۲۵ نوامبر ۱۶۶۷ ـ زلزله مرگبار شهر شماخی و اشاره ای به سابقه تاریخی این شهر

۲۵ نوامبر سال ۱۶۶۷ یک زلزله شدید شهر شماخی قفقاز وقت ایران را ویران ساخت و نزدیک به هشتاد هزار تن را کشت. دولت صفوی برای بازسازی شهر تلاش بسیار کرد و حتی از اصفهان معمار و کارگر …

۲۵ نوامبر سال ۱۶۶۷ یک زلزله شدید شهر شماخی قفقاز وقت ایران را ویران ساخت و نزدیک به هشتاد هزار تن را کشت. دولت صفوی برای بازسازی شهر تلاش بسیار کرد و حتی از اصفهان معمار و کارگر به شماخی فرستاد و مرکز شهرستان را موقتا به باکو که در ۱۲۰ کیلومتری شرق شماخی واقع شده است منتقل ساخت. این زلزله در آغاز سلطنت صفی میرزا (شاه سلیمان صفوی) روی داده بود که جمعی گفته بودند چون صفی میرزا در ساعتی نحس بر جای پدرش (شاه عباس دوم) نشسته این زلزله روی داده است. صفی میرزا برای اطمینان خاطر مردم مجبور شد که دوباره تاجگذاری کند. این نخستین و آخرین زلزله سخت شماخی نبود، در سال ۱۱۹۱ میلادی (زمان حکومت شروانشاهان، حکام باقیمانده از عهد ساسانیان در قفقاز) یک زلزله شدید این شهر را ویران کرده بود. منطقه شماخی در طول هزاره دوم میلادی ۱۱ زلزله شدید به خود دیده است که یکی دیگر از آنها در دوم دسامبر ۱۸۵۹ روی داده بود، دیگری در سال ۱۹۰۲ و آخرین زمین لرزه در سال ۲۰۰۰. شماخی قرنها مرکز حکومت شروانشاهان بود و خاقانی از شاعران بزرگ و قصیده سرای ایران که در قرن دوازدهم میلادی (۱۱۲۲ ـ ۱۱۹۰) می زیست از همان شهر برخاسته بود. قصیده ایوان مدائن او معروف است. آنتونی جنکینسون انگلیسی در قرن شانزدهم در آن شهر یک مرکز تجاری دایر و از آنجا سفری هم به ایران کرده بود. برخی از مورخین نوشته اند وی بود که تزارهای روسیه را به تصرف قفقاز تشویق کرده بود زیرا که به عنوان نماینده دربار لندن با دربار آنان رفت و آمد داشت و از پادشاه وقت صفویه ایران (شاه طهماسب یکم) دلخور. شماخی واقع در منطقه «اران» در پی دور اول جنگهای روسیه با ایران طبق قرارداد گلستان (منعقد در ۱۸۱۳) به روسیه داده شد. روسها در زمان پتر یکم در سال ۱۷۲۲ وارد شماخی شده بودند ولی بعدا از ترس نادرشاه آنجا را ترک گفتند. نادرشاه در همین دهه از شماخی دیدار و کسانی را که به روس ها روی خوش نشان داده بودند تنبیه کرد. قفقاز ایران در سه دهه اول قرن نوزدهم و ضمن دو جنگ طولانی و دو قرارداد گلستان و ترکمنچای به دست روس ها افتاد. شماخی اینک در جمهوری آذربایجان واقع است.