حریف دل

نگاهی به نقش آفرینی های خواهران اسکندری در تلویزیون

بازیگری با همه ظواهر فریبنده و جذابش شغلی سخت و پرمخاطره است. ممکن است افراد مختلف و متعددی امکان حضور در مقابل دوربین یک فیلم یا سریال را داشته باشند اما تنها تعداد اندکی از آنها این شانس را پیدا می‌کنند که در حرفه‌یی به نام بازیگری تثبیت شوند و کارنامه‌یی معتبر و قابل قبول در این عرصه کسب کنند. کافی است یک بار به سراغ مجلات قدیمی بروید تا با حجم انبوهی از مصاحبه‌ها، خبرها و گپ و گفت‌های کوتاه و بلند با بازیگرانی مواجه شوید که در آن با عبارت‌هایی: «در حال حاضر مشغول کار خاصی نیستم»، «چند تا فیلمنامه به دستم رسیده اما پاسخی ندادم»، «فیلمنامه‌ها سطحی هستند» و... مواجه شوید. بازیگرانی که برخی از آنها دیگر حضوری در این عرصه ندارند و حتی اطلاعی از سرنوشت آنها نیز در دست نیست. برای سال‌هایی طولانی «حضور در سینما» دغدغه مهم بازیگران بود.

بسیاری از آنها به شکل حرفه‌یی به عرصه بازیگری نگاه می‌کردند، تمایل و علاقه‌یی به حضور در تلویزیون نداشتند. حتی کارگردان‌های صاحبنام و توانا نیز سریال‌سازی برای تلویزیون را نوعی «کسر شأن» تلقی می‌کردند. ابراهیم حاتمی‌کیا در خاطره‌یی نقل می‌کرد که زمانی به همراه فرج‌الله سلحشور به سفری رفته بود. مردم با دیدن سلحشور او را می‌شناختند و نسبت به او ابراز احساسات می‌کردند اما تعداد معدودی از آنها ابراهیم حاتمی‌کیا را می‌شناختند و به جا می‌آورند. علت این مساله هم این بود که سریال «مردان آنجلس» نام سلحشور را در میان مخاطبان عام پر‌آوازه کرده بود اما فیلم‌های سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیا صرفا مخاطبان اندکی داشت که جزو توده‌های عام مردم نبودند. همین مساله ظاهرا انگیزه‌یی می‌شود تا حاتمی‌کیا به سراغ سریال‌سازی برود و در اواخر دهه هفتاد ساخت سریال «خاک سرخ» را آغاز کند.

خواهران اسکندری این روزها بازیگران شناخته شده‌یی برای مخاطبان هستند. ستاره اسکندری با حدود ۱۷ سال فعالیت در این عرصه و لاله اسکندری با حدود ۱۴ سال سابقه فعالیت در زمینه بازیگری، جزو چهره‌هایی هستند که در طول سال می‌توان در چند فیلم یا سریال شاهد بازی آنها بود. موفقیت آنها نیز گذشته از موقعیت‌های خوبی که در طول دوران فعالیت در اختیار آنها قرار گرفته، تا حدود زیادی به انتخاب‌های تلویزیونی آنها بستگی دارد. از یاد نبریم که حتی بازیگرانی مانند «محمدرضا فروتن» و «مهتاب کرامتی» نیز به‌واسطه ایفای نقش در سریال‌های تلویزیونی به بینندگان معرفی شدند و بعدها توانستند به بازیگران پرکار و شناخته شده سینما تبدیل شوند. این مساله هم یک علت مشخص دارد و آن فرصتی طولانی و گسترده است که تلویزیون در اختیار بازیگرانش قرار می‌دهد. فرصتی که حتی اگر در سینما به شکلی خوبی در اختیار بازیگر باشد، ممکن است با یک اکران نامناسب به‌سادگی از میان برود.

«ستاره اسکندری» بازیگری را با فیلم «حریف دل» در سال ۱۳۷۵ آغاز کرد. حضور وی در نقش یک کنیز در فیلم «مسافر ری» از دیگر نقش‌آفرینی‌های اوست اما بسیاری از مخاطبان نخستین بار او را در سریال «نرگس» ساخته سیروس مقدم شناختند. این سریال تقریبا ۱۰ سال پس از آغاز فعالیت اسکندری در زمینه بازیگری، از تلویزیون پخش شد و ستاره اسکندری جایگزین پوپک گلدره شد که در اثر تصادف، در میانه تصویربرداری سریال فوت کرده بود. چنین تمهیدی چند سال بعد و در زمان ساخت سریال «یک مشت پر عقاب» نیز اتفاق افتاد و پرویز پورحسینی در میانه سریال جایگزین احمد آقالو شد. مرحومه گلدره شیوه خاصی در بازیگری داشت.

او یک بازیگر حسی بود که بازی‌اش نمود بیرونی فراوانی داشت و برخلاف او ستاره اسکندری، بازی حسی و زیرپوستی داشت اما این تفاوت بازی، سبب نشد تا مخاطب سریال را اصطلاحا پس بزند و تا پایان، مخاطبان سریال را پیگیری کردند. نقش آفرینی درخشان دیگر ستاره اسکندری در تلویزیون سریال «مرگ تدریجی یک رویا» بود. فریدون جیرانی در نخستین سریال تلویزیونی خود به سراغ بررسی و تحلیل طبقه موسوم به روشنفکر رفته بود و در چنین سریالی، بازی اسکندری همپای «سامیه لک»، بازیگر جوان و محوری این سریال مورد توجه قرار گرفت.

