جاذبه و دافعه رهبری

مهر و محبت, نشانه های رحمت الهی است نوازش و عطوفت و رأفت, ریشه در رحمت دارد و خاستگاه نیکی و خوشخویی و خوش رفتاری است

مهر و محبت، نشانه های رحمت الهی است. نوازش و عطوفت و رأفت، ریشه در رحمت دارد و خاستگاه نیکی و خوشخویی و خوش رفتاری است.

از آموزه های قرآنی به دست می آید که مهم ترین عنصر جذب دلها نمایش رحمت در شفقت و رافت است. به این معنا که اگر انسانی بخواهد دل کسی را به دست آورد، می بایست همچون عسل برای دیگران شیرین باشد تا همگان بر سر سفره او نشینند. اگر کسی بخواهد از دیگران نیز بهره برد می بایست به عنصر رحمت توجه ویژه داشته باشد. گلها اگر بخواهند پراکنده شوند و امکان لقاح و پرورش را به دست آورند باید حشرات را به سوی خویش جلب و جذب کنند تا آنان از شهد گل بهره برند و گل نیز از لقاح سود برد.

جامعه انسانی در رسیدن به وحدت می بایست بر محور قطبی چون رهبری گرد آید و بر مدار آن بگردد تا همانند یک واحد بتواند عمل کرده و به اهداف خود برسد. اگر همه افراد جامعه برمحور قطب، حرکت نکنند، به تضاد و تقابل گرفتار می شوند و از هم می پاشند. این جاست که نقش رهبری در جامعه انسانی به خوبی نمایان می شود.

البته هر از گاهی، برخی از افراد به هر علت درونی و بیرونی، خطایی را مرتکب می شوند و اتحاد و وحدت جامعه را دچار اختلال و پریشانی می کنند و به سوی بحران می کشانند، این جاست که مهر و رحمت رهبری در سایه شفقت، هر خللی را پر می کند و هر فتقی را رتق می نماید. پس اگر شکافی است به مهر و شفقت پر می شود و اگر چالشی بروز کرد به محبت برداشته می شود و رهبری به جاذبه شفقت و رحمت، امت را از بحران به سلامت عبور می دهد.

مهر رهبر جامعه است که آرامش را به آن باز می گرداند و خانواده انسانی را در مسیر رشد و تعالی و کمال، همراه و همدل و هماهنگ می کند. (روم، آیه ۲۱)

مهربانی و شفقت رهبری است که هر فساد را اصلاح و هر گمراهی را به راه می آورد (آل عمران، آیه ۱۵۹ و یونس، آیات ۸۴ و ۸۵) چرا که اگر این گونه رفتار نشود، همه افراد جامعه همانند سیارات دور خورشید، چنان دفع می شوند که برای خورشید رهبری، امتی نمی ماند، چنان که برای امت نیز وجودی باقی نخواهد ماند.

● عدل و شفقت، قوه جاذبه و دافعه رهبری

این که در فرمایش امام زمان(عج) بر عدل و شفقت به عنوان دو عنصر اصلی در رهبری تاکید شده، از آن روست که عدل و شفقت همانند قوه دافعه و جاذبه عمل می کند تا امت در مدار درست و دقیق و عادلانه بر گرداگرد خورشید رهبری بگردد؛ زیرا فقدان عدل موجب می شود تا جاذبه شفقت رهبری، همه را به سوی خود بکشاند و بسوزاند و فقدان شفقت نیز موجب می شود تا قوه دافعه عدالت رهبری، همه امت را همانند سیارات از خود دور سازد. بنابراین، عدل و شفقت همانند دو قوه دافعه و جاذبه عمل می کند.

گرایش امت به امام و رهبری، در گرو شفقت مشروط به عدالت است تا تعادل و اعتدال را در جامعه برقرار کند. از این رو در آموزه های قرآنی به عناصر دافعه و جاذبه یعنی عدل و شفقت توجه خاص شده است تا در جایی که شفقت و رحمت زیادی، امتی را گستاخ می کند، دافعه عدالت، آنان را به خط اعتدال بازگرداند و در جایی که عدالت، جایی برای خطاپوشی نگذاشته است، شفقت همانند قوه جاذبه ای، خطاپوشی کرده و امت را در مدار صحیح خود نگه دارد. (آل عمران، آیات ۱۵۹ و توبه، آیه ۱۲۸ و مریم، آیه ۱۳ و نیز یوسف، آیات ۹۱ و ۹۲ و آیات بسیار دیگر)

البته همان اندازه که عناصری چون شفقت، مهربانی، رافت، محبت و رحمت، در کنار عدالت در رهبری لازم است تا امت در مدار درست و صحیح خود بگردد و به کمال دست یابد، همچنین لازم است تا امت از دو عنصر اساسی رفتار هنجاری (حسن سیرت و رفتار) و انصاف بهره برد و در رفتارهای اجتماعی از مدار هنجارها و انصاف بیرون نرود. در این صورت است که جامعه اسلامی تحقق خواهد یافت و انسان در یک بستر مناسب و سالم به خدایی و پروردگاری دست می یابد.

رهبری در زمان های دشوار و رفتارهای نادرست امت و بویژه کارگزاران نظام می بایست خوش خویی و مهربانی را چنان مراعات کند تا عضو گریخته از مدار به مدار بازگردد و اجازه داده نشود تا حتی یکی از اعضای امت به دلیل اشتباه و خطایی از مدار خارج شود. (آل عمران، آیه ۱۵۹)

در جایی که کارگزاران و یا عضوی از اعضای امت اسلام، در اثر خطا و فتنه یا اشتباه خود یا دیگران، از مدار رهبری بیرون روند می بایست جاذبه ای قوی تر از شفقت و رحمت رحیمی اعمال شود تا عضو گریخته به مدار صحیح و جایگاه پیشین خود بازگردد و زمینه برای تباهی عضو و کارگزار فراهم نیاید که خسران آن دامنگیر رهبری و امت نیز خواهد شد. هر عضو و کارگزاری در امت سازی جایگاه و نقشی دارد که می بایست دانسته و برپایه آن رفتار شود. البته گاه لازم است تا عضوی قطع شود، ولی این زمانی است که دیگر همه راه های جذب و جلب از مغفرت و رحمت و شفقت رحیمی به بن بست برسد؛ چنان که حضرت موسی(ع)، سامری را به سبب گمراه سازی جامعه و تهدید رهبری و خطر انحراف و فتنه، از جامعه طرد کرد و پیامدها و درد و رنج این جراحی عظیم را پذیرفت.

به هر حال، مهربانی و شفقت از مهمترین ابزارهای رهبری و مهم ترین قدرت و قوت جاذبه خورشید رهبری است که می بایست برای همگان بویژه خطاکاران اعمال شود. بدین ترتیب جامعه به سلامت از هر گردنه فتنه و آزمون و توطئه ای می گذرد و به ساحل آرامش و امنیت می رسد.

علی پوریا