غرق در دنیای شیرین کودکی

گزارشی از پشت صحنه برنامه «جمعه به جمعه, خونه به خونه»

صبح‌های جمعه کودکان همراه مادر و پدرانشان پشت در ورودی شبکه دو تجمع می‌کنند، تا مهمانان کوچک برنامه «جمعه به جمعه، خونه به خونه» باشند. برنامه‌ای که محرمعلی احمدی و زهره جهانی، کارگردانی تلویزیونی آن را به عهده دارند.

ساعت نزدیک به ۹ صبح است. وارد استودیوی برنامه می‌شوم. ناصرآویژه و گروه بازیگران در حال تمرین و تطبیق حرکات خود با موسیقی برنامه هستند. سرپرستی بخش موسیقی و آهنگسازی را مهرداد یکتا همراه سپهر قناد به عهده دارند. مجید قناد هم در استودیو حضور دارد. همه عوامل و دست‌اندرکاران برنامه مشغول کار هستند. مسئولان لباس و صحنه وسایل مورد نیاز را آماده می‌کنند. گروه تصویربرداری زوایای دوربین را تنظیم می‌کند و در بخش فنی نیز هماهنگی‌های لازم در حال انجام است. میکروفن‌ها چک و صدا تنظیم می‌شود. در هر قسمت از این برنامه ۸۰ مهمان در دو گروه ۴۰ نفری حضور دارند. اینها توضیحاتی است که مجید صدیقی‌نوری مدیرتولید می‌دهد.

گروه اول کودکان رفته رفته وارد سالن می‌شوند و در دکوری که شبیه عرشه یک کشتی است، قرار می‌گیرند. عمو قناد با رویی خوش از آنها استقبال می‌کند و برخی نکات را برای هماهنگی با بخش‌های مختلف برنامه به آنها تذکر می‌دهد. آنچه همان ابتدا جلب توجه می‌کند، لباس‌های رنگارنگ و رنگ‌های شاد به کار رفته در فضای استودیوست. عروسک‌گردان و صداپیشه خروس در جایگاه مخصوص خود قرار می‌گیرد. کم‌کم به ساعت ۹ و ۳۰ دقیقه نزدیک می‌شویم و زمان باقیمانده تا شروع برنامه دائم اعلام می‌شود. تیتراژ برنامه پخش می‌شود و صدای جیغ و دست بچه‌ها به منزله سوت آغاز برنامه است.

● سلام بر کودکان ایران‌زمین

این بیست و سومین برنامه جمعه به جمعه... امسال است. همزمان با پخش موسیقی، همگی از فضای پشت دکور در حالی که قطعات چوبی به دست دارند رو به روی دوربین می‌ایستند و با حرکاتی هماهنگ و بر سر گذاشتن کلاه‌های بومی مناطق مختلف ایران سرود سلام را که تلفیقی از آوازهای محلی استان‌های گوناگون است، می‌خوانند. پس از این بخش، مجید قناد با همان انرژی و شادابی همیشگی‌اش وارد می‌شود و سلام و احوالپرسی می‌کند.

پس از پایان یافتن سرود، وله‌ای به پخش می‌رسد تا اعضای گروه خود را برای بخش بعدی برنامه آماده کنند. همه چیز بسرعت آماده می‌شود. ناصر آویژه همراه تیم خود کلاه‌هایی رنگی بر سر می‌گذارند، توپ‌های بزرگی را به دست می‌گیرند و مجری با بیان نکاتی ساده درباره فواید ورزش کردن برای اجرای بخش ورزش زمینه‌چینی می‌کند. بخش ورزش همراه با پخش موسیقی، هیجان، حرکت و تشویق بی‌وقفه بچه‌ها ادامه می‌یابد. پس از آن کارتون پخش می‌شود. این فرصت‌های کوتاه تنها مجالی است برای این که گروه بتوانند نفسی بگیرند و برای آیتم‌های دیگر آماده شوند. این بخش از برنامه به اجرای نمایشی طنز درباره ترس از آمپول زدن به مناسبت پشت سر گذاشتن روز پزشک اختصاص دارد. داستان پدری که همراه دو فرزند خود به پزشک مراجعه کرده است، به نمایش در می‌آید.

