طرح جامع فولاد

طرح جامع فولاد از جمله طرح های مهم تحقیقاتی کشور در حوزه صنعت و معدن است, که روند توسعه فولاد کشور تا سال ۱۴۰۰ را پیشنهاد می کند

متن ذیل در رابطه با چگونگی تدوین این طرح و از گفتگو با مهندس فرخ‌زاد مدیر طرح جامع فولاد ایران تهیه شده است.

اهداف طرح جامع فولاد

این طرح در قالب مطالعات جامع برای افزایش ظرفیت واحدهای فولادسازی موجود و اضافه کردن خطوط جدید فولادسازی از سال گذشته در دستور كار شركت ملی فولاد قرار گرفته بود. مطالعات طرح جامع در راستای تعریف یك ظرفیت خاص برای تولید فولاد كشور است و در نظر دارد که تولید فولاد را به ۲۵ میلیون تن در سال برساند. این موضوع، بر اساس محوریت تأمین منابع از داخل كشور تدوین خواهد شد. وجود سنگ آهن، گاز طبیعی و سایر مواد اولیة انرژی می‌تواند ایران را در رسیدن به این نقطه مطلوب سوق دهد.با تصویب و تدوین كامل طرح جامع فولاد، صنایع فولاد برنامه‌های خود را برای رسیدن به اهداف در نظر گرفته شده شناسایی خواهند كرد. مهم‌ترین اهداف این طرح عبارتند از: تعیین اهداف و استراتژی توسعة صنعت فولاد كشور، تعیین موقعیت‌های مطلوب جغرافیایی برای تولید فولاد، شناسایی جایگاه صنعت فولاد در توسعة اقتصادی و صنعتی كشور، بررسی روند تولید از نظر فنی و اقتصادی، بررسی انواع انرژی مورد نیاز این صنعت، بررسی عرضه و تقاضا و روند قیمت جهانی و داخل کشور، بررسی وضعیت موجود صنایع فولاد، بررسی استخراج و كانه‌آرایی، بررسی زمین‌شناسی و اكتشافات معدنی.همچنین در طرح جامع فولاد، سه استان كرمان، یزد و خراسان، مناسب‌ترین استان‌ها برای گسترش صنعت فولاد در نظر گرفته شده‌اند. البته استان اصفهان با توجه به قرار گرفتن در مرکز کشور و عدم دستیابی به جاده های مناسب از گسترش کمتری در زمینة تولید فولاد برخوردار خواهد شد.اما آنچه قابل تأمل است، عدم بررسی نیاز در زمینه‌های مختلف صنعتی (از جمله صنایع دریایی) در طرح جامع فولاد است. به عبارت دیگر در این طرح میزان گسترش بخش‌های مختلف مصرف کننده فولاد و نیازهای آنها گردآوری نشده است. بنا به گفته مسئولین طرح جامع فولاد، استعلام‌هایی از مصرف کنندگان بزرگ (نظیر وزارت مسکن) انجام شده است ولی هیچکدام از آنها جوابی نداده‌اند.

چگونگی برآورد میزان مصرف فولاد در طرح جامع فولاد

هم‌اكنون این طرح تدوین شده است و برای تصویب به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی و شورای عالی فولاد ارائه شده است. طرح جامع فولاد برای دو افق پنج ساله و ۲۰ ساله تعیین شده و قرار است که نرخ تولید فولاد را به ۲۵ میلیون تن در برنامة چهارم توسعه برساند. در حالیكه مبنای افزایش تولید فولاد در برنامة سوم توسعه ۷.۱۴ میلیون تن در نظر گرفته شده بود.

برای برآورد میزان نیاز كشور به فولاد، از مدل‌های اقتصادسنجی استفاده شده است. برای این منظور محصولات فولادی به دو دسته تقسیم بندی شده اند: یك دسته از محصولات تخت و دستة دیگر محصولات طولی. برای محصولات تخت ارزش افزوده بخش صنعت، الگوی مدلسازی بوده است. بعلاوه اینكه نیاز به این محصولات نیز بطور جداگانه برآورد شده است.برای محصولات طولی نیز، ارزش افزودة بخش ساختمان به‌عنوان مدل درنظر گرفته شده است. برآوردهای انجام شده حاكی از آن است كه از اواخر سال ۱۳۸۸ به بعد، سالانه ۲۵ میلیون تن فولاد در کلیة بخش‌ها مصرف می‌شود كه البته سهم ۲۰ درصدی صادارت نیز در این رقم، در نظر گرفته شده است.

برآورد هزینه‌های صنایع تولیدکننده فولاد نیز با یك دید عمومی و كلی انجام شده و به صورت ریز و جزئی تهیه نشده است. به‌عنوان مثال برای برآورد فولادهای ضد زنگ (Stainless Steel) مدل‌های كشورهای درحال توسعه با درآمدهای سرانة ۲۰۰۰ دلار مدنظر قرار گرفته است. در این كشورها مصرف سرانة این نوع فولادها ۵ کیلوگرم در سال است و در صورتیكه این مدل برای كشورمان الگوبرداری شود، سالانه به ۳۵۰ هزار تن فولاد ضد زنگ نیاز است كه باید تولید شود. با توجه به حجم پروژه‌های صنایع دریایی، بی‌شک این صنایع یکی از مصرف‌کنندگان عمدة فولاد در کشور خواهند شد و این امر لزوم نیاز سنجی در استفاده از فولادهای دریایی را پررنگ‌تر می‌کند. امّا متأسفانه برای برآورد نیاز صنایع دریایی فقط به آمار صادرات و واردات بسنده شده است.

نگاه ویژه طرح جامع فولاد به فولادهای آلیاژی و میكروآلیاژی

بنا به اهمیّت تولید فولادهای آلیاژی و استفادة آن در صنایع خاص، تولید سالانة ۴۰۰ هزار تن فولاد آلیاژی در طرح جامع فولاد در نظر گرفته شده است.همچنین تولید فولاد میکروآلیاژی نیز با توجه به استحکام مكانیكی مناسب و ارزش افزودة بالایی كه هم برای مصرف‌كننده و هم برای تولیدكننده دارد، نگاه ویژه‌ای را به خود جذب كرده است. استفاده از این نوع فولادها هم اكنون در كشورهای صنعتی، رشد صعودی دارد و صنایع خودرو، از مهم‌ترین مصرف‌كنندگان این نوع فولادها به شمار می‌رود. داشتن ۳۰ درصد وزن كمتر، نسبت به سایر فولادها، از خصوصیات ویژة این فولادها می‌باشد. به‌تازگی در كشور ما نیز برای اولین بار فولادهای میکروآلیاژی در مجتمع فولاد مباركه تولید شده است.

فعالیت بیشتر بخش خصوصی

یكی از نكات قابل توجه و درنظر گرفته شده در طرح جامع فولاد آن است كه دولت درصدد است تا پایان برنامة چهارم توسعه، فقط تا مرحلة تولید شمش فعالیت داشته باشد و از آن به بعد كه عموماً شامل نورد و فرآیندهای بعد از آن می‌شود، توسط بخش خصوصی انجام شود.

در زمینه تولید فولاد دریایی امکان حضور بخش خصوصی قابل بررسی است. به گفتة کارشناسان در صورتیکه نیاز کشور به این نوع از فولادها بیش از ۲۰۰ هزار تن در سال باشد (که اینگونه هم هست) بخش خصوصی خواهد توانست برای تولید فولاد دریایی سرمایه‌گذاری کند و برایش سود ده باشد.