آموزش هنر و فن خاتم سازی در ایران

بررسی مدارک و منابع مستند ، نشان می دهد تا پیش از سال ۱۲۸۷ هـ . ش که آموزش خاتم سازی صرفاً سینه به سینه و استاد و شاگردی بوده ، اغلب کارگاههای خاتم سازی که بیشتر جنبه هنر اشرافی …

بررسی مدارک و منابع مستند ، نشان می دهد تا پیش از سال ۱۲۸۷ هـ . ش که آموزش خاتم سازی صرفاً سینه به سینه و استاد و شاگردی بوده ، اغلب کارگاههای خاتم سازی که بیشتر جنبه هنر اشرافی داشته در داخل کاخ ها و یا اماکن وابسته به حکومت دایر بوده است ، شیوهٔ آموزش بسیار سخت و توانفرسا و سالهای سال می بایست شاگرد نظر استادش را حتی برای پیچیدن یک قامه جلب می کرد و در صورت رضایت و گذراندن دوره معقول شاگردی که از خانه شاگردی و پادویی تا پشت میخ کار نشستن می رسید ، استاد کم کم مراحل مختلف را به شاگرد می آموخت .

در کارگاه فوت و فن خاتم سازی دور از چشم دیگران به شاگرد مزبور آموخته می شد و آموزش گیرنده تعهد داشت از آموزش آموخته های خود به دیگران خودداری ورزد . تنها اگر استاد فرزندی داشت بدون هیچگونه بخل و حسد خاتم سازی البته نه تا آخرین فن ـ به وی آموزش می داد . چنین فرزندی نیز تا پایان عمر در خدمت استاد یا پدر هنرمند بود .

بعد از دوره زندیه که هنر خاتم سازی رو به سکون گذارد و در اواسط قاجار که ساختن آثار خاتم نسبتاً بزرگ برای مرقد مطهر ائمه اطهار متداول شد ، کم کم آموزش این هنر در همان دایرهٔ بسته استاد شاگردی رایج شد .

این وضع شکست خورده آمـوزش ادامـه داشت تا این که در سـال ۱۲۸۷ هـ . ش استاد کمال الملک مکتب خانه صنایع مستظرفه را بنیاد نهاد .

وی بیشتر به هنرهای اروپائی و ساخت تابلوهای رنگ روغن توجه داشت و خاتم کاری کم و بیش انجام می گرفت تا اینکه استاد حسین طاهرزاده بهزاد تبریزی در سال ۱۳۰۹ هـ . ش (( مدرسه صنایع قدیم )) را که اولین هنرستان به سبک امروزی بود بنیان نهاد و اولین گروه استادان خود را از تهران ، تبریز ، اراک ، کاشان ، اصفهان ، شیراز و آباده استخدام کرد . در سال ۱۳۴۱ هـ . ش استاد علی کریمی به جای استاد طاهرزاده بهزاد سرپرست اداره هنرهای ملی شده بود اصولاً معنی آموزش از کارگاه خاتم سازی رخت بربست ، این کارگاه صرفاً اشیائی نفیس باهمان معدود هنرمندان خود می ساخت تا به سران کشورها و مهمانان خارجی پیشکش شود .

بعد از انقلاب اسلامی ، کارگاهای هنری وزارت فرهنگ و هنر عملاًُ تعطیل شد و در سال ۱۳۵۸ هـ.ش با نام اداره کل هنرهای سنتی زیر نظر وزارت فرهنگ و آموزش عالی قرار گرفت . با تأسیس سازمان میراث فرهنگی کشور در سال ۱۳۶۶ ، مسـأله آمـوزش هنرهای سنتی از جمله خاتم سازی به عنوان یک اصل در اهداف سازمان پذیرفته شده است و با جدیت پی گیری می شود .