فاطمه س به روایت معصوم ع

پیامبر اكرم ص در موارد گوناگون و به مناسبتهای مختلف و با تعابیر متفاوت مقام و عظمت فاطمه س را ستوده است آن حضرت كه خود مربی فاطمه س بوده و در پرورش جنبه های وجودی او بزرگترین نقش را داشته است, بهتر از هر كس می تواند درباره وی و ویژگی های والایش سخن بگوید

حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها دخت پاك و مطهر عالی‏ترین عنصر خلقت، محمد مصطفی(ص) و یگانه كفو و همتای امیرالمؤمنین(ع) مورد احترام خاك تا افلاك و ملك تا ملكوت اعلی است.

گاهی شكوه بانوی بزرگ جهان كه خلقت جهان، در گرو آن حوریه منزه است، چنان دل و جان بشر خاكی را لبریز می‏سازد كه توان سخن گفتن را از آدمی می‏گیرد. جایگاه رفیع فاطمه اطهر خیره كننده دیدگان هربیناست. شخصیتی كه تنها پیشوایان معصوم(ع) او را شناختند و دیگران تنها زوایایی از شخصیت آن بانوی بزرگ اسلام را خواهند شناخت. از این‏رو، در این نوشتار مختصر، برآنیم ابعاد شخصیتی آن حضرت را در كلمات گوهربار پیشوایان معصوم(ع) كه همتای آن حضرتند، مورد بررسی قرار دهیم.

● فاطمه(س) از نگاه پیامبر(ص)

پیامبر اكرم(ص) در موارد گوناگون و به مناسبتهای مختلف و با تعابیر متفاوت مقام و عظمت فاطمه(س) را ستوده است. آن حضرت كه خود مربی فاطمه(س) بوده و در پرورش جنبه‏های وجودی او بزرگترین نقش را داشته است، بهتر از هر كس می‏تواند درباره وی و ویژگی‏های والایش سخن بگوید. بنابراین، شایسته است برخی سخنان گوهربار پیامبر(ص) را كه در شأن و عظمت آن بانوی بزرگ بیان شده، مرور نماییم.

فاطمه، برترین زنان عالم است؛ پیامبر اكرم(ص) در مناسبتهای بسیار فرمود: فاطمه(س) بهترینِ زنان جهان است. روزی علی و فاطمه و حسن و حسین(ع) در محضر پیامبر(ص) بودند، كه آن حضرت فرمود: پروردگارا! تو خود می‏دانی اینان اهل‏بیت و گرامی‏ترین انسانها نزد من هستند؛ پس دوست بدار كسانی كه اینها را دوست می‏دارند و دشمن بدار كسانی كه اینان را دشمن می‏دارند .. . و كمك كن كسانی را كه به اینها كمك می‏كنند و آنان را از هر ناپاكی، پاك گردان و آنان را از هر گناهی در امان بدار؛ آن‏گاه، فرمود: یا علی! تو امام امت و جانشین من هستی، كه مومنان را به سوی بهشت هدایت می‏كنی و گویا می‏بینم دخترم «فاطمه» در حالی كه بر اسبی از نور سوار است و فرشتگان زیادی اطراف اویند، وارد صحنه قیامت می‏شود، و زنان مؤمن امتم را به بهشت سوق می‏دهد. پس هر زنی كه در شبانه‏روز نماز بخواند و روزه به جا آورد و حج كند و زكات مالش را بپردازد و از شوهرش اطاعت كند و بعد از من، ولایت «علی» را بپذیرد، با شفاعت دخترم فاطمه وارد بهشت می‏شود؛ او سرور زنان جهان است. سؤال شد، آیا فاطمه(س) سرور زنان این جهان است؟ فرمود: مریم دختر عمران، بانوی زنان زمان خود بود؛ ولی، فاطمه(س) سرور همه زنان جهان از اولین و آخرین است. او هنگامی كه در محراب عبادت می‏ایستد، هفتادهزار فرشته از فرشتگان مقرّب الهی بر او سلام گفته و همان ندایی را كه به مریم می‏گفتند، او را نیز مورد خطاب قرار داده و می‏گویند: «ان الله اصطفاكِ و طهرّكِ و اصطفاكِ علی نساء العالمین؛ همانا خداوند تو را برگزید و پاكیزه گردانید و در میان زنان جهان تو را برتری داد.»

