باد می کاریم, دود هوا می کنیم

مصرف بی رویه انرژی در كشور باضافه نرخ بالای تصادفات, دو شاخص عمده و انكار ناپذیر وجود ضعف اساسی و بنیادی در مدیریت حمل ونقل كشوراست

مصرف بی رویه انرژی در كشور باضافه نرخ بالای تصادفات، دو شاخص عمده و انكار ناپذیر وجود ضعف اساسی و بنیادی در مدیریت حمل ونقل كشوراست.

وزارت نفت مصرف بی رویه بنزین وپائین بودن قیمت داخلی آن رانسبت به قیمت جهانی دلیلی می داند براینكه به زودی كشور با بحران سوخت روبرو می شود و فی المثل تا با مشكل اساسی مصرف روبرو نشده ایم می بایستی:

۱- برای ایجاد تعادل بین عرضه وتقاضا یا ساعت كارجایگاه های توزیع سوخت راكم كنیم.

۲- بین مصرف كنندگان كوپن توزیع كنیم و اصطلاحاً سهمیه بندی نمائیم. راه حل اول ، یعنی اختلال درتوزیع كه خود موجب ازدیاد مصرف به لحاظ سر گردانی سوخت بگیران درسطح شهروجایگاه های بدون بنزین شهری وبین راهی وهم موجب اتلاف وقت آنهاست.

راه حل دوم ، هم که قبلا تجربه شده و می دانیم که آزموده را آزمون خطاست.

سازمان حفاظت محیط زیست ازهوای پاك سخن می‌گوید و اینكه احتراق ناقص خودروهای فرسوده ودودزا و نیز كثرت اتومبیل ها دو مشكل اساسی آلودگی محیط زیست كشور است. برای كثرت كه كاری نمی تواند انجام دهد، اما برای نوسازی كه مصرف بهینه را نسبت به فرسوده دارد یعنی هم كمترسوخت مصرف می كند وهم نسبت به سیستم های قدیمی ازآلایندگی كمتری برخوردارند، سرمایه گذاری نموده وجایزه اوراق كردن به صاحبان خودروهای فرسوده می دهد.

- نیروی انتظامی ومسئولان راهنمایی ورانندگی نیز سرگرم ایجاد موج ضرورت ارتقاء فرهنگ ترافیك است كه گرچه بسیارمهم ولازم است، ولی توجه ندارند كه قبل از اینكه آنها بتوانند فرهنگ ترافیك را دربین رانندگانی كه ناخواسته اسیر چنگال بی‌رحم راهبندان ومصرف بی رویه درجا و بی خاصیت سوخت درسطح كلان شهرها هستند وهركس دراین وانفسا وتوقفگاه های سراسری می كوشد راه باریكی برای عبور خود حتی به عرض دقیق ماشین پیدا كند تا یك پیچ یا میدان یا چهار راه و یا گذرگاه را با هرقدر وقت تلف شده حتی به قیمت پایمال کردن حقوق دیگران، بالاخره در راه رسیدن به مقصد طی كند و گوی سبقت را به هرقیمت شده ازبقیه درصف نشسته یا ایستادگان بگیرد، آیا مجالی برای آموختن وبكاربستن فرهنگ ترافیك برایش باقی می ماند.

كسی که باید باشد تا این فرصت وفضا را برای پلیس سخت كوش و وظیفه شناس فراهم سازد تا ضمن نظارت وكنترل برعبور و مرور و ارتقاء ایمنی ترافیك باچراغ و دوربین وانواع علائم اخباری، اخطاری وانتظامی و... فضای مناسبی راهم برای ارتقاء فرهنگ ترافیك بوجودآورد، یا اساساً وجودندارد و یا اگر هم وجود دارد در هاله ای ازابهام و در واقع ناشناس است.

