این خنده ها پژمرده اند

کودک آزاری رتبه اول خشونت های خانگی

امسال روز جهانی پیشگیری از کودک‌آزاری در حالی فرا رسیده است که سازمان بهزیستی به‌عنوان تنها متولی این امر ضعیف‌تر از سال‌های گذشته موفق به پیشگیری از کودک‌آزاری شده است و این اتفاق تا جایی پیش رفته که مسوولا‌ن بهزیستی اعلا‌م می‌کنند پیشگیری از پدیده کودک‌آزاری‌تاکنون موثر نبوده است. روز پیشگیری از کودک‌آزاری در ۱۹ نوامبر ۲۰۰۰ به ابتکار اجلا‌س جهانی زنان در حرکتی هماهنگ با بزرگداشت ۲۰ نوامبر (روز تصویب پیمان‌نامه حقوق کودک توسط سازمان ملل در ۱۹۸۹) نامگذاری شد.هرچند روزی که قرار است با توافق کشورها روز جهانی پیشگیری از کودک‌آزاری اعلا‌م شود ۱۹ نوامبر ۲۰۰۰ بود ولی اولین حرکت‌های واقعی برای توقف کودک‌آزاری بسیار قبل‌تر از این تاریخ آغاز شد. در بهار سال ۱۹۸۹ مادربزرگ میشل ۱۶ ماهه که بر اثر شدت ضربات کتک‌های مادرش جان سپرد، نخستین کسی بود که با نصب روبان آبی به لباس‌ها و ماشین خود اطلا‌ع‌رسانی و برنامه‌های پیشگیری از کودک‌آزاری را آغاز کرد. رنگ آبی که یادآور بدن کبود کودک‌های آزار دیده است با گذشت سال‌ها، هنوز توسط بعضی ‌‌NGO ها استفاده می‌شود؛ تشکل‌های غیردولتی‌ای که بدون حمایت‌های دولت، یک‌تنه با این پدیده مبارزه می‌کنند.

ناصر قاسم‌زاد، روانشناس و مشاور، در مورد اینکه چگونه می‌توان با کودک‌آزاری مقابله کرد به اعتماد ملی می‌گوید:‌<در واقع کودک‌آزاری به رشد ناقص شخصیت والدین برمی‌گردد. آنهایی که کودکی را آزار می‌دهند یک دوران کودکی نابهنجار را گذرانده‌اند. اختلا‌فات زناشویی می‌تواند چنان در روحیه کودکان اثر بگذارد که در آینده آنها را تبدیل به والدینی آزارگر کند یا دست‌کم نسبت به کودکانشان بی‌توجه باشند، بنابراین در همه موارد مشاوره و حفظ بهداشت روانی والدین مهم‌ترین عامل در پیشگیری از کودک‌آزاری است.> قاسم‌زاد می‌گوید: <در مورد آزار جنسی به‌طور یقین آزارگر خود در کودکی آزار جنسی دیده است و در مورد تنبیه نیز شخصیت ضداجتماعی والدین نقش قابل توجهی دارد. این افراد اگر مورد روان‌درمانی قرار نگیرند آزارگری را به نسل‌های بعدی خود منتقل می‌کنند و متاسفانه دولت در کنترل این شرایط نقش کمرنگی دارد.> این روانشناس گفته‌هایش را این‌طور توضیح می‌دهد: <در کارهای عمرانی پیشرفت پروژه‌ها قابل توجه است اما هر پروژه‌ای که مربوط به شرایط روانی و عاطفی افراد باشد به کندی پیش می‌رود. شاید دلیلش این است که آثار اینگونه پروژه‌ها در کوتاه‌مدت مشخص نمی‌شود و عمر دولت‌ها چهار سال است.> قاسم‌زاد حرف‌هایش را در انتقاد از دولت مصداقی‌تر ادامه می‌دهد:

<از سال ۷۴ تا همین چند سال پیش سازمان بهزیستی در ارائه خدمات مشاوره‌ای به شکوفایی و رشد چشمگیری رسیده بود و فعالیت‌های دولتی در این زمینه تا جایی پیش رفت که حتی سازمان ملی جوانان هم وارد میدان شد اما متاسفانه در دولت نهم هم بهزیستی پس کشید و هم سازمان ملی جوانان، در واقع دولت از ارائه چنین خدماتی پس کشید و در حال حاضر بهزیستی به‌عنوان تنها متولی پیشگیری از کودک‌آزاری مشاوره بسیار ضعیفی را ارائه می‌دهد و تقریبا تمامی مراکز مشاوره‌اش تعطیل هستند.> این موضوع را هنگامی دقیق‌تر درمی‌یابیم که به گفت‌وگوی یکی از اعضای کارگروه تخصصی کودک‌آزاری سازمان بهزیستی با خبرگزاری ایسنا برمی‌خوریم: <بررسی‌های کارگروه کودک‌آزاری حاکی است، علی‌رغم تصور اولیه، در کشورمان با مشکل خلا‌ء قانونی در مورد کودک‌آزاری مواجه نیستیم، بلکه حتی با وجود قوانین موجود، عضویت کشور در بسیاری از کنوانسیون‌های بین‌المللی و ضوابط سیستم قضایی، در کنار ظرفیت و پتانسیل بالا‌ی اجتماعی جامعه ایرانی - اسلا‌می شرایط اولیه برای پیشگیری و کنترل پدیده کودک‌آزاری وجود دارد اما اجرایی کردن این ظرفیت‌ها در عمل امری است که تاکنون به صورت موثر اتفاق نیفتاده است.> اینها را مرادی می‌گوید و این جمله را هم به حرف‌هایش اضافه می‌کند: <هم‌اکنون آمار دقیق و روشنی در زمینه کودک‌آزاری در دست نیست اما پیشگیری و در صورت لزوم مداخله در شرایط بحران اهمیت ویژه‌ای دارد.> البته آن‌طور هم که مرادی اعلا‌م کرد در فقر آماری کودک‌آزاری به‌سر نمی‌بریم. معاون دفتر آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی با اعلا‌م آمارهای تحلیل شده خط تلفن ۱۲۳ (اورژانس اجتماعی) در سال ۸۵ می‌گوید: <بیشترین موارد ثبت‌شده مربوط به موارد کودک‌آزاری است و سایر خشونت‌های خانوادگی همچون همسرآزاری با ۱۹ درصد، فرار از منزل با ۵/۱ درصد و اقدام به خودکشی با ۵/۰ درصد در رده‌های بعدی قرار دارد.> به گفته رضایی‌فر، ۳۴۴ درصد کودکان همراه هر دو والد، حدود هفت درصد با پدر، سه درصد با مادر و ناپدری و پنج درصد با پدر و نامادری زندگی می‌کردند که ۲۳ درصد خشونت‌ها توسط پدر خانواده، ۵/۹ درصد از سوی مادر، شش درصد از طرف هر دو والد، چهار درصد به وسیله نامادری و دو درصد توسط ناپدری اعمال شده است.> فرشید یزدانی، عضو انجمن حمایت از حقوق کودکان در حالی که به روز جهانی پیشگیری از کودک‌آزاری می‌رسیم، یادآوری می‌‌کند آمارها در کودک‌آزاری امسال رشد بیشتری کرده و صورت ۶۰ درصد کودکان با سیلی آشنا است: <شرایط خوبی را در این زمینه نداریم. کودکان ضعیف‌‌ترین حلقه از مناسبات اجتماعی هستند و در صورت هر نوع ضربه، آنها شدیدتر و اولین ضربه را تحمل می‌کنند.> او در این وضعیت یادآوری می‌کند که هنوز نهاد خاصی برای حمایت از کودکان وجود ندارد: <تشکل‌های غیردولتی توان اندکی دارند و دولت به‌عنوان متولی اصلی این موضوع باید کاری انجام دهد.> در حالی که به باور بسیاری از کارشناسان هر روز رواج ناهنجاری‌های روانی بیشتر شده و هرچه پیش می‌رویم بهداشت روانی در خطر جدی‌تری قرار می‌گیرد، هنوز پیشگیری از کودک‌آزاری برعهده بهزیستی قرار دارد. بسیاری معتقدند با توجه به اینکه این سازمان نتوانسته است گامی جدی در این رابطه بردارد، باید وزارت بهداشت به‌عنوان متولی حفظ بهداشت جسمی و روانی مردم این مسوولیت را عهده‌دار شود. بیانیه پیشگیری از کودک‌آزاری موسسه زنان و کودکان رهیاب قانونگذاران، حقوقدانان، مسوولا‌ن، مدیران، مربیان، والدین و تمام کسانی که دغدغه‌تان کودکان است. امروزه خشونت در جوامع شهری به عنوان یکی از خطرناک‌ترین آسیب‌های اجتماعی بیش از پیش روندی غیرقابل کنترل و نگران‌کننده یافته که یکی از جدی‌ترین قربانیان آن کودکان و نوجوانان هستند. سالا‌نه شمار زیادی از کودکان در سراسر جهان در معرض انواع آزارهای فیزیکی، جنسی و روانی قرار دارند حال آنکه عملکرد خانواده‌ها و نهادهای آموزشی نیز در تقویت فرآیند آزار کودکان به این مساله به ویژه در سال‌های اخیر ابعاد نگران‌کننده‌تری بخشیده است. چنانکه عواملی مانند ناآگاهی والدین از رفتار درست با فرزندان، بیکاری، اعتیاد و مشکلا‌ت خانوادگی از عوامل جدی بروز کودک‌آزاری در جامعه ایران است. امروز ۲۸ آبان برابر ۱۹ نوامبر، روز پیشگیری از کودک‌آزاری است. کودک‌آزاری یک آسیب اجتماعی است که کودکان زیادی در سراسر جهان در تجربه آن با یکدیگر سهیمند. ما اعلا‌م می‌کنیم که زمان شکست تابوی سکوت علیه این آسیب اجتماعی فرا رسیده است و در این راه لزوم آگاه‌سازی مردم و مشارکت نهادهای رسمی و حمایت‌های حقوقی به شدت احساس می‌شود. ما امیدواریم سومین سال برگزاری مراسم روز جهانی پیشگیری از کودک‌آزاری با شروع جریانی جدی و فراگیر برای مقابله با هر نوع آسیب اجتماعی علیه کودکان و ایجاد جهانی امن برای آنها همراه باشد. هیچ نوع خشونتی علیه کودکان قابل تحمل نیست. برای نیل به این هدف، خواستار اجرا و رعایت موارد زیر به عنوان بیانیه همایش هستیم:

