کدام نویسنده, کدام سینماگر

اقتباس, پدیده ی مشترک سینما و ادبیات

فرهنگ‌وهنر- اقتباس‌ ادبی از پدیده‌های مشترک دنیای سینما و ادبیات است که دوستداران این دو حوزه هنری را به هم پیوند می‌دهد‌، اما گاهی زندگی یک نویسنده‌ برجسته حتی فراتر از شاهکارهایش برای یک کارگردان جذاب می‌شود تا جایی‌که او تصمیم می‌گیرد آن را در قاب تصویر برای اهالی سینما روایت کند. در ادامه با هم نگاهی می‌اندازیم به فیلم‌هایی که به روایت زندگی توانمندترین شخصیت‌های عرصه قلم پرداخته‌اند:

- جین آستین: «جین شدن» نام فیلمی است که در سال۲۰۰۷ توسط «جولین جارولد» کارگردانی شد تا مخاطبان سینما هم با زندگی «جین آستین»، نویسنده رمان‌های کلاسیکی چون «غرور و تعصب»، آشنا شوند. «آن هاتوی» هنرپیشه‌ معروفی بود که در نقش «جین آستین» جوان ظاهر شد و داستان رابطه‌ عاشقانه‌ این زن نویسنده را با «توماس لانگلویز لفروی» به تصویر کشید. «جیمز مک‌اووی» بازیگر اسکاتلندی برنده‌ بافتا نیز نقش «لفروی» را به خوبی ایفا کرد. از دیگر هنرپیشگان این اثر زندگینامه‌ای می‌توان به «جولی والترز»، «جیمز کورمول» و «مگی اسمیت» اشاره کرد. «بی.بی.سی‌فیلم» و «آیریش فیلم بورد» از کمپانی‌هایی بودند که در تولید این فیلم همکاری داشتند. «جین شدن» در گیشه به موفقیت چشمگیری دست پیدا کرد و در سطح بین‌المللی فروشی ۳۷ میلیونی دلاری داشت. اگرچه رابطه‌ بین نویسنده «اما» و لفروی کاملا به اثبات نرسیده‌، اما داستان این فیلم از روی کتابی زندگینامه‌ای به قلم «جان اسپنس» روایت شد. علاوه بر این، زندگینامه‌نویسانی چون رادوویچی و تومالین نیز چنین رابطه‌ای را تصدیق کرده‌اند.

- ارنست همینگوی: داستان زندگی «ارنست همینگوی» خالق «پیرمرد و دریا» نیز از دیگر سوژه‌های جذاب بود که اهل سینما را بر آن داشت تا فیلمی را بر این اساس به روی پرده ببرند. «ریچارد اتنبورو» کارگردانی بود که تجربه همینگوی در جنگ جهانی اول را با عنوان «در عشق و جنگ» در دنیای تصویر روایت کرد. «مکنزی آستین»‌، «کریس اودانل»‌، «ساندرا بولاک» و «مارگوت اشتینبرگ» بازیگران نام‌آشنایی بودند که در این فیلم نقش‌آفرینی کردند. داستان جذاب زخمی شدن همینگوی در ایتالیا طی جنگ جهانی اول و رابطه‌ عاشقانه‌ او با پرستارش «اگنس ون کروسکی» دستمایه‌ خوبی برای فیلم سال۱۹۹۶ اتنبورو شد. «هنری اس.ویلارد» و «جیمز نیجل» که تهیه‌کنندگی این اثر زندگینامه‌ای را برعهده داشتند،‌ به همراه «آلن اسکات»، «دیمیتری ویلارد»، «کلنسی سیگال» و «آنا همیلتون فلم» فیلمنامه «در عشق و جنگ» را به نگارش درآوردند. خالق «زنگ‌ها برای که به صدا درمی‌آیند» به پرستارش شدیدا علاقه‌مند می‌شود اما این رابطه علی‌رغم داستان فیلم به جایی نمی‌رسد. این زوج پس از اینکه همینگوی ایتالیا را ترک می‌کند،‌ موفق به دیدار دوباره نمی‌شوند اما تاثیر این رابطه بر این نویسنده تاحدی بود که وی در رمان‌های متعددی از جمله «وداع با اسلحه»اش از آن یاد کرده است.

- ویرجینیا وولف: «ویرجینیا وولف»، نویسنده‌ برجسته‌ای بود که داستان زندگی‌اش محرک خوبی برای «استفن دالدری» بود تا فیلم «ساعت‌ها» را بسازد. علاوه بر نام وولف‌، نقش‌آفرینی ستاره‌هایی چون «نیکول کیدمن»، ‌«مریل استریپ» و «جولیان مور» موجب شد «ساعت‌ها» با استقبال گرم منتقدان ادبیات و سینما روبرو شود. فیلمنامه‌ای که «دیوید هر» برای این فیلم به نگارش درآورد،‌ برگرفته از رمان برنده‌ «پولیتزر» اثر «مایکل کانینگهام» بود. داستان فیلم درباره‌ سه زن است که زندگی هرکدام از آن‌ها به گونه‌ای به رمان «خانم دالووی» وولف ربط پیدا می‌کند. «کیدمن» در این فیلم نقش خالق «خیزاب‌ها» را در دهه‌۱۹۲۰ انگلیس ایفا می‌کند که با افسردگی و بیماری روانی دست و پنجه نرم می‌کند و در عین حال سعی دارد رمانی را به رشته‌ تحریر درآورد. «ساعت‌ها» در ۹ بخش جوایز آکادمی اسکار از جمله بهترین فیلم نامزد شد و «نیکول کیدمن» برای بازی در نقش اصلی این فیلم موفق شد اسکار بهترین بازیگر زن سال ۲۰۰۳ را کسب کند.

- امیل زولا: «زندگی امیل زولا» نام فیلمی آمریکایی بود که در سال۱۹۳۷ به کارگردانی «ویلیام دیترله» براساس زندگی این نویسنده‌ فرانسوی ساخته شد. داستان این فیلم که در زمان خود دومین اثر زندگینامه‌ای برنده‌ جایزه‌ بهترین فیلم اسکار شناخته شد‌، در قرن نوزدهم روایت شد. «زندگی امیل زولا» دوستی این نویسنده‌ مدرنیست با «پل سزان»، نقاش معروف، و تبدیل شدن وی به یک نویسنده‌ حرفه‌ای را به تصویر می‌کشد. این فیلم که محصولی از «برادران وارنر» بود، هم در گیشه و هم در نگاه منتقدان به موفقیت چشمگیری دست پیدا کرد،‌ تاحدی که در سال۲۰۰۰ بعنوان اثری برتر از لحاظ فرهنگی،‌ تاریخی و زیبایی‌شناختی در فهرست گنجینه‌ فیلم‌های ماندگار ملی آمریکا به ثبت رسید.

- لئو تولستوی: «کریستوفر پلامر» و «هلن میرن» در سال۲۰۰۹ در فیلمی به نام «آخرین ایستگاه» نقش‌آفرینی کردند تا زندگی رمان‌نویس معروف روس «لئو تولستوی» را به دنیای سینما معرفی کنند. «مایکل هافمن» کارگردان این درام سینمایی بود که داستان درگیری سوفیا، همسر تولستوی، (بابازی میرن) و «ولادمیر چرکوف»، شاگرد این رمان‌نویس، را بر سر میراث و حق چاپ آثار او به تصویر کشید. این اثر سینمای اقتباسی بود از رمان سال۱۹۹۰ «جی پارینی» که به ماه‌های آخر زندگی خالق «جنگ و صلح» پرداخته بود.

- خواهران برونته: در سال۱۹۴۶ کمپانی «برادران وارنر» فیلمی را با عنوان «فداکاری» تولید کرد که به زندگی دو خواهر رمان‌نویس پرداخت. این اثر سینمایی پرحاشیه با کارگردانی «کورتیس برنهارت» زندگی امیلی و شارلوت برونته را روایت کرد. در این فیلم «ایدا لوپینو» در نقش امیلی برونته، خالق «بلندی‌های بادگیر»، و «پائول هنرید» و «اولیویا دو هاویلند» در نقش خواهرش شارلوت، نویسنده‌ رمان معروف «جین ایر»، ظاهر شدند. «سیدنی گیرنستریت» هم در «فداکاری» به جای «ویلیام میکپیس تکری» ایفای نقش کرد. این فیلم با سه سال تاخیر به اکران درآمد و علت آن شکایت «دو هاویلاند» از کمپانی «برادران وارنر» بود. وی در جریان این دادخواست موفق شد و قبل از این‌که کمپانی سازنده موفق شود جایگزینی برای نقشش پیدا کند،‌ پروژه را ترک کرد. اما فیلم «فداکاری» به غیر از نمره‌ خوبی که به خاطر تهیه‌کنندگی موفق و پایان جذاب آن دریافت کرده،‌ بازتاب خوبی در میان منتقدان نداشت؛ بعنوان مثال «نیویورک تایمز» این اثر زندگینامه‌ای را نوعی ساده کردن قضایا خواند و «برادران وارنر» را متهم کرد که دو نویسنده‌ بزرگ کلاسیک را همچون «زنان کوچکی» توصیف کرده که از کمی ذوق و قریحه ادبی هم بهره برده‌اند. دیگر منتقدان هم این فیلم را نوعی توهین به نبوغ ادبی امیلی و شارلوت برونته دانستند.

- مارک تواین: دیگر نویسنده‌ نام‌آوری که فیلم زندگی او به سینما راه یافت، «مارک تواین» خالق شاهکاریی چون «تام سایر» و «هاکلبری فین» بود. «ایرونیگ رپر» فیلمسازی بود که «ماجراهای مارک تواین» را در سال ۱۹۴۴ برای کمپانی «برادران وارنر» کارگردانی کرد. «فدریک مارچ» در نقش «ساموئل کلمنتس» و «الکسیس اسمیت» در نقش همسر تواین هنرنمایی کردند. «ماجراهای مارک تواین» سه جایزه‌ آکادمی جوایز قرن هفدهم را دریافت کرد.