ژنــو ۲ در چاله مشاجره

ارزیابی صوری از سخنان نمایندگان دولت های شرکت کننده در نشست اول کنفرانس ژنو۲, به ویژه نمایندگان دولت سوریه و مخالفان هم نشان می داد این کنفرانس در دستیابی به اهداف خود اگر ناکام نماند, با چالش بسیار بزرگی روبه روست و آن تکرار سرسختانه مواضع دولت و مخالفان است

ارزیابی صوری از سخنان نمایندگان دولت‌های شرکت‌کننده در نشست اول کنفرانس ژنو۲، به ویژه نمایندگان دولت سوریه و مخالفان هم نشان می‌داد این کنفرانس در دستیابی به اهداف خود اگر ناکام نماند، با چالش بسیار بزرگی روبه‌روست و آن تکرار سرسختانه مواضع دولت و مخالفان است.

از همین رو هم همان روز چهارشنبه بسیاری از ناظران بین‌المللی درباره تحقق برنامه از پیش طراحی شده گفت‌وگوهای مستقیم نمایندگان اعزامی دولت سوریه و ائتلاف ملی، متشکل از گروه‌ها مخالف، در روز جمعه ابراز تردید کردند و البته این پیش‌بینی درست از آب درآمد و نمایندگان بشار اسد، رییس‌جمهوری سوریه و مخالفانش به جای حضور در یک میز مذاکره برای پایان دادن به جنگ در سوریه، به طور غیرمستقیم و از طریق گفت‌وگوهای جداگانه با اخضر ابراهیمی، نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه گفت‌وگو کردند. به نظر می‌رسد برگزاری نشست رو در رو میان دو طرف درگیر به نتیجه نشست‌های جداگانه با ابراهیمی بستگی خواهد داشت.

سخنگوی مقر اروپایی سازمان ملل درباره علت تغییر برنامه توضیحی نداد اما گفت که مذاکرات صلح سوریه، فرآیندی است که باید به آن اجازه داد گام به گام پیش برود تا شکل بگیرد. گفته می‌شود علت لغو نشست رودرروی دو طرف درگیر سوری، اظهارات تند احمد جربا، رهبر ائتلاف ملی، علیه دولت سوریه بود که در نشستی خبری در ژنو، دولت سوریه را به ارتباط پنهانی با گروه افراطی داعش (دولت اسلامی عراق و شام) متهم کرد و بار دیگر خواهان محاکمه بشار اسد و یارانش شد. پس از این اظهارات جربا، هیات سوری اعلام کرد حاضر نیست با احمد جربا مذاکره کند. سخنگوی مقر اروپایی سازمان ملل تایید کرده است در صورت برگزاری گفت‌وگوهای مستقیم، ولید معلم، وزیرخارجه سوریه ریاست هیات سوری را در مذاکرات به عهده خواهد داشت اما هنوز مشخص نیست که چه کسی ریاست هیات مخالف را داشته باشد.

پیش‌تر هیات‌های اعزامی دو طرف به اجلاس ژنو۲ در نشست اول مونترو شرکت کرده و دیدگاه‌ها و انتظارات خود را بیان داشته بودند که عمدتا شامل حملات لفظی به طرف مقابل و حامیان آن می‌شد. سازمان ملل امیدوار بود بتواند با ایجاد ارتباط مستقیم بین دو طرف، به پیشرفت مذاکرات کمک کند. با توجه به خصومت و مواضع به ظاهر سازش‌ناپذیر دو طرف و در حالی که نبرد بین نیروهای مسلح دولتی و مخالفان با شدت در داخل سوریه ادامه دارد، موافقت دو طرف با حضور در یک اتاق می‌توانست دستاوردی مهمی تلقی شود. اما برخی ناظران می‌گویند که اگر طرف‌های درگیر در جنگ داخلی سوریه حتی با آتش‌بس مقطعی و محلی و اجازه ارسال کمک‌های بشردوستانه به مردم جنگزده هم موافقت کنند، برگزاری اجلاس ژنو۲ بدون نتیجه نبوده است. با این حال کماکان برخی نیز ابراز نگرانی می‌کنند شکست کنفرانس ژنو۲ بسیار فاحش باشد و نمایندگان طرف‌ها که از این اجلاس در جهت تکرار سخنان اختلاف‌برانگیز بهره‌برداری کرده‌اند، به جای تلاش برای دستیابی به تفاهم، حتی تفاهمی محدود بر سر ادامه تماس‌های بعدی، این اجلاس را ترک کنند.

چنانچه دیروز ولید معلم، وزیر خارجه سوریه در دیدار با اخضر ابراهیمی، فرستاده ویژه سازمان ملل و اتحادیه عرب به سوریه تاکید کرد: در صورتی که نشست‌های کاری جدی شنبه آغاز نشود، هیات سوری با توجه به عدم جدیت و آمادگی طرف مقابل از ادامه حضور خودداری کرده و ژنو را ترک خواهد کرد. در حالی که دستور کار کنفرانس بر اساس بیانیه ژنو۱ تنظیم شده بود و به دلیل اینکه ایران این بیانیه را نپذیرفت از فهرست دعوت‌شدگان به اجلاس حذف شد. اجلاس ژنو۱ در ژوئن سال ۲۰۱۲ برگزار شد و در بیانیه نهایی، توصیه کرد که برای پایان دادن به بحران سیاسی سوریه، لازم است یک دولت انتقالی تشکیل شود و شرایط برگزاری نخستین انتخابات آزاد در این کشور را فراهم کند. این بیانیه به جزییات اجرایی این طرح نپرداخته است. و مهم‌ترین مساله مورد اختلاف دو طرف، حضور یا عدم حضور بشار اسد، رییس‌جمهوری، در دولت انتقالی است.

قبل از برگزاری کنفرانس ژنو۲، امریکا و روسیه ابراز امیدواری می‌کردند در این کنفرانس، اختلاف‌ها در این باره برطرف شود اما نشست اول نشان داد دولت و مخالفان سوری تغییری در مواضع نداده‌اند. مخالفان خواستار کناره‌گیری اسد هستند اما نمایندگان دولت می‌گویند اسد حداقل حق نامزدی در انتخابات آینده را دارد و این مردم سوریه هستند که باید تعیین کنند اسد بماند یا برود. به گفته ناظران، اگر کشورهای حامی دو طرف بتوانند آنها را به قبول نوعی راه‌حل بینابینی قانع کنند، امکان پیشرفت در حل بحران سیاسی سوریه وجود دارد. برخی تحلیلگران می‌گویند یک راه‌حل می‌تواند از یک‌سو شامل تضمین تعهدات دولت سوریه توسط روسیه و فشار بر بشار اسد برای واگذاری مقام یا دست‌کم اختیارات خود به یکی دیگر از اعضای حکومت باشد. و از سوی دیگر، کشورهای حامی مخالفان، به ویژه امریکا و عربستان سعودی نیز می‌توانند مخالفان را به کنار گذاشتن شرط کناره‌گیری بشار اسد ترغیب کنند.