نگاهی به کتاب مقتل الحسین (ع)اثر ابومخنف

بخش تاریخ:
دربارهٔ قیام امام حسین (ع) و حماسه عاشورا روایت های متعددی به قلم راویان و روایتگران و محققان نزدیک به عصر امام به رشته تحریر در آمده است که هر کدام به نحوی از انحا درصدد …

بخش تاریخ:

دربارهٔ قیام امام حسین (ع) و حماسه عاشورا روایت های متعددی به قلم راویان و روایتگران و محققان نزدیک به عصر امام به رشته تحریر در آمده است که هر کدام به نحوی از انحا درصدد ارائه گزارشی از واقعه بزرگ تاریخی بوده اند.

در میان آثاری که در مورد قیام کربلا نوشته شده و تا دوران معاصر حفظ شده است کتاب ارزشمند مقتل الحسین اثر ابو مخنف از جایگاه ویژه ای برخوردار است در این مقال بررسی مختصری از این اثر و نویسنده ارائه خواهد شد.‏

واقعیت این است که در تاریخ اسلام همان پیوند عمیق وثیق و وسیعی که میان سیرت رسول الله با محمد بن اسحاق بن یسار مطلبی وجود دارد میان تاریخ کربلا و نهضت حسینی با ابو مخنف یعنی عمده ترین مقتل نویس و راوی فاجعه دشت نینوا نیز موجود است. همان گونه که ابن اسحاق یگانه گزارشگر سیره نبوی نبود اما با حذف روایات او از تاریخ سیره نویسی آثار و روایات ارزشمند بزرگانی چون ابن سعد و محمد بن عمر واقدی نمی توانست همین چشم انداز کنونی و آگاهی های

محدود موجود از سیره نبوی را فراهم سازد و لا جرم بخش های وسیع تری از رخداد های عصر نبوت در محاق می ماند به همان گونه نیز بدون مقتل ابو مخنف مجموعه روایات پراکنده و نا منسجم و متقدم دیگر راویان قادر نبودند تا جرئی از همین حد و اندازه از فروغ روشنایی را که ابو مخنف بر تاریخ کربلا افکنده و مانع افتادن تمام ابعاد آن در محاق گشته است بر نهضت حسینی اندازند و آگاهی های موجود را که بی شک بر اثر تلاش ابو مخنف حاصل شده است ارائه کنند.‏

درست است که تعدادی از علمای رجالی اهل سنت به نکوهش ابو مخنف پرداخته اند اما شایان ذکر است که شمار افزون تری از محدثان و مورخان و

مقتل نویسان سنی نه تنها با نقل روایات ابو مخنف بر اعتبار او صحه گذاشته اند بلکه تعدادی از اصحاب فتوا و حدیث در بیان برخی از آرای فقهی و تبیین بعضی از باورهای اعتقادی خود به بعضی از اخبار و روایات نبوی که از طریق ابو مخنف نقل شده است استناد جسته اند.

امویان در طول فرمانروایی خویش "۱۳۲ ـ ۱۴۰ هـ.ق" افزون بر فاجعه کربلا منشا کشتار ها و جنگ ها و رخداد های تلخ دیگری نیز بودند. ثبت و ضبط این حوادث نه تنها مورد توجه آنان نبود بلکه تمایل شدیدی داشتند به متروک ماندن اخبار مربوط به این حوادث و فراموش شدن آنها یا حد اقل تحریف تمام ابعاد آن وقایع خاصه هولناک ترین آنها یعنی قتل عام خاندان پیامبر در دشت نینوا.

واضح است که ابو مخنف اولا: با گرد آوری مقتل الحسین (ع) و تلاش برای ممانعت از فراموش شدن ابعاد حادثه کربلا کوششی را در مقابل همین تمایلات از سوی امویان به کار برد، ثانیا: با تنظیم کتاب هایی دیگر در باب قیام ها و حرکت ها و شورش های ضد اموی نشان داد که اقدام وی در این زمینه ها نیز نه از سر دغدغه های اخباری گری بلکه با تمایلات ضد اموی همراه است.‏

در پایان این مقال کوتاه لازم به ذکر است که توجه به نام تعدادی از این دست از آثار ابو مخنف که احتمالا یکی از دلایل از میان رفتن آنها محتوای ضد اموی آن ها

بوده و به دلیل اتهام نویسنده آنها به تشیع و ارادت به خاندان عترت و نبوت در عصر عباسی نیز امکان کتابت محدود برای باقی ماندن را نداشته اند، حائز اهمیت است. ‏