اخلاق لابه لای پول

امروزه تئوریسین های اقتصاد, دیگر بدون در نظر گرفتن وجدان كار, توسعه برابر و موزن, عدالت و اصطلاحاتی از این دست, در مورد عرضه و تقاضا, بازاریابی, توسعه صادرات و حرف نمی زنند, سرمایه داران و فعالان اقتصادی با چشم پوشی از اخلاق, عرصه را برای خود تنگ خواهند دید و مردم نیز به عنوان مصرف كننده یا گردانندگان چرخ های اقتصادی, انتظاری جز لمس مفاهیم اخلاقی در مراودات اقتصادی ندارند

گویا طی دهه های اخیر، اقتصاد و مفاهیم اقتصادی گرایش قابل ملاحظه ای به سمت اخلاق پیدا كرده اند كه ریشه های اصلی آن را باید در دین و نتایج آن را در بستر جامعه و نیازها و تعاملات نوین انسانی جست وجو كرد. امروزه تئوریسین های اقتصاد، دیگر بدون در نظر گرفتن وجدان كار، توسعه برابر و موزن، عدالت و اصطلاحاتی از این دست، در مورد عرضه و تقاضا، بازاریابی، توسعه صادرات و...حرف نمی زنند، سرمایه داران و فعالان اقتصادی با چشم پوشی از اخلاق، عرصه را برای خود تنگ خواهند دید و مردم نیز به عنوان مصرف كننده یا گردانندگان چرخ های اقتصادی، انتظاری جز لمس مفاهیم اخلاقی در مراودات اقتصادی ندارند.البته قرار نیست ما در مطلب زیر از دیدگاهی اقتصادی موضوع را بررسی كنیم و اینكه چه اتفاقی افتاده كه شكل جابه جایی پول، گردش مالی و كار در جوامع جهانی به سمت و سوی مفاهیم دینی، اخلاقی وانسانی متمایل شده است، بلكه ما سعی خواهیم كرد به مدد تحقیقات و پژوهش های علمی به میزان باروری كار، عرضه و مصرف از اصول دینی و اخلاقی در جامعه ایران نگاهی گذرا داشته باشیم. ناگفته پیداست این موضوع آنقدر وسیع می نماید كه تقریبا نمی توان براحتی جزئیات آن را از هم تفكیك كرد، بنابراین به ناچار روش اشارات پراكنده را جایگزین نظم سیستماتیك در نوشته خواهیم كرد. یك مدیر با سلامتی روان و مدیریت سالم می تواند یك سازمان را به رستگاری و نجات هدایت كند. تعادل در اخلاق و رفتار مدیر، نشانه مدیریت شایسته اوست و در این زمینه تمامی صفات بارز را شامل می شود. برخورد قاطع در مورد مطالب حق، جاذبیت ودافعیت وگشاده رویی، گفتن مطالبی كه قابل فهم برای همگان باشد، منظم بودن، وظیفه شناسی و مناسب بودن برخورد با مافوق و دیگران، استفاده صحیح از قدرت سرپرستی خود و توكل به خداوند بزرگ، از صفات بارز یك مدیر است . این اظهارنظر از سوی یكی از مدیران سازمان بنادر و كشتیرانی عنوان شده كه در بخشی از پژوهشی به نام تعادل اخلاق مدیر از دیدگاه روان شناسی در كار - انجام گرفته توسط همین سازمان- آمده است و به وضوح نشان می دهد برخورداری یك مدیر از اخلاق دینی تا چه اندازه می تواند در رونق تجارت و اقتصاد اهمیت داشته باشد.شاید بگویید این مدیر محترم یك مدیر ایرانی است و طبیعتا باید با همین ادبیات در مورد ویژگی های مدیران، بویژه مدیران اقتصادی و تجاری حرف بزند، اما اجازه دهید در همین راستا به گزارش اخلاقیات در كار با رویكرد تحلیل پروژه نظامنامه داوطلبانه صنعتی (وی.آی. پی) نوشته والتر پاوونن اشاره كنیم كه بتازگی توسط دكتر علی حسین قاسمی ترجمه شده است: بند اول این نوشته تدوین نظامنامه ای برای تسهیل در بهبود اخلاقیات كار نام دارد كه فن آوری های جامعه اطلاعاتی و نقشه كار را هدف قرار می دهد. در بند سوم این گزارش با نام رویكرد فنی كه در مورد همكاری شركا و شركت كنندگان صنعتی حرف می زند، می خوانیم: فعالیت های پژوهشی از دو بخش تشكیل می شوند، بخش اول، توصیف ماهیت اخلاق به طور عام، شناسایی نظام های ارزشی و روشن كردن پیوندهای آن با راهبردها و اخلاقیات پیشه گانی است... بخش دوم كار پژوهشی شامل وارسی نظام مند نظامنامه های اجرایی موجود، نظامنامه های اخلاقی و توافق های چند جانبه درباره حقوق انسانی، شرایط كاری، حفاظت محیط زیست، روابط بین المللی پیشه گانی و به كارگیری و انتقال فن آوری اطلاعات است .بگـــذریم از اینكه وی. آی.پی چیست و چه هدفی دارد، منظور ما از آوردن این سطور همین بود كه ملاحظه كنید امروزه تا چه اندازه كنار هم نشستن تركیبات اخلاقی و اقتصادی حتی در جهان غرب متداول شده و جزو ادبیات روز آنها شده است. آیا به واقع می توان كار، گردش مالی، مصرف، مدیریت و تجارت را عاری از اخلاق در نظرگفت؟ تصور چنین چیزی هم وحشتناك است، اما در این میان باید به خود بالید كه مسلمانیم، چرا كه دین مبین اسلام به وضوح و در نهایت ظرافت تمامی این مناسبات را تبیین كرده است، در ادبیات اقتصادی اسلام، مفاهیمی همچون خمس، زكات، فطریه همچنین احتكار، كم فروشی و... می بینیم كه هر یك به نوبه خود، وجوب، تحسین یا تقبیح یك عمل اقتصادی را از دریچه اخلاق و عدالت مورد ارزیابی قرار می دهند، اما سئوال مهم اینكه آیا اكنون در جامعه اسلامی ایران، بدرستی و با همان ژرفنا و ظرافتی كه اسلام وهمچنین فرهنگ دیرپا و ناب ایرانی انتظارش را دارد، مفاهیم كار،اقتصاد، تجارت، صنعت و مدیریت با اخلاق گره خورده است؟در پژوهشی كه صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران با نام نظر مردم تهران درباره وجدان كار انجام داده، می خوانیم: بیش از نیمی از پاسخگویان معتقدند شاغلان تا حدودی نظم و ترتیب لازم را رعایت می كنند و ۲۶درصد، كاركنان را اصلا مقید به رعایت نظم در حاضر شدن بر سركار نمی دانند.

---