از زندگی, از این همه تکرار خسته ام

در گریز از روزمرگی

سال‌هاست که روی یک خط راست راه می‌رویم: صبح از خانه می‌زنیم بیرون، شب برمی‌گردیم خانه؛ از صبح تا شب و از شب تا صبح فقط بدو بدو؛ آن هم بدو‌بدو‌هایی که از اول و آخرش خبر داریم. تکرار، تکرار و باز هم تکرار. انگار هیچ جوری نمی‌شود از دستش خلاص شد. این‌قدر آرام پیش می‌رود که خودت هم نمی‌فهمی‌. خیلی ساده‌تر از آن چیزی که فکرش را بکنی روزمرگی می‌آید سراغت و گاهی می‌خواهد خفه‌ات کند...

دکتر پرویز رزاقی، روان‌شناس، جامعه را در روند ابتلا به روزمرگی دارای نقش مهمی‌ می‌داند و می‌گوید: «ممکن است فرد برای رسیدن به هدفش و موفق شدن تلاش زیادی بکند اما اگر جامعه بستر مناسبی را فراهم نکند به ناچار در طولانی‌مدت روزمرگی یا یکنواختی را تجربه خواهد کرد.»

به هر حال، پایه‌های فرهنگ و بینش و علم قبل از هر جایی در خانواده تجربه می‌شود. بر این اساس است که این عضو هیات علمی ‌دانشگاه تاکید می‌کند که: «خانواده‌ها فرزندان خود را با باور‌های مثبت تربیت کنند چرا که باور مثبت فرد را به سمت تلاش و فعالیت سوق می‌دهد و این باور را در آنها تقویت می‌کند که شجاع بودن و نترسیدن از شکست‌ها باعث رخنه نکردن روزمرگی در ذهن و نهایت حرکت به سمت جلو و برداشتن قدم‌های بعدی زندگی است.»

● آنها روزمره نیستند

دسته‌ای از مردم، زوایای رفتاری خود را بررسی می‌کنند و براساس تغییر و اصلاح رفتار، زندگی خود را می‌سازند. حال اگر مثبت‌اندیش باشند روزمرگی از آنها دور می‌شود و اگر منفی‌اندیش باشند برعکس آن اتفاق می‌افتد.

به گفته جاوید سبحانی، جامعه‌شناس، هر قدر آدم‌ها از مسایل انسانی فاصله بگیرند احتمال این که مستقیم یا غیرمستقیم روزمرگی را تجربه کنند، بیشتر می‌شود. فکرش را بکنید در یک مهمانی که همه به دنبال غیبت و خیانت هستند از آنجایی که اعتماد چنین فضایی حاکم نیست پس از مدتی شادی جمعی که رضایت افراد را داشته باشد، وجود نخواهد داشت و به تدریج تداوم این مساله باعث می‌شود آدم‌ها در فردیت و خودخواهی‌های خود غرق شده و در پایان کار روزمرگی را تجربه کنند.

● از مشخص نبودن هدف زندگی تا روزمرگی

سبحانی به عنوان یک جامعه‌شناس می‌گوید: «از آنجا که جامعه ما با دو سیستم ارزشی مدرن و سنتی درگیر است بنابراین تعارض بین این دو ارزش در کنار شکاف‌های طبقاتی باعث می‌شود تغییرات اجتماعی با تعارض همراه بشود. در جهان اول معمولا یک ارزش حاکم است و آن هم فردگرایی افراطی است که بیشتر افراد جامعه، آن را هدف خود قرار داده‌اند و آن هدف را درونی کرده و به آن باور دارند. در این کشور‌ها رفتار‌ها با اهداف مشخص‌تری شکل می‌گیرند اما در جهان سوم مردم در یک مرحله بینابینی قرار گرفته‌اند. ارزش‌های سنتی از یک سو و ارزش‌های مدرن از سوی دیگر. همه هدف واحدی را مثل کشور‌های جهان اول تجربه نمی‌کنند. برخی سنتی و برخی مدرن هستند و همین افراد در موقعیت‌های مختلف موضع خود را تغییر می‌دهند. این مشخص نبودن هدف در برخی از موارد باعث روزمرگی می‌شود.»

اما دکتر رزاقی، روان‌شناس، وجود اعتقادات مذهبی را به عنوان یکی از ارجحیت‌های کشور‌هایی می‌داند که این اعتقادات در آنها جاری است؛ چرا که مذهب و باورهای دینی، زندگی را از روزمرگی خارج می‌کند اما نبود معنویت در کانون‌های خانوادگی افراد را دچار روزمرگی می‌کند»؛ بنابراین هر چند که هدف واحدی را افراد در کشور‌های جهان اول دنبال می‌کنند اما نمی‌توانند ادعا کنند که روزمرگی ندارند. در جایی که باور مذهبی جای متمایزی ندارد، به طرق دیگری روزمرگی تجربه می‌شود.

● روزمرگی، جنسیت می‌شناسد

از دیدگاه جاوید سبحانی، جنسیت یک مقوله اجتماعی است. ساختارهای اجتماعی قالب‌های جنسیتی را تعریف می‌کنند، به طوری که تحت تاثیر این ساختار‌های اجتماعی معمولا فشارهای اجتماعی در دو جنس متفاوت می‌شود. چیزی هم که در جامعه دیده می‌شود شاهد همین مدعاست. معمولا پسر‌ها از آزادی‌عمل بیشتری برخوردارند. بنابه‌گفته این جامعه‌شناس، این تمایزات سنتی و اجتماعی باعث محدودیت بیشتر برای دختران می‌شود و بنابراین در بیشتر مواقع، دختران بیشتر از پسران روزمرگی را تجربه خواهند کرد.

● عوارض روزمرگی

اگر به درمان روزمرگی بها داده نشود و در جهت درمان آن اقدامی ‌صورت نگیرد، دکتر رزاقی، مسایل خلقی مثل افسردگی و عدم رضایت‌مندی را در کمین افراد می‌داند. در واقع به اعتقاد وی احساس افسردگی نیز بیش از پیش افراد را به سمت روزمرگی سوق می‌دهد.

● درمان

باور‌های مذهبی و تفکر خلاق دو راه‌حل پیشنهادی متخصصان برای درمان روزمرگی است. به گفته دکتر رزاقی، افراد با باور مذهبی و تعالیم دینی به سمت تلاش و امیدواری حرکت می‌کنند.

از طرفی تفکر خلاق باعث می‌شود فرد در برخورد با هر مشکلی راه‌های متفاوتی را در ذهن خود خلق کند. در واقع یکی از همان هزاران راه نرفته را به کار گیرد تا بتواند به موفقیت و نتیجه برسد.

● منفی‌ها مراقب باشید

دکتر پرویز رزاقی گوشزد می‌کند که نباید این‌قدر منفی باشیم. آدم‌های منفی‌باف خیلی سریع‌تر از بقیه دچار روزمرگی و یکنواختی می‌شوند. این دست آدم‌ها فکر می‌کنند حتی تلاش هم نمی‌تواند آنها را به اهداف‌شان برساند. در حالی که نمی‌دانند این طرز تفکر باعث می‌شود به طور ناخودآگاه تلاش کمتری بکنند و این تلاش کمتر وقتی سوار بر بدبینی و منفی‌گرایی بشود باز هم سرعت موفقیت کمتر و کمتر می‌شود و نهایتا نصیبی نیست جز روزمرگی و یکنواختی.

افسانه بهرامی