«پشت کوه های بلند» و غلبه حاشیه ها بر متن

سریال تلویزیونی «پشت کوهای بلند» این شب ها از شبکه سه سیما پخش می شود در این اثر در یک کلام, خود اصل داستان در پشت پیرایه ها و حاشیه هایی مثل جلوه های ویژه و لهجه های محلی شیرازی و اصفهانی گم شده است به همین خاطر, این سریال درعین نوآوری و سنت شکنی, مخاطبان زیادی را جذب نکرده است

سریال تلویزیونی «پشت کوهای بلند» این شب ها از شبکه سه سیما پخش می شود. در این اثر در یک کلام، خود اصل داستان در پشت پیرایه ها و حاشیه هایی مثل جلوه های ویژه و لهجه های محلی (شیرازی و اصفهانی) گم شده است. به همین خاطر، این سریال درعین نوآوری و سنت شکنی، مخاطبان زیادی را جذب نکرده است.

احتمالاً دست اندرکاران تولید «پشت کوهای بلند» و سریالی که قبل از آن «فروردین و اردیبهشت گذشته) تحت عنوان «مسیر انحرافی» پخش می شد، فراموش کرده اند چیزی که در هر فیلمی حرف اول را می زند جذابیت ها و مایه های داستانی آن اثر است، و بقیه «آیتم»ها باتوجه به زمان، مکان و شرایط فیلم، باید در خدمت داستان درآیند و آن را تقویت کنند. اصل، داستان است و بقیه، پیرایه و حاشیه هستند. عاملی که اکثر مخاطبان را به طور طبیعی جذب می کند و آنها را پای تلویزیون مدت ها بی حرکت نگه می دارد و علاوه بر این، آنها را وامی دارد که هفته ها و ماه ها ماجراهای فیلم را پی گیری کنند، داستان فیلم است. داستان مثل یک ساختار فلزی ساختمان، برای فیلم است و نقش و ایوان همه بر این ساختار سوار می شوند و خودنمایی می کنند.

فیلمنامه نویس و کارگردان باتوجه به شرایط مکانی و زمانی وقوع داستان و پیامی که در سر دارند و می خواهند آن را به مخاطب عرضه کنند و با تکیه بر شمّ هنری خود، پیرایه های مناسب را انتخاب می کنند: اگر فیلم مربوط به گذشته های دور باشد، جلوه های ویژه و لباس اهمیت پیدا می کنند. این یک امر عادی است که به خدمت داستان درمی آید. اما، عوامل مهم تری نیز در جذاب کردن داستان های قدیمی نقش دارند. مثل سلحشوری، رزم تن به تن، شمشیربازی و بهره گیری از فنون رزمی. اگر حوزه وقوع ماجراها، دربار شاهان باشد، دست فیلمنامه نویس و کارگردان خیلی باز است؛ چون دربار مرکز وقوع توطئه ها و بدگویی ها و به اصطلاح، زیرآب زنی هاست و علاوه بر اینکه جلوه های خیره کننده و تو درتوی قصر برای هرکسی خیال انگیز است، ماجراها نیز به همان نسبت پیچ درپیچ می شوند و همه این ها با چاشنی تشریفات و سلام های رسمی و نظامی، دستمایه خوبی برای فیلمسازان فراهم می آورند تا فیلم را هرچه بیشتر و بیشتر جذاب تر کنند. در اینجا دست کارگردان باز است و او می تواند مانورهای جور واجور بدهد. اما همین کارگردان و فیلمنامه نویس باید خیلی کارکشته باشد که بتواند یک داستان پرماجرا و یا توطئه های رنگ و وارنگ و بد سرانجام را در درون یک روستا تحریر کند و به تصویر بکشد.

«پشت کوه های بلند» حاشیه های پررنگ و لعاب بسیاری دارد، ولی متن ندارد؛ ساختار فلزی ندارد، بلکه مشتی مصالح ساختمانی است که روی هم تلنبار شده اند. جلوه های ویژه اش خوب است، اما داستان استخوان دار و جذاب ندارد. نشان دادن دربار شاه به آن شکل که در این فیلم آمده، هم داستان را از سکه انداخته و هم پیام های مدنظر فیلم درباره لهجه ها را بیش از اندازه لوس و سبک کرده است.

سازندگان این گونه فیلم ها نباید فراموش کنند که در تحلیل آخر، این مخاطب و بیننده است که باید فیلم را بپسندد و بگوید که سریال به مذاقش خوش آمده است یا نه، نه کارشناسان و متخصصان.

تیتراژ خوب و جلوه های ویژه سریال «پشت کوه های بلند» نشان می دهد که دست اندرکاران آن قصد ارائه یک کار هنری جدی و پربیننده را داشته اند، ولی افسوس که کم توجهی به ساختار اصلی (داستان) فیلم، دیگر جنبه های آن را تحت الشعاع خود قرار داده است.

چه اشکال دارد که ما کارهای خوب را از دیگران یاد بگیریم؛ به عنوان مثال، همین سریال های تلویزیونی محصول کره جنوبی که این سال ها در کشورمان مخاطبان زیادی پیدا کرده اند، با مهندسی معکوس می توان نکات آموزنده زیادی را در آنها یافت.

فیلم هایی مثل «دونگ یی» (هم اکنون پنجشنبه ها از شبکه سه پخش می شود) «افسانه جومونگ»، «جواهری در قصر»، «امپراتور دریا» و «امپراتور بادها» مخاطبان زیادی در ایران داشته اند. این فیلم ها علاوه بر اینکه پیام های ویژه ای برای مخاطبان کره ای دارند و آن، برانگیختن حس میهن دوستی ، توجه به گذشته پرافتخار و به تسامح، وحدت دو کره است؛ برای خارجی ها نیز بدون پیام نیست؛ ما نیز با مشاهده این سریال ها، یک تاریخ پرماجرا و هویت کره ای پررمز و راز (برای ملت کره) در ذهن خود می سازیم. کارگردان و فیلمنامه نویس کره ای می خواهد که نگاهمان به کره عوض و تحسین آمیز شود. همان کاری که کارگردانان ژاپنی از طریق فیلم های سامورایی خود طی دهه های آخر قرن بیستم کرده اند. تحت تأثیر روایت از همین لنزهای دوربین است که مردم دنیا ژاپنی ها را افرادی سلحشور و سخت کوش می دانند و احتمالاً همین احساس را درباره مردم جزایر کومور، تیمور شرقی و ماداگاسکار ندارند.

حال فرض کنیم که مردم کشور دیگری پای تلویزیون بنشینند و بخواهند فیلم «پشت کوه های بلند» را ببینند؛ چه احساسی به آنها دست می دهد. آیا برای آنها این فیلم جز یک سرهم بندی ملال آور است؟ آیا شما به آنها حق نمی دهید که پس از چند لحظه مشاهده فیلم، کانال را عوض کنند؟!

ما در عصری زندگی می کنیم که خواسته یا ناخواسته، فیلم ها و سریال ها پیشانی یک ملت محسوب می شوند. به همین خاطر، این حوزه توجهات بیشتری را می طلبد و تیم های کارکشته، هنرمند و باسواد باید حوزه فیلم سازی را مدیریت کنند.

سبحان محقق