صدای خنده کودکان حاضر در استودیو شور خاصی به فضای برنامه می‌بخشد. ساعت ۱۰ صبح است. با پایان یافتن بخش نخستین نمایش، بخشی که به نوعی ماهیت نوستالژیک دارد و متعلق به نسل‌های پیشین است، پخش می‌شود. یعنی تصاویری از برنامه خاطره‌انگیز «از مدرسه تا مدرسه». در این بخش تصویر شرکت‌کنندگان آن برنامه نمایش داده می‌شود و عمو قناد از این افراد می‌خواهد در صورتی که شاهد برنامه جمعه به جمعه... هستند با برنامه تماس بگیرند و برای حضور اعلام آمادگی کنند. اتفاقا یکی از همین افراد هم با همسر و فرزند کوچک خود در استودیو حضور دارد. خانمی ۳۵ ساله که خاطره ۸ سالگی و حضورش در برنامه عمو قناد را بازگو می‌کند.

● آموزش از طریق نمایش

بخش نمایشی دیگری بازهم با کاراکتر اصلی یک پزشک و در ارتباط با رعایت حقوق همسایگی اجرا می‌شود. سرود فرفره بازی هم از دیگر بخش‌های جذاب بیست و سومین قسمت از برنامه جمعه به جمعه است که توسط یه‌قل، دوقل، قلی و قل‌قلک ـ که بازیگران برنامه جمعه به جمعه با نقش‌آفرینی یاسر انصاری شاد، قاسم انصاری‌شاد، حسین مزینانی هستند ـ خوانده می‌شود.

در فاصله‌ای که کارتونی پخش می‌شود، فرصتی دست می‌دهد تا سری دوم مهمانان برنامه وارد استودیو شوند و باز هم شاهد حضور کودکانی خواهیم بود که بی‌آلایش می‌خندند، گاه گریه می‌کنند و بعضی از آنها هم در همان زمان کوتاه حضور در استودیو دلشان برای پدرومادرشان تنگ می‌شود. بچه‌ها کلاه‌هایی که واژه همیار پلیس روی آن نوشته شده است بر سر می‌گذارند. مجید قناد، تهیه‌کننده و مجری برنامه در حالی که لباس پلیس راهنمایی و رانندگی تن دارد، باز هم با بیان نکاتی آموزشی برای اجرای آیتم دیگری از برنامه فضاسازی می‌کند. پیش از پلاتوی او هم وله‌ای در ارتباط با ضرورت بستن کمربند ایمنی و پرهیز از خوردن خوراکی در حین رانندگی به ایجاد این فضا و تحقق اهداف آموزشی برنامه کمک کرده است. سرود همیار پلیس توسط گروه بازیگران خوانده می‌شود. کم‌کم ساعت به ۱۲ و ۱۵دقیقه نزدیک و بخش خداحافظی اجرا می‌شود. کودکان دست به دعا دارند و سرودی با مضامین معنوی خوانده می‌شود و با ذکر صلواتی برنامه ۳ ساعت و نیمه جمعه به جمعه... به پایان می‌رسد.

● درجا زدن ممنوع

پس از اتمام برنامه و در حالی که گروه وسایل و تجهیزات را جابه‌جا می‌کنند با مجید قناد، کسی که برای کودکان امروز و دیروز چهره‌ای آشناست، درباره ویژگی‌های برنامه حرف می‌زنم، او می‌گوید: در این سری از برنامه سعی کردیم در یک نقطه درجا نزنیم و تنوع ایجاد کنیم. در دوره‌ای که با نام ارتباطات شناخته می‌شود باید از مسائلی صحبت کرد که برای کودکان تازگی داشته باشد. بار آموزشی این سری از برنامه بیشتر شده است. مجموعه‌ای از نویسندگان و شعرا در مشورت و ارتباط با کارشناسان و مشاوران به نگارش متن و شعر می‌پردازند. گروه بازیگران در طول هفته، متن‌ها را تمرین می‌کنند و پنجشنبه‌ها نیز تمرین نهایی و دقیقا مشابه با روز اجرای برنامه انجام می‌شود. به طور کلی نگاهی همه‌جانبه به برنامه داریم و علاوه بر جنبه سرگرمی بر مسائل آموزشی هم تاکید می‌کنیم. همچنین آمادگی داریم تا با سازمان‌ها و نهاد‌هایی که قصد فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی به کودکان دارند مشارکت کرده و پیام‌های آنان را در برنامه منتقل کنیم.

