ناامنی در جهانی گرمتر

وقتی سر دیوید کینگ، مشاور ارشد تونی بلر- نخست‌وزیر سابق انگلستان - برخی از ستادهای حاصل از پژوهش‌های خویش و گروه ارشد تحت سرپرستی‌اش را اعلام کرد، بسیاری از دیرباوران نیز نگران …

وقتی سر دیوید کینگ، مشاور ارشد تونی بلر- نخست‌وزیر سابق انگلستان - برخی از ستادهای حاصل از پژوهش‌های خویش و گروه ارشد تحت سرپرستی‌اش را اعلام کرد، بسیاری از دیرباوران نیز نگران شدند، چه رسد به دانشمندانی که از سال‌ها پیش خطر گرمایش جهانی را گوشزد کرده بودند. بر بنیاد مطالعات کینگ، رابطه بین میزان دی‌اکسیدکربن هواسپهر و گرمای کره زمین در ۷۴۰ هزار سال گذشته به روشنی و شفافیت آشکار شد. دانشمندان گروه کینگ توانستند برای نخستین‌بار تا ژرفای سه کیلومتری یخ‌های جنوبگان نفوذ کرده و عمر لایه‌های مختلف را تعیین کنند. مهم‌تر آنکه توانستند غلظت دی‌اکسیدکربن این لایه‌ها را نیز بسنجند. قدیمی‌ترین لایه یخ مورد آزمایش، ۷۴۰ هزار سال قدمت داشت. نتیجه‌ای که به دست آمد، آن است که در تمام این۷۴۰ هزار سال، غلظت دی‌اکسیدکربن بین ۲۰۰ تا ۲۷۰ قسمت در میلیون، نوسان داشته و هیچ‌گاه بالاتر نرفته است. حال آنکه غلظت آن در سال ۲۰۰۴ میلادی ۳۷۷ قسمت در میلیون بوده است! این در حالی است که در طول این ۷۴۰ هزار سال، چندین‌بار عصر یخبندان روی داده و دوباره هوا گرم شده، اما در تمام سال‌های عصر یخ، غلظت دی‌اکسیدکربن حدود ۲۰۰ باقی مانده و در گرم‌ترین سال‌ها نیز هیچ‌گاه از مرز ۲۷۰ تجاوز نکرده است. به زبانی ساده‌تر، این مقدار (۳۷۷ قسمت در میلیون) نه‌تنها در۷۴۰ هزار سال گذشته سابقه نداشته، بلکه به باور بسیاری از دانشمندان، احتمالا از ۵۵ میلیون سال پیش تاکنون هم بی‌سابقه بوده است! اما مگر ۵۵ میلیون سال پیش، زمین چگونه بوده است که حالا باید از شبیه‌سازی انسان‌ساخت آن بترسیم؟! ۵۵ میلیون سال پیش، کره زمین یک سیاره گرمسیری بود. قطب شمال و جنوب وجود نداشت و سطح دریا‌ها ۸۰ متر بالاتر از امروز بود. این شرایط برای حیات انسان مناسب نبود. در واقع این شرایط از بین رفت تا انسان توانست به وجود بیاید. ولی اکنون بشر با دست خود دارد مجددا این شرایط ویرانگر و کابوس‌گونه را بازمی‌آفریند. دریافتی که بدل به یکی از جدی‌ترین کابوس‌های بشر قرن ۲۱ شده است.

هرچند هنوز هم، باید بپذیریم که اگر به فضای رسانه‌ای درون و برون کشوری دقیق شویم، میزان عنایت و پرداخت رسانه‌های دیداری، شنیداری، نوشتاری و مجازی به این مهم، حتی همپای موج رسانه‌ای حاصل از شهرآورد دو تیم فوتبال یا بسکتبال نیز نیست! و این درد بزرگ ماست...

یادمان باشد: بنابه تحلیل اطلاعات مربوط به درجه حرارت متوسط کره زمین که از ۱۲۸ سال پیش تا امروز انجام شده و بیش از ۸۰۰ ایستگاه معتبر هواشناسی را در نقاط مختلف کره زمین پوشش می‌دهد ( از سرد‌ترین نقاط کوهستانی و یخچال‌های قطبی تا گرم‌ترین نواحی استوایی)؛ از ۱۹۷۰میلادی تاکنون درجه حرارت متوسط کره‌‌زمین ۸/۰ (هشت دهم درجه سانتیگراد) اضافه شده است.

تامل‌برانگیز‌تر آنکه در تمامی طول این دوره، افزایش درجه حرارت در هر دهه از دهه قبل بیشتر بوده است. به نحوی که ۲۲ سال از گرم‌ترین سال‌های ثبت شده از ۱۹۸۰ بدین‌سو بوده و شش سال از گرم‌‌ترین سال‌هایی که تاکنون ثبت شده در هشت سال گذشته رخ داده است. همچنین، شش سال از این سال‌ها (۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ و ۲۰۰۵و ۲۰۰۶ و ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸) همان سال‌هایی است که در آنها تولید غلات شدیدا کاهش یافته است.

در واقع، در هفت سال از هشت سال گذشته تولید جهانی غذا از تقاضای جهانی کمتر بوده و دولت‌ها چاره‌ای نداشتند جز آنکه نیاز جهان را با برداشت از ذخایر غله تامین کنند. به شکلی که اکنون ذخایر جهانی غله به پایین‌ترین سطح خود در چند دهه اخیر رسیده و در نتیجه آن، قیمت غلات افزایشی چشمگیر یافته است. بنابراین، باید بپذیریم که کمبود شدید مواد غذایی و دو برابر شدن قیمت گندم و ذرت در سطح جهان دیگر یک رویداد موقتی نیست، بلکه یک روند شوم و کابوسی مرگبار است؛ کابوسی که آزمندی و حماقت بشریت در عینیت‌بخشیدن به آن، بیشترین سهم را داشته است. حماقتی که اگر مهار نشود، ممکن است عقربه‌های زمان را به ۵۵ میلیون سال پیش بازگرداند!

کافی است به روند افزایش ناامنی‌های جهانی متاثر از شناسه‌های زیست‌محیطی اندکی دقت کنیم: در سودان ظرف سه ماه نخست سال ۲۰۰۸، ۵۶ کامیون حامل غله برای پناهندگان دارفور به سرقت رفت؛ در تایلند گرسنگان سارق، شبانه مزارع برنج را درو کردند؛ در پاکستان قیمت آرد دو برابر شده و هزاران نیروی مسلح نظامی به حراست از سیلو‌ها گمارده شده‌اند؛ در ترکیه دولت از مردم خواسته از خرید برنج خودداری کنند؛ در مصر صف نانوایی‌های دولتی بسیار طولانی شده و هر روز در صف زد و خورد می‌شود؛ و دست آخر آنکه در پایتخت اقتصادی هند، بمبئی، رخدادی خونبار و بی‌سابقه تمامی خبرهای جهان را به زیر می‌کشد.

محیط زیست ناپایدار، فقری پیش‌برنده را به ارمغان می‌آورد و فقر با خود تمامی شناسه‌های بزهکاری و امنیت‌زدایی از جامعه را پیش‌کش خواهد کرد.

محمد درویش

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع