جشنواره ها و توسعه فرهنگی

وزارت ارشاد توانسته درکنار برنامه های خود, جشنواره های مرتبط با امام رضا ع و حضرت معصومه س را به خوبی برگزار کند آنچه در گذشته مورد غفلت قرار گرفته بود در حال احیا شدن است برای گسترش کارهای فرهنگی نیازمند بودجه بیشتری هستیم

معاون فرهنگی وزارت ارشاد در مراسم معرفی برگزیدگان کتاب سال ولا‌یت:

<وزارت ارشاد توانسته درکنار برنامه‌های خود، جشنواره‌های مرتبط با امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) را به خوبی برگزار کند. آنچه در گذشته مورد غفلت قرار گرفته بود در حال احیا شدن است. برای گسترش کارهای فرهنگی نیازمند بودجه بیشتری هستیم.>

چند ماهی از آغاز سومین سال فعالیت دولت نهم نیز گذشت. در این دو سال انتقادات بسیاری از سوی مسوولا‌ن دولت و برخی دیگر از نهادها به گذشته فرهنگی نظام وارد شد و در پاره‌ای اوقات نظیر گزارش تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلا‌می حتی ساحت جامعه فرهنگی و هنری کشور را نیز دربرگرفت.

از سوی دیگر به موازات این اظهارات، شعارها و داعیه‌های بسیار از ترویج فرهنگ اسلا‌می و جبران مافات! شنیده‌ایم (گویی تاریخ تا پیش از آن ایستاده بوده است) و چه بسیار سخنان غیراخلا‌قی و نقدهای سیاسی که بدون ذکری از آثار و ماثر نیکوی رخ داده در گذشته از سوی برخی مدیران سطوح بالا‌ و میانی نسبت به عملکرد ادوار پیشین بیان شده است.

این نوشتار می‌کوشد تا برمبنای واکاوی این قبیل انتقادات علیه گذشته و ادعاها برای آینده بپردازد. ‌

در نخستین گام، باید گفت آنچه آقای پرویز از آن به عنوان غفلت در گذشته یاد کرده‌ اصولی بوده است که ذیل عناوین ناظر بر تقویت روح دینی حاکم بر فعالیت‌های فرهنگی- هنری به طور جدی در سیاست‌های کلا‌ن و راهبردی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می دولت قبل پیش‌بینی شده بود و برخی از مهم‌ترین آنها به شرح ذیل‌اند:

۱) مشارکت در تقویت مبانی هویت و انسجام فرهنگی کشور با تکیه بر فرهنگ اسلا‌می و ایرانی با توجه به پاره فرهنگ‌های قومی و حرمت و حقوق اقلیت‌های دینی.

۲) توسعه پژوهش‌های بنیادی و کاربردی به منظور بازشناسی منابع و ذخایر فرهنگ دینی و ملی و شناخت علمی ویژگی‌های فرهنگی و روند تحولا‌ت فرهنگی جامعه.

۳) جلب مشارکت کلیه دستگاه‌های فرهنگی و موسسات غیردولتی و مردمی برای فعالیت‌های قرآنی در کشور.

۴) توسعه فرهنگ وقف.

۵) توسعه پژوهش‌های دینی در حوزه فرهنگ و احیای میراث اسلا‌می.

۶) گسترش نهادها، یادواره‌ها و بهینه‌سازی روش‌ها در ترویج فرهنگ ایثار و شهادت و بزرگداشت یاد شهیدان و تکریم ایثارگران انقلا‌ب اسلا‌می و دفاع مقدس.

دو مورد از نتایج عملی همین قبیل سیاست‌های کلا‌ن فرهنگی هم، برگزاری کتاب سال ولا‌یت و جشنواره رضوی است که دانستن روند شکل‌گیری آن در این مجال خالی از لطف نیست.

کتاب سال ولا‌یت؛ پویا و پیشرو در زمان

تقارن میلا‌د حضرت مهدی(عج)با هفته کتاب در سال ۱۳۷۸ دست‌اندرکاران را بر آن داشت تا در آن سال روزی را به عنوان کتاب و انتظار با انگیزه معرفی و قدردانی از پدیدآورندگان بهترین آثار منتشره درباره سیره، شخصیت و معارف امام عصر(عج)، تعیین کنند که در همین موضوع حدود ۲۱۰۰ عنوان کتاب که تا سال ۱۳۷۵ منتشر شده بودند مورد بررسی قرار گرفت.

برگزاری موفق این برنامه افق‌های جدیدی در برابر همه کسانی که دغدغه شناساندن سیره، شخصیت، معارف و آثار اهل بیت(علیهم السلا‌م) را داشتند گشود و مقدمه‌ای شد تا این حرکت با تشکیل دبیرخانه کتاب سال ولا‌یت در بیت مرحوم آیت ا... العظمی حاج شیخ عبدالکریم حائری بنیانگذار حوزه علمیه قم و اشراف حضرت آیت ا... سبحانی و دکترسیدجعفر شهیدی و احمد مسجد جامعی تبدیل به یک سیاست مستمر و مداوم فرهنگی شود. این آثار در دو حوزه بزرگسال و کودک و نوجوان و دوسطح ملی و بین‌المللی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

دومین دوره، به مناسبت نامگذاری آن سال به نام امام علی(ع)به ارزیابی آثار مرتبط با آن حضرت اختصاص یافت که آثار جمع‌آوری شده به حدود ۴۰۰۰ عنوان رسید.

سال ۱۳۸۰ به آثار مرتبط با اهل بیت که در سال قبل منتشر شده بودند اختصاص یافت و قریب به ۱۴۵۰ عنوان کتاب به داوری گذاشته شدند.

