محرم, بدعت ها و رسالت حوزه های علمیه

برپایی مراسم عزاداری ماه محرم در تاریخ تشیع با فراز و فرود و التهابات مختلف در جامعه همراه بوده است

برپایی مراسم عزاداری ماه محرم در تاریخ تشیع با فراز و فرود و التهابات مختلف در جامعه همراه بوده است.

از فشارهای بی حد و حصر دستگاه جور خلافت اموی و عباسی برای قلع و قمع شیعیان و تخریب بارگاه حسینی و برخورد وحشیانه با عزاداران حسینی تا ظهور آل بویه و حکومت‌های شیعی ایرانی و ظهور صفویه، تاریخ بلندی است که سوگواری شهدای کربلا را در‌هاله‌ای از تنش‌ها و نگرانی‌ها برای حاکمان جور و زجری شیرین و با حلاوت برای تشیع فرو برده است.

مراسم سوگواری حضرت اباعبدالله حسین علیه‌السلام پس از روی کار آمدن صفویه در ایران چهره‌ای دیگر به خود گرفت و انبوهی از خرافه‌ها و مسایل نو ظهور که تلفیقی از صوفی‌گری اجداد صفویه و نظامی‌گری قزلباش‌ها بود، به آن وارد شد.

هر چند برپایی مراسم عزاداری پس از دوران صفویه با آزادی و حمایت قابل توجه دستگاه حاکم بود، اما نباید فراموش کرد سمت و سوی این عزاداری‌ها و فلسفه گریه بر حسین علیه‌السلام در این دوران دچار تغییرات کلیدی و ماندگاری شد تا جایی که فریاد روشن‌فکرانی چون شهید آیت الله مرتضی مطهری و بسیاری دیگر از دلسوزان و آگاهان، از این انحرافات بلند شد و همراهی طیف جوان مذهبی با این روشنفکران سبب تلطیف فضای موجود و البته آغاز مسیری جدید در نهضت گریه بر حسین علیه‌السلام گردید.

پس از این دوران و البته با برافراشته شدن طلیعه انقلاب اسلامی ‌در ایران، عقل و تفکر در فهم انقلاب حسینی اجازه رشد و بالندگی یافت و نویسندگانی در موضوع عقلانیت در نهضت حسینی دست به قلم بردند.

این روند در حالی اجازه عرض اندام به خود گرفته بود که برخی دل‌سوختگان، ورود عقل به این محدوده را بی‌اعتبار کردن آن می‌دانستند، چراکه به اعتقاد ایشان نهضت حسینی، سراسر عشق بود و اگر امام حسین علیه‌السلام به عقل اجازه جولان می‌داد این نهضت مسیری دیگر را می‌پیمود و اصولا شکل نمی‌گرفت.

این تعریف از حرکت امام حسین علیه‌السلام اگرچه از جنبه‌ای دیگر مورد قبول تمامی‌بزرگان است، اما زمینه ورود سیل گسترده‌ای از خرافات را به مراسمی‌که با هدف یادبود و پاسداشت قیام حضرت ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام برپا می‌شود، مهیا می‌سازد.

عزادار و اراداتمندی که با نگاه عشق محور به حرکت خونین کربلا می‌نگرد، خود را از تمام قید و بندهایی که عقل به وجود می‌آورد، آزاد می‌سازد و اجازه هر گونه فعلی را ولو مغایر با شأن انسانی به بهانه تطابق با عشق مورد تعریف خود می‌دهد.

تعریف عشق و جایگاه آن در نهضت حسینی مقوله‌‌ی دیگری است، اما هرچه هست با تعریف و رفتار برخی مدعیان عاشقی اهل بیت تفاوت اساسی دارد؛ چرا که در مکتب اهل بیت علیهم السلام عشق به معنای تعطیلی عقل نیست، که عشق عین عقل است و این عقل لاهوتی است که انسان مادی را عاشق ذات و اصل خود می‌کند، محاسبات مادی را از او سلب می‌کند و تمام حرکات او بر اساس محاسبات ویژه‌ای است که از عقل کامل تبعیت می‌کند و همین مسئله سعادت انسان را در سایه عشق بازی با کمال حقیقی حاصل می‌نماید.