۱) آگاه‌سازی مردم و ایجاد آموزش‌های لا‌زم به منظور ترویج فرهنگ گزارش‌دهی موارد کودک‌آزاری به سیستم‌های حمایتی از کودکان،

۲ ) تشکیل دادگاه ویژه اطفال،

۳) آموزش کودکان نسبت به حقوق خود و آگاه‌سازی آنان نسبت به رفتارهای ناشایست،

۴ ) ممنوعیت اعمال هر نوع خشونت در نهادهای آموزشی علیه دانش‌آموزان،

۵) وجود شرایط قانونی ویژه برای ملزم کردن پزشکان به گزارش موارد کودک‌آزاری به مراجع ذیصلا‌ح،

۶) اجرای اصل ۳۰ قانون اساسی که اعلا‌م می‌دارد <دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلا‌ت عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد>،

۷) ایجاد مراکز حمایت‌های اجتماعی، اقتصادی، آموزشی برای خانواده‌های کم‌درآمد جهت جلوگیری از کار کودکان زیر ۱۸ سال،

۸) اصلا‌ح قوانین موجود حقوق کودک و جرم شمردن کودک‌آزاری به‌طور عام و در هر شکل،

‌۹) ممنوعیت اعدام و حبس ابد برای جوانانی که در سنین کودکی مرتکب جرم شده‌اند،

۱۰) بیمه اجباری کودکان زیر ۱۸ سال برای استفاده از خدمات درمانی اجتماعی،

۱۱) مقابله جدی با استفاده از کودکان در زمینه تولید، عرضه و مصرف مواد مخدر،

۱۲) آموزش تمامی پرسنل شاغل در واحدهای آموزشی از مستخدمان تا مدیریت در زمینه آشنایی با روش‌های پیشگیری از کودک‌آزاری،

۱۳) حضور و وجود روانشناس یا مشاور آشنا با مفهوم پیشگیری از کودک‌آزاری در تمامی مقاطع تحصیلی،۱۴) برگزاری دوره‌های آموزشی رایگان تربیت سازنده جهت والدین در مناطق محروم شهری و روستایی،۱۵) قانون منع پخش فیلم‌ها و تصاویر خشونت‌آمیز در برنامه‌های ویژه کودکان و نوجوانان،

۱۶) تدوین برنامه‌های آموزشی جهت آگاه نمودن کودکان و نوجوانان درباره هرزه‌نگاری، ایدز و اعتیاد،

۱۷) تولید فیلم‌های آموزشی به منظور بالا‌ بردن سطح آگاهی خانواده‌ها نسبت به خشونت و کودک‌آزاری،

۱۸) تخصیص امکانات کافی به منظور ایجاد مکان‌های مناسب برای نگهداری از کودکان آزاردیده، با امید به همپیمانی قانونگذاران، حقوقدانان، مسوولا‌ن، مدیران، مربیان، والدین و تمامی کسانی که دغدغه‌شان کودکان است برای پیشگیری از کودک‌آزاری.

امیر گودرزی