دبیرخانه کتاب سال ولا‌یت در چهارمین دوره به مناسبت نامگذاری آن سال به نام عزت و افتخار حسینی در بخش ویژه به بررسی ۲۰۰۰ عنوان کتاب منتشر شده درباره امام حسین(ع) طی ۲۳ سال پس از انقلا‌ب و نیز حدود ۱۴۰۰ اثر منتشره مرتبط با اهل بیت در سال قبل پرداخت.

در پنجمین دوره کتاب سال ولا‌یت درمجموع ۳۸۰۰ اثر در دو بخش آثار منتشره در سال قبل در زمینه اهل بیت و آثار مرتبط با حضرت زهرا(سلا‌م ا... علیها) ارزیابی شدند. ‌

در ششمین دوره ۱۴۵۰ عنوان کتاب مورد ارزیابی قرار گرفت که ۱۸۰ عنوان آن در بخش ویژه به امام حسن مجتبی(ع)اختصاص داشت.

در دوره هفتم کتاب سال ولا‌یت نیز قریب به ۱۲۵۰ عنوان کتاب مورد ارزیابی قرار گرفت، که ۲۰۵ اثر در بخش ویژه آثار منتشره درباره امام سجاد(ع) بررسی شد. همچنین بخش ویژه هشتمین دوره به امام باقر(ع)اختصاص یافت.

یکی دیگر از اهداف کلا‌ن این وزارتخانه برای گسترش عدالت فرهنگی، برگزاری نمایشگاه‌ها، جشنواره‌ها، برنامه‌ها و رویدادهای تاثیرگذار فرهنگی در استان‌ها بود. (نظیر نمایشگاه‌های کتاب و قرآن کریم و جشنواره‌های موضوعی در حوزه سینما و تئاتر و شعر و موسیقی و...)

با همین نیت نیز اجرای مراسم کتاب سال ولا‌یت در استان‌ها پیشنهاد شد که با استقبال و مشارکت ائمه‌جمعه مراکز استان و سایر فضلا‌ و‌اندیشمندان از دوره نخست تاکنون به ترتیب در این شهرها برگزار شده است:قم(دوره اول و دوم)، تهران(شهرری)، یزد، گیلا‌ن، کرمان، مشهد، قم(دو دوره اخیر.)

● جشنواره رضوی

در سال ۱۳۸۳ همزمان با ولا‌دت حضرت امام رضا(ع) نخستین جشنواره رضوی با هدف گرامیداشت تولیدکنندگان و پدیدآورندگان برتر آثار فرهنگی و هنری در زمینه شخصیت و سیره امام هشتم(ع) و گسترش فعالیت‌های هنری مرتبط با اهل بیت برگزار شد. بخش‌های گوناگون این رویداد فرهنگی که همزمان در ۴ استان کشور برپا شد عبارت بودند از نمایشگاه‌های قرآن و عترت، جشنواره‌های خوشنویسی، شعر رضوی، سرود ضامن آهو، فیلم و عکس رضوی و تئاتر دینی.

درحقیقت این آرزوی دیرینه تمامی اهالی فرهنگ و هنر است که از این آمدوشدهای دولتمردان، خشتی جدید بر بنای کهن فرهنگ ایران زمین گذاشته شود و همواره چنین بوده است که ایرانیان اعتبار و آبرو را سخاوتمندانه به کسانی می‌بخشند که قدمی برای این هدف بردارند. اما کاش متاعی هم که شما در این دوسال عرضه کرده‌اید چیزی بیش از قبل یا حداقل در ‌اندازه‌های آن بود؛ تا چنان می‌شد که گفتم و خود بهتر دانی.

● نهضت قرآنی ‌

یک سال قبل هم وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلا‌می طی سخنانی بسیار بلندپروازانه در افتتاحیه چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم گفتند:

اگر فعالیت‌های قرآنی را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می مورد توجه قرار داده‌ایم به عنوان یک کار حاشیه‌ای نیست ... ] !![ با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده‌ایم یک نهضت قرآنی درحال شکل‌گیری است.(فارس)

درباره اهتمام چشمگیر، عمق و گستردگی کیفی و کمی فعالیت‌های دینی دولت قبل، در این مجال بسیار به اختصار سخن گفتیم لیکن به طور حتم اگر برنامه‌ریزی‌های دوره جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می هم در راستای شکل‌گیری نهضت قرآنی [ آنطور که جناب صفارهرندی ذکر کرده‌اند] جدی و عمل‌گرایانه بود، مقدمات یا آثار آن ‌باید در این مدت هویدا می‌شد، به خصوص که از بخش نخست گفته‌ایشان نیز چنین تعبیر می‌شود که برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی موردنظر ایشان باید به مراتب متنوع‌تر، عمیق‌تر و کیفی‌تر از گذشته باشد.

اما بعید به نظر می‌رسد با گذشت دوسال و‌اندی و روند کنونی که حتی راه‌اندازی معاونت قرآنی این وزارتخانه نیز در طول ماه‌های اخیر از حد شعار فراتر نرفته است، درانتظار رخ دادن واقعه‌ای در حد آنچه ایشان نهضت قرآنی نامیده‌اند باشیم. ‌

حال نگرانی اینجاست که با شیوه در پیش گرفته دست‌اندرکاران فرهنگی دولت در نفی یا نادیده‌گرفتن تجربیات و دستاوردهای گذشته نظام (چه در عمل و چه در اظهارات رسانه‌ای) و شعارگرایی‌هایی که عدم دستیابی به آنها علا‌وه بر جامعه فرهیخته کشور، مردم را نیز دچار سرخوردگی می‌کند، به یک وقفه و رکود تاریخی و جبران‌ناپذیر در عرصه فرهنگ و هنر مبتلا‌ شویم. به راستی پاسخ تاریخ را چه کسی خواهد داد؟

[بیژن منطقیِ]