- وزارت بهداشت ودرمان وآموزش پزشكی، هم درجای خود گله مندهزینه های سرسام آور و بالاترازنرم جهانی برای عوارض ناشی ازحمل ونقل وترافیك و... است كه به صورت اضافه كردن ۲۶% هزینه های بیمارستانی،‌ اعم ازساختمان و تأسیسات وتجهیزات پزشكی،‌ مراقبت و داروئی ، رقمی بالغ بر۵ هزارمیلیارد ریال در سال را برای رسیدگی به حال مجروحان و... به این امر اختصاص داده است كه ۲۰۰ برابرنرم جهانی است.

- سایردستگاه هاازآموزش وپرورش گرفته تاآموزش عالی وفرهنگ وارشاد و... هریك به نوبه خود و رسانه ها نیزبه شیوه ای هزینه های مضاعف وسرباری را از بد ‌حادثه حمل ونقل و ترافیك بطورمستمروبی هیچ قدرت تدافعی همواره تحمل می كنند وآنچنان كه همگان ملاحظه كرده ودرآینده نیزبااین روش های فعلی و نگاه غلط ساختاری كماكان ملاحظه خواهند فرمود، چاره ای جزحركت تدافعی درقبل وقبال حوادث پیش رو پشت سرنداشته وندارند.

ایده آل همه سازمان ها امروزپاسخگوئی به نیازهای روزازآنان است ولاغیر.

●بررسی اثرات اجمالی تعیین قیمت سوخت

تعیین قیمت سوخت پائین تر از قیمت واقعی یا معادل قیمت جهانی، چیزی شبیه سهمیه بندی کالا درکشور است. با این تفاوت که این سهمیه بندی بازاری به وسعت منطقه پیدا می کند.

کمتر کسی درکشور پیدا می شود که به اثرات زیان بار سوخت دو نرخی آنهم با اختلاف شدید، واقف نباشد. پدیده شوم قاچاق سوخت وتمامی هزینه های مدیریتی، نظامی و انتظامی، قضائی و اجتماعی ناشی از آن که هرگز محاسبه نگردیده و به سوبسید سوخت اضافه نشده، به تنهائی کافی است تا هر سیستم مبتنی بر تفکر و برنامه ریزی را برای متعادل ساختن قیمت سوخت با کشورهای همجوار قانع ومصمم کند.

در یک مناظره تلویزیونی اخیر بین مسئولین وزارتین کشور و نفت و نیروی انتظامی اختلاف آمار روزانه قاچاق سوخت بیش از یک تا دو ملیون لیتر گفته شد، حال تو خود حدیث مفصل بخوان ازاین مجمل.

همان طور که گفته شد، پارامترهای متعددی در نرخ کرایه حمل مؤثر است که یکی از آنها قیمت سوخت است، از آنجا که گفته می شود بالاترین درصد مصرف سوخت نیز متعلق به بخش حمل ونقل است، برای جلوگیری از آثار تورمی افزایش قیمت سوخت و جلوگیری از افزایش کرایه، به راحتی می توان:

« درصد نسبت قیمت سوخت مصرفی را در قیمت کرایه حمل با سوخت ارزان و سپس با قیمت واقعی سوخت محاسبه و به همان میزان یارانه های مستقیم یا غیرمستقیم فعلی را افزایش داد .» در حال حاضر:

- قیمت حمل هر تن / کیلومتر کالا در درون استان حدود ۲۷۷ ریال و برون استانی حدود ۱۶۰ ریال و متوسط کل آن ۱۷۰ ریال است.

- متوسط مسافت در هر سفر قریب به ۵۰۰ کیلومتر است.

- تعداد سفر کامیون در کشور با بار بالغ بر ۵/۱۸ میلیون سفر است.

- متوسط مصرف سوخت ناوگان نسبتاَ فرسوده فعلی۳۵ لیتر در ۱۰۰کیلومتر است.

- قیمت سوخت در داخل، نفت گاز یا گازوئیل ۱۵۰ ریال.

- قیمت سوخت در خارج، نفت گاز یا گازوئیل ۱۹۵۸ ریال .

- و.....

