اعتیاد اینترنتی

● علت‌ها، نشانه‌ها و پیامدها
اعتیاد به اینترنت، یک اختلال ”روان فیزیولوژیکی“ است که در برگیرندهٔ تحمل نشانه‌های گوشه‌گیری و انزوا، آشفتگی‌های عاطفی و قطع رابطه‌های اجتماعی …

علت‌ها، نشانه‌ها و پیامدها

اعتیاد به اینترنت، یک اختلال ”روان فیزیولوژیکی“ است که در برگیرندهٔ تحمل نشانه‌های گوشه‌گیری و انزوا، آشفتگی‌های عاطفی و قطع رابطه‌های اجتماعی می‌باشد و با توسعه و رشد اهمیت اینترنت در زندگی روزانه و دسترسی هر چه بیشتر مردم به منبع‌های گوناگون اطلاعات اینترنتی، متداول‌تر می‌شود.

برای تشخیص وجود اختلال اعتیاد به اینترنت، شخص باید دارای ملاک‌های توصیف‌شده‌ای باشد:

نیاز به افزایش زمان برای ارضاء حاصل از اینترنت

درگیری فرد برای رهائی یا اجتناب از علامت‌های انزوا و گوشه‌گیری.

صرف زمان قابل توجهی برای فعالیت‌های مرتبط با استفاده از اینترنت (مانند کتاب‌های جست‌وجوی اینترنتی و...)

کاهش یا قطع فعالیت‌های مهم اجتماعی حرفه‌ای یا تفریحی

به خطر انداختن رابطه‌های مهم شغلی یا فرصت‌های فرد به‌دلیل استفادهٔ افراطی از اینترنت.

احساس بی‌قراری در هنگام متوقف نمودن استفاده از اینترنت.

استفاده از اینترنت به‌عنوان یک راه فرار از مشکل‌ها یا رهائی از احساس‌هائی مانند درماندگی، گناه، اضطراب یا افسردگی.

کاربر با وجود هزینهٔ زیاد، به‌طور مکرر، به اینترنت رجوع می‌کند.

دیدگاه‌های مختلف اعتیاد اینترنتی

دیدگاه روان‌پویائی و شخصیت

این دیدگاه، اعتیاد را از نقطه‌نظر، حوادث و آسیب‌های اولیهٔ دوران کودکی مورد بررسی قرار می‌دهد که در آن، شخصیت و کارهای هر فرد، ناشی از عامل‌های گوناگون و مختلفی می‌باشد و ممکن است او را به سمت اعتیاد به چیزی مانند الکل، هروئین، قماربازی، مسائل جنسی یا خدمات اینترنتی سوق دهد.

دیدگاه فرهنگی ـ اجتماعی

انواع اعتیاد مطابق با جنس، سن، وضعیت فرهنگی ـ اقتصادی و نژاد، مذهب و کشور، متفاوت و گوناگون است. برخی از انواع اعتیاد در بین افراد متعلق به طبقه‌های متفاوت، متداول‌تر می‌باشد. برای نمونه، اعتیاد به الکل در طبقه‌های متوسط اقتصادی ـ اجتماعی در کاتولیک‌ها و آمریکائی‌های ایرلندی‌تبار معمول‌تر است و احتمال کمتری وجود دارد که سیاه‌پوستان، ”هروئین“ استفاده کنند. هنوز شواهد کافی در مورد افرادی که به اینترنت، معتاد گشته‌اند، وجود ندارد تا تعیین شود که در چه طبقهٔ مشخصی، احتمال بیشتری برای اعتیاد به اینترنت وجود دارد.

رویکرد رفتاری

داروها، الکل، قماربازی و اینترنت، پاداش‌های زیادی را برای فرد، فراهم می‌سازد به‌طوری‌که عشق و محبت تحریک فیزیکی ـ عاطفی و آسایش و راحتی را به فرد، ارائه می‌دهند و ابزار و وسیله‌هائی برای فرار از واقعیت هستند؛ بنابراین همگی آنها می‌توانند پاداش باشند. اگر فردی جویای این پاداش‌ها باشد و اینترنت، به او اجازهٔ فرار از واقعیت، دریافت عشق و محبت یا داشتن تفریح و سرگرمی را دهد، او هر زمان که این نیازها را در خود احساس کند، به طرف اینترنت خواهد رفت؛ بنابراین او تقویت می‌شود و این فرآیند، تداوم می‌یابد.