آن‌چه که نهضت حسینی را در حال حاضر به شدت تهدید می‌کند، نه عملیات نظامی دشمنان ضد شیعه است و نه اقدامات فرهنگی برای کم رنگ تر کردن این نهضت در میان جوانان، که آسیب فرار روی نهضت حسینی انحراف آن با تمام قوا و با استفاده از نیروی میلیونی جوانان است.

دشمنان تشیع این بار در یک کارزار حساب شده حرکتی خزنده را آغاز کرده اند که مرحله اول آن حذف نماد روحانیت از مجالس مذهبی است.

متاسفانه در حال حاضر بسیاری از مجالس مذهبی بدون حضور واعظ توان‌مند و روحانیت اداره می‌شود و در بسیاری دیگر نیز شخص سخنران، فردی غیر معمم است که در مواردی از تحصیلات ابتدایی حوزوی و علوم اسلامی‌نیز بی بهره‌اند. تا آن‌جا که مجالس ختم هم سخنرانی روحانی مجلس حذف شده است. ‌این حالات نشان از حرکتی سازمان یافته برای حذف روحانیت به عنوان نماد حفظ اصالت مکتب اسلام و بالاخص مکتب حسینی است.

حذف روحانیت آگاه و توان‌مند زمینه را برای انجام نقشه‌های شیطانی آماده خواهد ساخت، از سویی دیگر دشمنان تشیع از شور جوانان برای احساسی کردن جلسات مذهبی و خارج ساختن آن از حالت عادی استفاده می‌کنند، به گونه‌ای که گاه فرد از حالت طبیعی خارج و مرتکب افعالی می‌شود که از در حالت عادی ممکن نیست.

بحث انحرافات در هیئات مذهبی دامنه‌ای گسترده دارد و با محدود ساختن یک انحراف، انحرافی دیگر سر برمی‌آورد، با حذف تدریجی قمه زنی، استفاده از شمایل و موسیقی در دسته‌های عزاداری رونق گرفت. بنابراین به نظر می‌رسد مبارزه مقطعی و مصداقی با انحرافات و بدعت‌ها کارساز نخواهد بود و باید ریشه بحران یافته شود.

این گونه است که حوزه‌های علمیه باید بیش از گذشته خود را در برابر نهضت حسینی و مجالسی که به نام اهل بیت علیهم السلام، منعقد می‌شود، مسئول بدانند و دلسوزانه در مجالس حسینی حضور یافته و در هدایت معنوی این جلسات تلاش وافری داشته باشند.

مسئله دیگری نیز که رخ نموده، پرسش‌گری جوانان و نپذیرفتن منابع غیر مستند از سخن‌ران است، به گونه‌ای که حتی مداحان کم سواد نیز برای اشعار و روایات خود منابعی مجعول و کم اعتبار دست و پا می‌‌کنند. این در حالی است که جوان پرسش‌گر امروزی درپی یافتن علل و زمینه‌های قیام حسینی است و تلاش می‌کند تا عینیت و تطابق محورهای آن را در زندگی خود بیابد. گذشته از این، بهره‌مندی جامعه جوان از تحصیلات عالیه دانشگاهی و حضور در جلسات بحث آزاد و برنامه‌های ماهواره‌ای که با سفسطه و بی منطقی محض به اعتقادات توهین می‌کنند، آنان را در شرایطی قرار داده که به تقدس‌زدایی از اعتقادات خود بپردازند. این جاست که جلسات مذهبی در نگاه جوان، تا حد یک تخلیه انرژی پائین می‌آید.

‌این انحراف‌ها و آسیب‌ها همت جدی مراکز علوم اسلامی‌تشیع را می‌طلبد تا نرم افزار عقیدتی جامعه اسلامی‌را تحولی دیگر بخشند و در این راستا ابراهیم وار بت‌های نفس و جهل را در هم شکنند و پرده‌های ظلمت را برای دست یابی به نور حقیقی از هم بدرند.

سیدمرتضی احمدپور

حمید مصطفی زاده، جانباز دفاع مقدس