طریق رسانه‌های سنتی متفاوت نبود. پیام‌های آنها منسوخ و غیرمتداول بود و نمی‌توانست مخاطبین خود را قانع کند. بنابراین به نتایج عکس منجر می‌شد و بر نفرت مردم از این حکومت‌ها دامن می‌زد. با تمام این اوصاف، از طریق همین ابزارهای مدرن ارتباطی و رسانه‌های اجتماعی بود که آزادی بیان در جهان اعراب محقق شد و اخبار و اطلاعات به‌صورت گسترده در معرض دید عموم قرار گرفت و سرانجام مردم این کشورها توانستند حرف خود را به کرسی بنشانند.

● متهم شدن رسانه‌های مجازی توسط دیکتاتورهای عرب

جالب‌ترین مسئله درخصوص ابزارهای مدرن ارتباطی این است که آنها می‌توانند دائما عملکرد خود را اصلاح کرده و توسعه ببخشند، در دسترس گروه بیشتری از افراد قرار بگیرند و دیدگاه‌های مختلف را از طریق کلمات، صداها و تصاویر در سریع‌ترین زمان ممکن منتقل کنند. همین مسئله دائما دیکتاتوری‌های پیشین کشورهای عربی را وادار به پاسخگویی و بعضا عقب‌نشینی می‌کرد. رسانه‌های سنتی در صورتی که مخاطب نداشته باشند و تقاضا برای تولیدات‌شان کم باشد، با شکست مواجه شده و به راحتی حذف می‌شوند. حتی اگر با به‌کارگیری برخی شیوه‌ها همچنان به حیات خود ادامه دهند، مقایسه بی‌عدالتی مشهود در عملکرد آنها با نحوه عملکرد رسانه‌های اجتماعی در چنین کشورهایی موجب می‌شود که بتوانیم قضاوتی بهتر در خصوص کارکرد رسانه‌های جدید انجام داده و آنها را صاحب حق و اعتبار بدانیم. رژیم‌های دیکتاتوری کشورهای عربی همواره این رسانه‌های جدید را متهم به اشاعه دروغ کرده و آنها را آلت دست دولت‌های خارجی و بیگانگان دانسته‌اند. آنها به جای درک کارکرد این رسانه‌ها، فعالیت آنها را مشکلی جدی دانستند که باید هرچه سریع‌تر با آن به مقابله برخیزند. این در حالی است که شاید ‌با پذیرفتن حضور این ابزارهای مدرن و بهره‌گیری از آنها می‌توانستند هرچه بیشتر به بقای خود تداوم ببخشند. مردم بی‌شماری از سراسر نقاط جهان، از کشورهای صنعتی گرفته تا ممالک جهان سومی، اکنون این رسانه‌های جدید را مورد استفاده قرار می‌دهند. البته کارکرد این رسانه‌ها در کشورهای مختلف، متفاوت است و هریک از این کشورها چنین رسانه‌هایی را در جهت اهداف متفاوتی به کار می‌گیرند.

● استفاده همه‌جانبه از رسانه‌های مدرن

با تمام این اوصاف، به‌کارگیری این ابزارهای مدرن، تجربه‌ای شگفت‌انگیز و مهیج است که البته هنوز تکمیل نشده و راه زیادی را پیش رو دارد. این رسانه‌ها همچنان در حال تغییر مداوم هستند و دائما اشکال و ابعاد جدیدی را دربرمی‌گیرند. همین تغییر و پویایی موجب می‌شود که تاثیرگذاری آنها دوچندان شود و هر روزه دامنه گسترده‌تری از افراد را شامل بشوند. این تاثیرگذاری فقط منحصر به حوزه‌های سیاسی نیست و ابعاد گسترده‌تری چون اقتصاد، تجارت، استخدام و بازار کار، حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، خانواده، خشونت‌ها و حوادث، قوانین مدنی، مبارزه با تبعیضات قومی، نژادی و جنسیتی، مقابله با فساد و انحراف و ترویج شفافیت و پاسخگویی را دربرمی‌گیرد. مردم کشورهای عربی در حال حاضر شاهد شکل‌گیری دنیایی تازه هستند که در آن قوانین تازه‌ای اعتبار پیدا می‌کند و گروه جدیدی از افراد، مسئولیت نقش‌های مهم کشور را عهده‌دار می‌شوند. برای تاکید بر اهمیت آنچه اکنون در جهان عرب در حال شکل‌گیری است و این که تغییرات منطقه چگونه در جهان طنین‌انداز شده است، می‌توان به ماجرای زیر استناد کرد.

● سفر بی‌بازگشت هیات کره‌شمالی به لیبی

معمر قذافی دیکتاتور پیشین لیبی از کشورهای خارجی درخواست کرده بود تا از دولت او پشتیبانی کنند. در همین راستا یک گروه ۲۲نفری از سوی کره شمالی راهی لیبی شدند. پس از سقوط دولت قذافی، کره‌شمالی به این گروه اجازه بازگشت نداد و از آنها خواست تا در لیبی بمانند. دولت کره‌شمالی از این واهمه داشت که این گروه پس از ورود به کشور، دیده‌ها و شنیده‌های خود را به مردم کره‌شمالی منتقل کنند.

تنها کمتر از یک درصد از کل جمعیت ۲۴میلیونی کره‌شمالی از تلفن همراه استفاده می‌کنند. هیچ یک از شبکه‌های اجتماعی در این کشور فعال نیست و برنامه‌های خبری شبکه‌های تلویزیونی بین‌المللی نیز در این کشور پخش نمی‌شود. با وجود تمامی این تدابیر، دولت کره شمالی باز هم نگران این است که موج بیداری اسلامی کشورهای عربی به کره‌شمالی نیز راه پیدا کند و دلیل این مسئله را تنها باید در فراگیری و تاثیرگذاری ابزارهای مدرن رسانه‌ای جست‌وجو کرد.

ما در دنیایی تازه قرار گرفته‌ایم که قواعد بازی در آن به کلی تغییر کرده است. جهان خود دائما در حال بازسازی و دگرگونی است و ما هنوز به‌خوبی با تمامی ابعاد جنبش بیداری اسلامی کشورهای عربی آشنا نشده‌ایم. اگر به سیاست‌های در پیش گرفته شده توسط دولت‌های عربی و وقایع اخیر این کشورها نگاه کنیم، متوجه می‌‌شویم که جنگ نرم اکنون به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های این دولت‌ها تبدیل شده و بسیاری از سیاست‌های خود را برمبنای آن تنظیم می‌کنند.

هرکس که بتواند به بهترین و موثرترین شکل این ابزارهای مدرن را به‌کار بگیرد، برگ برنده در دستان اوست.

منبع: الشرق‌الاوسط

مریم عربی

محسن غضنفری