رویکرد زیست‌پزشکی

این رویکرد، متمرکز بر عامل‌های وراثتی، ذاتی و عدم تعادل مواد شیمیائی در مغز و انتقال‌دهنده‌های عصبی است. بر طبق این دیدگاه، وجود این مسائل، موجب می‌شود که فرد، مستعد اعتیاد گردد. تحقیق‌ها نشان می‌دهند که برخی از داروها، شکاف‌های ”سیناپسیس“ سیستم عصبی در مغز را پر می‌کند و باعث می‌شوند که مغز، اطلاعات ناقص و معیوبی را ارسال کند. این موضوع، می‌تواند یکی از دلیل‌های درگیر شدن فرد در فعالیت‌هائی هم‌چون دویدن، مصرف دارو و قماربازی شود که ممکن است بتوان دربارهٔ اعتیاد به اینترنت نیز به‌کار برد؛ زیرا بسیاری از فرصت‌ها و موقعیت‌ها در اینترنت، عملکرد ایجاد هیجان را برعهده دارند.

به‌عقیدهٔ بسیاری از روان‌شناسان، استفادهٔ افراطی از اینترنت، می‌تواند برای بهداشت روانی و جسمی، خطرناک باشد. اعتیاد، موجب مداخله در عملکرد طبیعی و سازشی فرد می‌شود؛ بنابراین، در صورتی‌که فردی معتاد باشد، عملکرد شخصی او غیرسازشی خواهد بود.

پیشگیری

آشکار به‌نظر می‌رسد که اختلال اعتیاد به اینترنت، به‌طور واقعی وجود دارد. ”ایوان گلدبرگ“ روان‌پزشک، اصطلاح ”اختلال به اینترنت“ را عنوان می‌کند. او راه‌هائی را برای افرادی که معتقد هستند که به اینترنت، معتاد بوده یا ممکن است متمایل به آن باشند، پیشنهاد می‌دهد. ”گلدبرگ“ مطرح می‌سازد که در ابتدا باید افراد، الگوهای استفادهٔ افراطی از اینترنت را شناسائی کنند. علامت کلیدی در این رابطه، فقط مقدار زمانی است که صرف کامپیوتر می‌شود و هم‌چنین زمانی‌که صرف تفکر دربارهٔ اینترنت و فعالیت‌های مرتبط با آن می‌شود. قدم بعدی از نظر ”یونگ“، شناسائی مشکل‌ها و مسائل اساسی است. در نهایت این‌که برای حل مشکل اعتیاد، نیاز است که فرد معتاد، خودش به تنهائی گام‌هائی را در این راه بردارد. ”یونگ“ یک رویهٔ ”کاهش تدریجی اینترنت“ را توصیه می‌کند تا در نهایت، مقدار زمان منطقی استفاده از اینترنت حاصل آید.

نتیجه

تنها به‌دلیل این‌که انسان وابسته به اینترنت می‌شود، اینترنت، دشمن انسان نیست. اینترنت دارای فایده‌های مهم، ضروری و بنیادی می‌باشد: سریع است؛ از نظر محیطی و اکولوژی، بی‌خطر و سالم است؛ راحت، مناسب و هم‌چنین اطلاع‌رسان می‌باشد؛ با راه‌ها و شیوه‌های گوناگون، زندگی را ساده‌تر و آسان‌تر می‌کند. هم‌چنین اینترنت، به‌وسیلهٔ راه‌ها و شیوه‌های بسیار متنوع، زندگی را پیچیده‌تر می‌کند؛ هم‌چون الکل و داروها، فرار از واقعیت و مشکل‌های روزمره را فراهم می‌سازد. برخی چنین عنوان می‌کنند که اینترنت، موجب پر کردن یک خلاء اجتماعی و تعامل با انسان‌های دیگر می‌شود. افراد می‌توانند هویت‌های جدیدی را بپذیرند و دیگران با این هویت جدید، ارتباط برقرار کنند و ممکن است که فرد، این‌گونه ارتباط‌های اینترنتی را همانند دیگر ارتباط‌ها بپذیرد.

محمدعلی هوشنگ

عضو انجمن روان‌شناسی ایران

کارشناس ارشد روان‌شناسی