عایشه می‏گوید: روزی صدیقه طاهره نزد پیامبر(ص) آمد در حالی كه حركت او شباهت زیادی به راه رفتن پیامبر(ص) داشت. رسول خدا تا چشمش به جمال فاطمه افتاد، فرمود: آفرین بر تو دخترم. آن‏گاه او را كنارش، نشاند. بعد از مدتی، سخنی آرام در گوش او گفت: زهرا(س) از شنیدن این سخن گریان شد.

از فاطمه سؤال كردم: چرا گریه می‏كنی؟ قبل از جواب فاطمه(س)، بار دیگر پیامبر سخنی آهسته با دختر خود گفت و زهرا(س) از این خبر خوشحال شد و خندید.

من گفتم: تا امروز چنین خوشحالی همراه با غم ندیدم. سبب این دو را از ایشان جویا شدم. فاطمه(س) در جواب فرمود: من راز پدر را افشاء نمی‏كنم.

این راز همچنان پوشیده ماند تا زمانی كه پیامبر خدا(ص) رحلت فرمود؛ آن‏گاه بار دیگر سؤال را با ایشان مطرح كردم، فاطمه(س) در پاسخ فرمود: در آن روز پیامبر به من فرمود: جبرئیل در هر سال یك بار قرآن را بر من عرضه می‏كرد، ولی امسال دو بار. من از این امر متوجه شدم كه زمان رحلتم فرا رسیده است و تو از خاندان من، نخستین كسی هستی كه به من ملحق می‏شوی. از این سخن پیامبر(ص) ناراحت شدم. سپس فرمود: آیا خوشحال نمی‏شوی كه به تو خبر دهم: «برترین زنان بهشت یا زنان با ایمان هستی؟! از شنیدن این خبر خوشحال شدم و خندیدم.»

«سیده» زنی است كه برتر از دیگران باشد. ملاكهای فضیلت معیارهای مادی و زودگذر نیست كه این مرام كم‏خردان است، بلكه معیار برتری در نظام ارزشی اسلام فضایل خاص معنوی است، از این رو فاطمه(س) سیدهٔ نساء معرفی شده است.

فاطمه(س) برترین زنهای جهان است و مطرح شدن او به عنوان یكی از بهترین چهار زن جهان (خدیجه همسر پیامبر(ص)، مریم دختر عمران، آسیه دختر مزاحم) منافاتی با این احادیث كه فاطمه(س) را بهترین زنان می‏داند، ندارد؛ زیرا جمع این احادیث به این است كه، زهرا(س) برترین آن چهار زن است. چنان كه رسول خدا(ص) خطاب به حذیفه فرمود:

فرشته‏ای كه تاكنون به زمین نیامده بود، از خداوند اجازه گرفت و به زمین آمد تا به من سلام كند و مژده دهد: كه فاطمه سرور زنان بهشت است و حسن و حسین سرور جوانان اهل بهشت هستند.

آیه تطهیر درباره فاطمه است؛ «انما یرید الله لیذهب عنكم الرجس اهل البیت و یطهركم تطهیرا؛ خداوند اراده كرد كه هرگونه رجس و پلیدی را از شما اهل‏بیت پیامبر بزداید و شما را از هر عیبی پاك و منزه نماید.»

ابن عربی در شرح این آیه شریفه می‏گوید: «رجس، عبارت است از هرچیزی كه موجب پستی انسان بوده و بر اهل‏بیت(ع) ناروا باشد؛ زیرا در زبان عرب به هر آلودگی «رجس» اطلاق می‏گردد...».

نكته بسیار حائز اهمیت در خصوص این آیه شریفه این است كه پیامبر اكرم(ص) پس از نزول آن در طی شش ماه، همه‏روزه كه از مقابل خانه فاطمه(س) عبور می‏كرد و راهی مسجد می‏شد، در مقابل خانه دخترش می‏ایستاد و می‏فرمود: «الصلوهٔ اهل‏البیت؛ ای اهل‏بیت پیامبر! نماز» و آن‏گاه، این آیه (تطهیر) را قرائت می‏كرد.