در آثار نمایشی اصولا بازیگری که شانس ایفای نقش منفی و ضد قهرمان را پیدا می‌کند، بیش از بازیگران ایفاکننده نقش‌های مثبت امکان ظهور و بروز خلاقیت‌های خاص خود را دارد. نمونه بارز چنین مثالی شخصیت«قطام» است. از یاد نبریم که بازیگران زن در نقش شخصیت‌های منفی با محدودیت‌های بیشتری نسبت به بازیگران مرد مواجه هستند اما ستاره اسکندری در سریال فریدون جیرانی، به‌خوبی توانست نقش زنی الکلی و به پوچی رسیده را ایفا کند. بسیاری از مخاطبان هنوز هم این شخصیت تلخ و عصبی را به خاطر دارند. اسکندری در سریال «شوق پرواز» نیز نقش دختری وبلاگ‌نویس و پرشور و شر را ایفا کرد که نسبت به جنگ و دفاع مقدس، نگاهی بدبینانه دارد اما به‌واسطه پیگیری سرنوشت عباس بابایی برای نگارش یک کتاب، به جنگ علاقه‌مند می‌شود و به یک تحول دست می‌یابد.

نقش‌های او در سریال‌های فاکتور هشت و همه بچه‌های ما نیز ویژگی‌هایی نسبتا یکسان دارند. در سریال اول او در نقش یک پزشک و در سریال دوم در نقش یک وکیل حاضر شده است. سریال دوم این روزها از شبکه دو سیما در حال پخش است. هر دو نقش، جزو نقش‌های تکرار شده و حتی دستمالی شده سینما و تلویزیون هستند اما اسکندری به خوبی توانسته نقش‌ها را اصطلاحا «از آن خود» کند و جنبه‌یی دیدنی به آنها بدهد. این بازیگر گزینه مناسبی برای ایفای نقش شخصیت‌های دغدغه‌مند و دردمند است. حتی در سریال طنزی مانند «هفت سین» که نوروز امسال از شبکه پنج سیما پخش شد نیز این ویژگی دیده می‌شود و او در نقش زنی خانه‌دار که قاعدتا پیچیدگی خاصی نمی‌توانست داشته باشد، توانسته بود تصویری قابل لمس از یک زن خانه‌دار که سال‌هاست مصایب مستاجری و خانه به دوش شدن را لمس کرده، ارائه دهد.

برخلاف ستاره اسکندری که فرصت کمتری برای ایفای نقش‌های اصلی و محوری یافته، «لاله اسکندری» خواهر کوچک‌تر او بارها در چنین موقعیت‌هایی قرار گرفته است. لاله اسکندری به واسطه ویژگی‌های ظاهری می‌تواند نماینده دختران امروزی باشد. او در سریال «نخستین انتخاب» که این روزها از شبکه پنج سیما در حال پخش است، نقش دختری جوان و دانشجو به نام «سوسن» را ایفا می‌کند که در رشته پزشکی تحصیل می‌کند و در یک موقعیت خاص برای ازدواج قرار می‌گیرد. سریال حال و هوایی طنز دارد و لاله اسکندری هم در آن نقشی طنازانه را ایفا می‌کند. این طنازی گاهی اوقات تصور شخصیتی شیرین‌عقل را به ذهن مخاطب متبادر می‌کند.

اسکندری برای ایفای این نقش به سراغ نوعی اغراق در بازی خود رفته است. چهره اصطلاحا شیک او باعث شده تا طی سال‌هایی طولانی، نقش زنان و دخترانی مصمم به وی پیشنهاد شود که در آثار نمایشی به قهرمان‌های قصه تبدیل می‌شوند. در میان نقش‌های تلویزیونی او، گذشته از فیلم‌های نود دقیقه‌یی که اسکندری در آنها حضوری دایم و موفق داشته، اغلب نقش‌های تلویزیونی این بازیگر آثار تاریخی و دفاع مقدسی بوده‌اند که در میان آثار تلویزیونی دیگر، از دو ویژگی مهم «سخت بودن» و «طولانی بودن» برخوردار هستند .

«خاک سرخ» سریالی طولانی بود که در شرایطی سخت تولید شد. بخش عمده‌یی از سریال در خارج از تهران مقابل دوربین رفت و اسکندری در نقش دختری جوان، زیبا و مرفه به مرور دچار تحول شد و به شناختی عمیق از جامعه و دنیای اطراف خود در پایان سریال دست پیدا کرد. در دو سریال «در چشم باد» و «مشق عشق» ویژگی‌های ظاهری او و برخورداری از چهره‌یی شرقی، در انتخاب وی موثر بود. لاله اسکندری در سریالی مهجور و کمتر دیده شده با نام «رقص پرواز» نیز حضور داشته است. سریالی دفاع مقدسی که در آن اسکندری نقش پزشکی جوان را در آن ایفا می‌کرد که در بحبوحه جنگ و پس از شهادت همسرش به تحول می‌رسد.

نقش او در سریال «مادر» ساخته بیژن بیرنگ نیز برای مخاطبان یادآور سریال‌هایی مانند خاک سرخ بود اما ویژگی طنازانه و فانتزی‌گونه آثار بیرنگ، این نقش را تا حدودی از نقش‌های قبلی این بازیگر متمایز کرده بود. این سریال تابستان امسال از شبکه دو سیما پخش شد. لاله اسکندری با وجود ۳۷ سال سن، همچنان گزینه مناسبی برای ایفای نقش دختر یک خانواده و زنان جوان تلویزیون است. او و خواهرش با وجود ایفای نقش‌های کوتاه و بلند در سینما، همچنان در یک عرصه بیشتر می‌درخشند و آن هم عرصه سریال‌های تلویزیونی است.

مرتضی فتحی