اراده تکوینی خداوند در آیه تطهیر

یکی از آیات مهم قرآن که در مورد اهل بیت پیامبر (ص) نازل گشته آیه تطهیر می باشد. . "انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل بیت و یطهّرکم تطهیراً". این آیه در شأن پیامبر اکرم (ص)، حضرت …

یکی از آیات مهم قرآن که در مورد اهل بیت پیامبر (ص) نازل گشته آیه تطهیر می باشد. . "انّما یرید الله لیذهب عنکم الرّجس اهل بیت و یطهّرکم تطهیراً". این آیه در شأن پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی، جضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین (ع) و امامان دیگر نازل شده است. در واقع اهل بیت پیامبر از هر گونه گناه و اشتباه معصوم بوده و این عصمت باعث می شود تا آنان بتوانند رهبری و امامت مسلمانان را در جهت هدایت به رستکاری و دینداری بر عهده بگیرند. پیامبر به اهل بیت خویش اهمیت زیادی قائل بود چنان که این حدیث از رسول خدا (ص) نشان می دهد: مثل اهل بیت من مثل کشتی نوح است هر کس بر آن سوار شد نجات یافت و هر کس تخلف نمود در آتش افتاد. زیرا اطاعت از دستورهای اهل بیت انسان ها را به سعادت و رستگاری رهنمون می سازد. این آیه اراده تکوینی خداوند دیده می شود و از این طریق معنای آیه کامل می گردد.‏

اراده هایی که در قرآن شریف به خدا نسبت داده شده دو نوع است: نوع اول اراده تکوینی است، مقصود از اراده تکوینی این است که شی ء مراد در نظام تکوین و واقع تحقق پیدا کرده است، چنانکه در سوره رعد آیه ۱۹ آمده است: "و اذا أراد الله بقومٍ سوءاً فلا مردّ له" چون خدا برای گروهی بدی اراده کند جلوگیر ندارد. همچنین در سوره یس آیه ۸۲ چنین آمده: "انّما أمره اذا أراد شیئاً أن یقول له کن فیکون" امر خدا وقتی که اراده کند چیزی را به این است که به او فرمان می دهد باش، پس آن چیز وجود پیدا می کند. در اراده های تکوینی مراد هرگز تخلف پیدا نمی کند، اگر اراده خدا به چیزی تعلق گرفت وجود آن، حتمی و ضروری خواهد بود.

نوع دوم اراده تشریعی است، مقصود از اراده تشریعی این است که خداوند متعال از لحاظ تشریع و جعل قانون چیزی را اراده نموده است، یعنی چیزهایی را که می خواسته مردم انجام دهند طبق آنها قانون و حکم جعل نموده است. در سوره مائده آیه ۶ آمده که: "ما یریدُ اللهُ لیجعلَ علیکم من حرجٍ ولکن یریدُ لیطهّرَکم ولیتمّ نعمتهُ علَیکم" خدا اراده نکرده شما را در حرج و سختی بیندازد بلکه اراده کرده که شما را پاک گرداند و نعمتش را بر شما تمام کند. در اراده تشریعی مراد حق تعالی در نظام تشریع و قانونگذاری تحقق پیدا کرده و طبق مراد و خواسته اش دستور نموده است. در آیه مذکور خدا می فرماید: در نظام تشریع عسر و حرج وجود ندارد بلکه طهارت و اتمام نعمت است.‏

اگر در آیه تطهیر اراده خداوند اراده تشریعی باشد معنای آیه چنین می شود: خدا در نظام تشریع و قانونگذاری مقرر فرموده که شما اهل بیت گناه نکنید یا مقرر فرموده که از نجاسات و پلیدی ها اجتناب کنید. یعنی احکام و قوانین جعل نموده که اگر بدان ها عمل کنید از گناه محفوظ می مانید. ولی با کمی دقت این معنی در شأن این آیه نخواهد بود بلکه خداوند از همه مکلفین خواسته که با رعایت اصولی و قوانینی از انجام گناه به دور باشند. خداوند به هیچ کدام از بندگانش بدون دلیل و تلاش و جهاد او فضیلتی عطا نمی کند و او را مخصوص لطف خاص خود قرار نمی دهد. زیرا خدا نسبت به همه بندگان عنایت داشته و نسبت به اعمال آنها عادلانه رفتار می کند. پس این آیه را نی توان بر اراده تشریعی حمل کرد بلکه بر معنای اراده تکوینی خداست. آن وقت معنای آیه چنین می شود: خداوند بزرگ اراده نموده و در نظام تکوینی و آفرینش موجودات چنین مقرر فرموده که شما اهل بیت از گناه و آلودگی باطنی پاک و منزه باشید. در چنین فضیلت بزرگی که مقام عصمت اهل بیت را اثبات می کند، منت نهادن خدا و اهتمام پیغمبر د رتعیین مصداق اهل بیت کار معقول و پسندیده ای شمرده می شود.‏

چنان که حضرت علی (ع) در باره این آیه می فرماید که فضایل اهل بیت زیاد است زیرا خداوند درباره آنان این آیه را نازل کرده پس خدا ما را از تمام بدی های ظاهری و باطنی پاک نمود و بر طریقه حق قرار داد.‏

باقر عزیزی