مجری و تهیه‌کننده برنامه‌های «ساعت شنی» و «بازی، شادی، تماشا» ارزیابی خود را از میزان استقبال از برنامه این طور بیان می‌کند:

آمار روابط عمومی شبکه دو سیما نشان می‌دهد این برنامه ۹۶درصد بیننده دارد و از این میان ۸۶ درصد نگاهی دقیق‌تر به آن دارند. همچنین ایمیل‌ها و پیامک‌هایی که به دستمان می‌رسد نشان می‌دهد بچه‌ها با این برنامه انس گرفته‌اند. در حالی که معمولا کمی زمان می‌برد تا این شرایط برای برنامه‌های جدید به وجود آید.

قناد در پایان گفته‌های خود به تغییرات احتمالی برنامه در مهرماه اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال آماده کردن خودمان و فضای برنامه برای بازگشایی مدارس هستیم. با آمدن فصل مدرسه بخش‌های نمایشی مربوط به مدرسه و کتاب قصه و غیره خواهیم داشت. از پدر‌ها، مادرها و معلمان هم می‌خواهیم نظراتشان را به ما بگویند و از این طریق به برنامه کمک کنند.

● هم سرگرمی​، هم آموزش

پس از آن که گفت‌وگوی کوتاهم با عمو قناد به پایان می‌رسد سراغ ناصر آویژه، کارگردان هنری و یکی از بازیگران این برنامه می‌روم و با او درباره شیوه چینش و طراحی آیتم‌ها صحبت می‌کنم، وی می‌گوید:

من همراه خانم داوودی، سرپرست نویسندگان و خانم حمزه‌ای، سرپرست شاعران برنامه دائم درباره این که بهتر است چه آیتم‌هایی در برنامه گنجانده شود، گفت و گو می‌کنیم و نتایج این مشورت‌ها به دیگر بخش‌ها هم منتقل می‌شود تا اقدامات لازم انجام شود. سعی داریم بخش‌ها را طوری طراحی کنیم که در عین سرگرم‌کننده بودن مطالب آموزشی را هم دربر بگیرند. خوشبختانه در سال جدید توانسته‌ایم برخی از بخش‌ها را مثل پدر و پسر، کج‌پندار و راست‌پندار از طریق تکرار کردن میان بینندگان جا بیندازیم. عــــــلاوه بر آن، هر چند وقت یکبار هم بخشی جدید را به برنامه اضافه می‌کنیم. با شروع مدارس هم چند عروسک بزرگ به برنامه اضافه خواهد شد. از جمله خانواده مرغ و خروس و بخش‌هایی نزدیک به حال و هوای مدرسه و دانش‌آموز خواهیم داشت.

● هنوز هم از بچه‌ها یاد می‌گیرم

مجید قناد ـ که بیش از ۳۰ سال در تهیه و اجرای برنامه‌های ویژه کودک و نوجوان تجربه دارد ـ درباره راه‌های موفقیت یک برنامه مختص کودکان می‌گوید: رنگ، دکور، موسیقی، متن، نحوه کارگردانی و اجرا همگی عواملی هستند که دست به دست هم داده‌اند و موفقیت یک برنامه کودک را تضمین می‌کنند. البته همیشه کارشناسان آموزشی باید از برنامه حمایت کنند. برای مثال ما در بخش‌هایی از برنامه و با اجرای نمایش‌هایی سعی می‌کنیم ترس‌های احتمالی کودک را نشان دهیم و با او همراهی کنیم و در کنارش باشیم.

پس از هر قسمت هم همگی برنامه را به طور کامل تماشا می‌کنیم تا اشتباهات خود را متوجه شویم و آن را اصلاح کنیم و می‌کوشیم با زمان پیش برویم و هر هفته متفاوت از هفته قبل باشیم. پس از ۳۰ سال فعالیت در حوزه کودک هنوز هم از کودکان درس می‌آموزم و باید از افرادی که پشت صحنه فعالیت می‌کنند هم تشکر کنم. ما گاهی بازی با دست را به کودکان یاد می‌دهیم و می‌خواهیم به آنها بیاموزیم یک دست صدا ندارد. این برنامه هم حاصل یک کار تیمی است و بدون حضور تک‌تک افراد و عوامل معنا ندارد. برنامه جمعه به جمعه... متعلق به یک شهر نیست، بلکه برای همه کودکان ایران است. ما با عشق بچه‌ها جمعه به جمعه در برنامه حاضر می‌شویم.

رکسانا قهقرایی