● راه حل معقول

اگر تفکر وتدبیر اقتصادی به کار گرفته شود، یارانه سوخت هرچه سریعتر باید برداشته شود. حمل ونقل باید قیمت واقعی داشته باشد. در این صورت حمل ونقل به فعالیتی اقتصادی و رقابتی تبدیل می شود که به تبع آن؛ حمل ونقل غیرضروری به حداقل می رسد که خود به معنای؛ کاهش مصرف سوخت، افزایش راندمان، ایجاد تعادل منطقی بین عرضه و تقاضا و بکارگیری روش های نوین در حمل ونقل کشور از قبیل: Piggy back و Road Railer و.... است که اولی موجب کاهش یک سربار شده و دومی بین ناوگان ریلی وجاده ای ایجاد انعطاف می کند. با توسعه هرچه سریعتر کاربست کانتینر و رویکرد حمل ونقل ترکیبی، موجبات افزایش سرعت در جابجائی و تخلیه وبارگیری ونیز افزایش ضریب ایمنی در حمل ونقل را بیش از پیش فراهم می آید.

اگربخواهیم خود را نه تنها در داخل که در رقابت با حمل ونقل منطقه ای وبین المللی تقویت کنیم، بهترین روش به جای سوبسید سوخت در حمل ونقل، ارائه تسهیلات بانکی ارزان قیمت برای خرید و بهسازی ناوگان است.

- درحال حاضربه طور متوسط هرکامیون در هرکیلومتر ۵/۵۲ ریال ودرسال باطی مسافت تقریبی ۱۷۰۰۰ کیلومتر، بالغ بر ۸۹۲۵۰۰ ریال مصرف سوخت دارد.

- - با احتساب نرخ واقعی ، به طور متوسط هرکامیون در هرکیلومتر ۶۸۵ ریال ودرسال باطی مسافت تقریبی ۱۷۰۰۰ کیلومتر ،بالغ بر ۱۱۶۴۵۰۰۰ ریال مصرف سوخت دارد.

- مابه التفاوت دو نرخ داخلی وبین المللی درسال برای هر کامیون کمتراز ۱۱ملیون ریال است که درقالب تسهیلات یا تخفیف مالیاتی قابل پرداخت است.

- راستی هرگز فکر کرده اید ، چرا متقاضیان ومتصدیان واقعی حمل ونقل، در بازار آزاد هرحواله کامیون یا اتوبوس های مرحمتی متولی یا سازمان حمل ونقل و راهداری را که برای بازخریدی سهل کارکنان مازاد به آنها اهدا شده بود، بیش از ۲۰۰ ملیون ریال خریدند؟!! به نظرشما این سرمایه گذاری یک میلیارد ریالی تاکنون فاقد توجیه اقتصادی بوده است ؟!

- به نظرشما اگر متصدی با ترفند متولی مجبور به پرداخت ۲۰۰ ملیون ریال پول اضافی به یک واسطه اضافی نمی شد، جز این است که وی عملاٌ حاضرشده و برایش مقرون به صرفه بوده که مابه التفاوت ۲۰ سال قیمت سوخت به نرخ بین المللی را یکجا پرداخت نماید !!

به خاطر داشته باشیم ، ذخائر ملی ازجمله نفت ومشتقات آن بالسویه متعلق به نسل حاضر ونسل های بعد است، مصادره آن برای گروهی خاص، ویافروش ارزان آن مصداق تجاوز به بیت المال وخیانت در امانت است ، چراکه به طور مطلق :

- همه آحاد ملت دراقصی نقاط کشور، ازتسهیلات حمل ونقل برخوردار نیستند.

- تمامی استفاده کنندگان هم به طور مساوی برخوردار نیستند.

- سوبسید سوخت ارزان یعنی مصادره بخشی از حقوق پنهان نیازمندان محروم ونا آگاه یا اصطلاحاَ عوام توسط مجلس ودولت و تقدیم آشکار آن به خواص یا دارندگان وسائل نقلیه شخصی وقاچاقچیان وپاره ای از افراد فاسدوسودجو در جامعه .

- تا تفکراقتصادی برساختارحمل ونقل غالب نشود ، مثل این است که همواره باد می کاریم وارزان ونا به جا دود هوا می کنیم.

محمدرضا کامیاب کارشناس حمل ونقل

---