شأن نزول این آیه شریفه از زبان «ام‏سلمه» كه در منابع اهل‏سنت و شیعه نقل شده، چنین است، او می‏گوید: این آیه در خانه من نازل شد، در حالی كه علی و فاطمه و حسن و حسین حاضر بودند؛ سپس پیامبر آنان را جمع كرد و عبایی بر سر آنان كشید و عرضه داشت: «اللهم ان لكل نبی اهلاً و ثقلاً و هؤلاء اهل‏بیتی و ثقلی؛ خدایا! هر پیامبری را اهلی و ثقلی است؛ اینها اهل‏بیت و سرمایه و ثقل من هستند.»

عرض كردم: ای رسول خدا! آیا من از اهل تو نیستم؟ فرمود: تو خوبی؛ ولی، اینان خاندان (و ثقل) منند.

اختصاص «اهل‏بیت» به این پنج تن بزرگوار در این آیه شریفه، به قدری واضح است كه امام علی(ع) در احتجاج با خلفا، به آن استناد می‏جوید و آنان نیز بدون درنگ استشهاد حضرت را تصدیق می‏كنند.

فاطمه محور حق و باطل است؛ در روایات مختلف و به مناسبتهای گوناگون از پیامبر(ص) نقل شده است كه فرمود: «انّ الله لیغضب لغضب فاطمه و یرضی لرضاها؛ خداوند به هنگام خشمگین شدن فاطمه خشمگین می‏شود؛ و هنگام خشنودی او خشنود می‏گردد.» و در برخی روایات چنین نقل شده است: «انها بضعهٔ منی یؤذینی ما آذاها؛ او پاره تن من است، هر كه او را آزرده نماید، مرا آزرده كرده است.» و در بعضی نقلها اضافه شده است: «... و یسرّنی ما سرّها؛ آنچه او را شاد نماید، مرا شاد می‏گرداند.»

ابن قتیبه دینوری می‏نویسد: «... فاطمه(س) به «ابوبكر و عمر» فرمود: شما را به خدا آیا نشنیدید كه پیامبر(ص) فرمود: خشنودی فاطمه، خشنودی من و خشم او خشم من است. پس هر كس دخترم «فاطمه» را دوست بدارد، مرا دوست داشته و كسی كه او را خشنود كند، مرا خشنود كرده است و هر آن شخص كه او را به غضب آورد مرا به غضب آورده است؟ آنان گفتند: بلی؛ ما این سخن را از آن حضرت شنیدیم؛ آن‏گاه، به آنان فرمود: من شهادت می‏دهم كه شما مرا به خشم آوردید...».

از روایات درمی‏یابیم كه اگر كسی فاطمه(س) را خشمگین كند، رسول خدا(ص) را به خشم آورده است و از آنجا كه رسول خدا(ص) جز برای خدا و مطابق رضای او خشمگین نمی‏شود، پس خشم فاطمه(س) نیز فقط برای خداست. بنابراین روشن می‏شود كه در فاطمه(س) چیزی جز خدا، سهم و شریك نیست و این همان تطهیر و توحید خالص و عصمت است. براین اساس، غضب و رضای آن بانوی بزرگ اسلام، مساوی غضب و رضای حق‏تعالی است. یعنی، او محور حق و باطل است.

● فاطمه(س) در نگاه علی(ع)

▪ فاطمه مددكار علی(ع)

در اطاعت خداوند، مددكار نیكویی بود؛ امام علی(ع) در پاسخ پیامبر(ص) كه پرسید: همسرت را چگونه یافتی؟ عرضه داشت: بهترین یاور در اطاعت از خداوند. آن‏گاه، پیامبر(ص) از فاطمه(س) درباره علی(ع) پرسید: آن حضرت در پاسخ عرضه داشت: او را بهترین شوهر یافتم؛ سپس پیامبر(ص) در حق آن دو گوهر پاك، دعا كرد و در ضمن دعا عرض كرد: پروردگارا! به فرزندان این دو بركت ده و آنان را از پیشوایان جامعه قرار ده، تا به فرمان تو، امت را به اطاعت از تو رهنمون شوند.

حجهٔ الاسلام عسكری اسلامپور

---